Theo tìm hiểu của Báo Tri thức và Cuộc sống, qua phân tích hoạt động đấu thầu của Công ty TNHH Sao Nam TG, nhiều vấn đề đã được đặt ra: tỷ lệ trúng thầu cao bất thường (67% tổng thể), mối quan hệ đặc biệt với một số bên mời thầu (như tỷ lệ trúng 81% tại các gói do Công ty Đồng Vy mời), tình trạng cạnh tranh hạn chế và tỷ lệ tiết kiệm ngân sách thấp. Những hiện tượng này cần được đối chiếu với các quy định pháp luật hiện hành và phân tích dưới góc nhìn của các chuyên gia để đưa ra những giải pháp mang tính xây dựng.

Đối chiếu với khung pháp lý hiện hành

Hệ thống pháp luật về đấu thầu của Việt Nam ngày càng được hoàn thiện, với văn bản nền tảng là Luật Đấu thầu số 22/2023/QH15, được sửa đổi, bổ sung bởi Luật số 57/2024/QH15 và Luật số 90/2025/QH15. Cùng với đó là các văn bản hướng dẫn thi hành như Nghị định 214/2025/NĐ-CP và Thông tư 79/2025/TT-BTC. Mục tiêu xuyên suốt là đảm bảo cạnh tranh, công bằng, minh bạch và hiệu quả kinh tế.

Các hiện tượng như tỷ lệ trúng thầu cao tại các bên mời thầu quen thuộc cần được xem xét dưới góc độ các quy định về bảo đảm cạnh tranh (Điều 6) và các hành vi bị cấm trong đấu thầu (Điều 16) của Luật Đấu thầu.

Điều 16 quy định rõ các hành vi bị cấm như thông thầu, gian lận, cản trở, không bảo đảm công bằng, minh bạch. Mặc dù việc chứng minh các hành vi này đòi hỏi sự điều tra của các cơ quan chức năng, nhưng những dấu hiệu bất thường về số liệu thống kê là cơ sở để đặt ra các nghi vấn và yêu cầu sự giám sát chặt chẽ hơn.

Đặc biệt, mối quan hệ giữa bên mời thầu (đơn vị tư vấn) và nhà thầu trúng thầu cần phải đảm bảo tính độc lập, khách quan. Khi một đơn vị tư vấn thường xuyên lựa chọn một nhà thầu cụ thể, trách nhiệm giải trình về tính khách quan trong quá trình lập hồ sơ mời thầu và đánh giá hồ sơ dự thầu là rất lớn.

Góc nhìn từ chuyên gia pháp lý

Trao đổi với Báo Tri thức và Cuộc sống về những vấn đề này, Luật sư Nguyễn Thị Hương, Đoàn Luật sư TPHCM, nhấn mạnh vai trò của việc tuân thủ nghiêm ngặt các quy định pháp luật để đảm bảo tính minh bạch trong đấu thầu.

Luật sư Nguyễn Thị Hương phân tích: "Luật Đấu thầu số 22/2023/QH15 và các văn bản sửa đổi, bổ sung mới nhất như Luật số 57/2024/QH15 và Luật số 90/2025/QH15 đã tạo ra một khung pháp lý khá chặt chẽ. Tuy nhiên, thực tiễn triển khai vẫn còn những khoảng trống có thể bị lợi dụng. Hiện tượng một nhà thầu có tỷ lệ trúng thầu quá cao tại một số bên mời thầu nhất định là dấu hiệu cần được các cơ quan quản lý nhà nước chú ý."

Theo Luật sư Hương, để nâng cao tính cạnh tranh, việc xây dựng hồ sơ mời thầu là khâu then chốt. "Hồ sơ mời thầu phải được xây dựng dựa trên nguyên tắc không tạo lợi thế cho bất kỳ nhà thầu nào. Các tiêu chí kỹ thuật, năng lực kinh nghiệm phải phù hợp với quy mô, tính chất của gói thầu, tránh tình trạng 'cài cắm' các điều khoản nhằm loại bỏ các nhà thầu tiềm năng. Thông tư 79/2025/TT-BTC đã có những hướng dẫn chi tiết về việc xây dựng các tiêu chí này, đòi hỏi sự chuyên nghiệp và công tâm của đơn vị tư vấn."

Về tỷ lệ tiết kiệm thấp, Luật sư Hương nhận định: "Điều này liên quan mật thiết đến công tác xây dựng giá dự toán. Nếu giá dự toán không sát với giá thị trường, hoặc được xây dựng dựa trên các báo giá không khách quan, thì dù có tổ chức đấu thầu rộng rãi, hiệu quả kinh tế cũng không đạt được như mong muốn. Trách nhiệm của chủ đầu tư và đơn vị thẩm định giá là rất quan trọng trong khâu này, theo quy định tại Nghị định 214/2025/NĐ-CP."

Khuyến nghị từ chuyên gia đấu thầu

Dưới góc độ thực tiễn triển khai, chuyên gia đấu thầu Đỗ Phạm Giang cũng đưa ra những phân tích sâu sắc về thực trạng và giải pháp.

Ông Đỗ Phạm Giang nhận định: "Tình trạng 'quân xanh, quân đỏ' hay mối quan hệ 'thân hữu' giữa bên mời thầu và nhà thầu vẫn là một thách thức lớn. Để khắc phục tình trạng này, cần tăng cường ứng dụng công nghệ thông tin và minh bạch hóa toàn bộ quy trình đấu thầu."

Theo ông Giang, việc phân tích dữ liệu lớn (Big Data) trên Hệ thống mạng đấu thầu quốc gia là một công cụ hữu hiệu. "Các cơ quan quản lý cần xây dựng các bộ lọc tự động để cảnh báo các dấu hiệu bất thường, như tỷ lệ trúng thầu cao bất thường, các bên mời thầu có tỷ lệ tiết kiệm thấp kéo dài, hoặc các cặp nhà thầu - bên mời thầu thường xuyên 'gặp nhau'."

Chuyên gia Đỗ Phạm Giang cũng nhấn mạnh vai trò của công tác giám sát, kiểm tra và xử lý vi phạm. "Nghị định 214/2025/NĐ-CP đã quy định các chế tài xử phạt nghiêm khắc đối với các hành vi vi phạm trong đấu thầu. Việc thực thi các chế tài này cần được thực hiện một cách quyết liệt và công khai để tạo tính răn đe."

Ngoài ra, ông Giang cho rằng cần nâng cao năng lực và đạo đức nghề nghiệp của đội ngũ làm công tác đấu thầu, đặc biệt là các đơn vị tư vấn, đảm bảo họ thực sự là người "gác cổng" độc lập, bảo vệ lợi ích của chủ đầu tư và hiệu quả sử dụng vốn ngân sách nhà nước.

Hoạt động đấu thầu công khai, minh bạch và cạnh tranh là yếu tố sống còn để đảm bảo hiệu quả đầu tư công, ngăn chặn thất thoát, lãng phí ngân sách nhà nước. Những phân tích về hoạt động của Công ty TNHH Sao Nam TG không nhằm mục đích kết luận về bất kỳ sai phạm nào, mà là sự phản ánh khách quan dựa trên dữ liệu công khai, nhằm góp phần xây dựng một môi trường đấu thầu lành mạnh hơn.

Việc các cơ quan chức năng tăng cường giám sát, kiểm tra, làm rõ những dấu hiệu bất thường, cùng với việc hoàn thiện hệ thống pháp luật và nâng cao ý thức trách nhiệm của các bên tham gia, là những giải pháp căn cơ để đảm bảo mỗi đồng vốn ngân sách được sử dụng một cách hiệu quả nhất, phục vụ tốt nhất cho sự phát triển kinh tế - xã hội của đất nước./.