Mưu đồ chiến lược sâu xa của Trung Quốc ở Biển Đông

Theo nhà nghiên cứu Ashley Townshend, hành động nói trên bộc lộ mưu đồ chiến lược sâu xa của Trung Quốc ở Biển Đông cũng như tình thế “tiến thoái lưỡng nan” của Mỹ và một số nước khác trong khu vực.

Tuần trước, Trung Quốc đã đem chiến đấu cơ J-11 đến đảo Phú Lâm thuộc quần đảo Hoàng Sa của Việt Nam, chưa đầy 10 ngày sau khi hình ảnh vệ tinh cho thấy hai khẩu đội tên lửa phòng không tiên tiến HQ-9 được triển khai tới hòn đảo tranh chấp này.

Việc triển khai tên lửa HQ-9 và chiến đấu cơ J-11 trên đảo Phú Lâm cho thấy Trung Quốc tìm cách củng cố vị thế chiến lược tại quần đảo Hoàng Sa.

Kể từ cuối năm 2012, Trung Quốc đã liên tục nâng cấp các cảng biển, trạm radar và cơ sở hạ tầng quân sự ở đảo Phú Lâm. Năm ngoái, Trung Quốc đã hoàn thành một đường băng mới để hỗ trợ các hoạt động chiến đấu quy mô lớn và xây dựng nhiều nhà chứa máy bay. Sau vụ Hải quân Mỹ tiến hành chuyến tuần tra trong khuôn khổ chiến dịch tự do hàng hải (FONOP) đầu tiên ở quần đảo Trường Sa hồi tháng 10/2015, Trung Quốc đã triển khai chiến đấu cơ J-11 máy ở đảo Phú Lâm một thời gian ngắn, báo hiệu khả năng sử dụng các tiền đồn ở Biển Đông phục vụ cho lực lượng không quân.

Chưa đầy hai tuần sau chuyến tuần tra lần thứ hai của tàu chiến Mỹ (lần này trong quần đảo Hoàng Sa, cách đảo Phú Lâm khoảng 120km), Bắc Kinh phản ứng bằng cách triển khi các hệ thống tên lửa đất đối không tiên tiến HQ-9, có thể tấn công tên lửa và máy bay từ khoảng cách 200km. Đây là lần thứ ba HQ-9 được bố trí trên đảo Phú Lâm và là đợt triển khai hoạt động đầu tiên bên ngoài của các diễn tập quân sự. Việc đưa chiến đấu cơ J-11 trở lại đảo Phú Lâm đánh dấu sự triển khai đồng thời tên lửa-chiến đấu cơ.

Những hành động này cho thấy Trung Quốc đang xây dựng khu vực chống tiếp cận/xâm nhập để ngăn chặn Mỹ hoạt động quân sự xung quanh quần đảo Hoàng Sa. Động thái này cũng tiết lộ ba khía cạnh lớn của chiến lược bành trướng của Trung Quốc ở Biển Đông.

Thứ nhất, Bắc Kinh đang lợi dụng chiến dịch tự do hàng hải của Mỹ để biện minh cho các hành động chiến thuật cụ thể và mở rộng hiện diện quân sự không liên quan gì đến hành động của Mỹ. Không phải là một sự trùng hợp ngẫu nhiên, khi hai đợt tuần tra FONOP của tàu chiến Mỹ đã nhanh chóng kéo theo sự gia tăng trong hiện diện quân sự của Trung Quốc trên đảo Phú Lâm. Tuy nhiên, hành động trả đũa này chỉ là một phần của câu chuyện.

Trung Quốc đã xây dựng sân bay và cơ sở quân sự khác từ lâu trước khi Nhà Trắng đồng ý khởi động chiến dịch tự do hàng hải ở Biển Đông. Hơn nữa, thời điểm triển khai tên lửa và máy bay chiến đấu của Trung Quốc không trùng với sự khiêu khích của Mỹ. Động cơ của Bắc Kinh sâu xa hơn hơn phản ứng trước các hành động của Mỹ và chủ yếu liên quan đến liên tục bành trướng ở Biển Đông. Bắc Kinh không hề nao núng trước chiến dịch tự do hàng hải của Mỹ và sẵn sàng khai thác chiến dịch này để đẩy mạnh việc triển khai quân sự ở Biển Đông.

Thứ hai, việc Trung Quốc tăng cường sự hiện diện chiến lược và quân sự trên đảo Phú Lâm khiến cho các bên khác gặp nhiều khó khăn trong việc ứng phó hiệu quả. Đây là hành động nằm trong chiến lược “tằm ăn lá dâu” của Trung Quốc ở Biển Đông. Trung Quốc đã triển khai các loại vũ khí khí tài một cách mạnh bạo hơn, nhanh hơn và mạnh mẽ hơn. Điều này có thể khiến cho Mỹ và các bên tranh chấp khác phải phản ứng quyết liệt hơn nữa. Quan trọng hơn, Trung Quốc đã phản ứng với Mỹ bằng các hành động ngăn chặn trên không và trên biển, giống như những sự cố nguy hiểm trong năm 2013 và năm 2014. Hành động của Trung Quốc có thể dẫn đến nguy cơ tính toán sai lầm và làm gia tăng đáng kể nguy cơ xung đột.

Cuối cùng, việc Bắc Kinh nhanh chóng biến đảo Phú Lâm thành một trung tâm chống tiếp cận/xâm nhập cho thấy Trung Quốc có thể triển khai các thiết bị quân sự tương tự ở quần đảo Trường Sa. Trung Quốc đã hoàn thành trái phép một đường băng trên Đá Chữ Thập và đang xây dựng thêm hai đường băng dài 3.000 mét nữa trên Đá Xu Bi và Đá Vành Khăn. Điều này có nghĩa là Trung Quốc có thể sớm triển khai máy bay quân sự ở quần đảo Trường Sa. Trong thực tế, việc triển khai chiến đấu cơ J-11 ở quân đảo Trường Sa có thể được dự kiến vào cuối năm nay, nhằm đối phó với các chiến dịch tự do hàng hải của Mỹ trong tương lai. Bắc Kinh đang lắp đặt trạm ra đa cao tần hiện đại ở Đá Châu Viên, trong khi tàu chiến Trung Quốc sẽ có thể cập cảng tại nhiều cảng nước sâu mà nước này đang nạo vét, xây dựng ở các đảo nhân tạo.

Noi gương đảo Phú Lâm, Trung Quốc có thể triển khai tên lửa đất đối không ở quần đảo Trường Sa trong thời gian tương đối ngắn, mà không cần xây dựng các căn cứ chuyên dụng. Điều này sẽ giúp Trung Quốc củng cố các đảo nhân tạo gây tranh cãi. Sự kết hợp giữa radar, máy bay chiến đấu, tên lửa đất đối không tiên tiên và tàu chiến Trung Quốc sẽ khiến cho tàu chiến và máy bay Mỹ gặp rất nhiều rủi ro, khi thách thức tuyên bố chủ quyền Biển Đông phi lý của Bắc Kinh.

Việc triển khai vũ khí khí tài quân sự của Trung Quốc trên đảo Phú Lâm là phần nổi của tảng băng chìm trong nỗ lực thách thức chiến lược lớn hơn nhiều của Trung Quốc. Nhân rộng mô hình đảo Phú Lâm ở quần đảo Trường Sa sẽ cho phép Trung Quốc khống chế những vùng trời, vùng biển lớn gấp bội ở Biển Đông.

Trong khi chiến dịch tự do hàng hải của Mỹ phát đi một thông điệp đầy thách thức rằng Washington sẽ không chấp nhận bất kỳ tuyên bố chủ quyền biển quá đáng, chiến dịch này xem ra quá nhạt nhòa so với hành động bành trướng, thâu tóm Biển Đông của Trung Quốc.