Lý do Đường Vành đai 4 - Vùng Thủ đô Hà Nội tăng thêm 2881 tỷ?

Chính phủ vừa có báo cáo gửi Quốc hội tình hình thực hiện Nghị quyết 56 về chủ trương đầu tư dự án xây dựng đường Vành đai 4 – Vùng Thủ đô Hà Nội.

Dự án có tổng chiều dài gần 113 km, đi qua TP Hà Nội, tỉnh Hưng Yên và tỉnh Bắc Ninh. Sơ bộ tổng mức đầu tư của dự án là 85.813 tỷ đồng. Dự án đường Vành đai 4-Vùng Thủ đô được chia thành 7 dự án thành phần.

Theo Chính phủ, đến tháng 6/2023, các địa phương đã hoàn thành phê duyệt báo cáo nghiên cứu khả thi 6/7 dự án thành phần, bao gồm 3 dự án thành phần bồi thường, hỗ trợ, tái định cư và 3 dự án thành phần đầu tư xây dựng đường song hành.

Tổng diện tích đất chiếm dụng của toàn bộ dự án là gần 1.400 ha, với khoảng hơn 25.000 hộ dân bị ảnh hưởng, chủ yếu là Hà Nội (gần 13.000 hộ). Để thực hiện dự án, tổng diện tích đất đã thu hồi là hơn 1.200 ha (đạt 86,5%).

Liên quan việc xây dựng khu tái định cư, Hà Nội dự kiến xây dựng 13 khu tái định cư với diện tích hơn 39 ha, phục vụ nhu cầu tái định cư 869 hộ. Hưng Yên sử dụng nguồn ngân sách riêng của địa phương để xây 11 khu tái định cư với diện tích gần 50 ha. Bắc Ninh cũng dùng nguồn ngân sách riêng để xây dựng 12 khu tái định cư với diện tích khoảng 50 ha.

Quá trình thực hiện dự án có một số thay đổi về diện tích thu hồi đất, tổng mức đầu tư. Báo cáo cho thấy, thực tế triển khai, tổng diện tích thu hồi đất khoảng 1.397ha (tăng 56ha so với Nghị quyết số 56/2022/QH15 của Quốc hội). Trong đó, đất nông nghiệp khoảng 1.054ha (giảm 20ha), đất dân cư (đất ở) khoảng 42ha (giảm 16ha) và đất khác khoảng 301ha (tăng 92ha).

Tại Nghị quyết số 56/2022/QH15 của Quốc hội, sơ bộ tổng mức đầu tư toàn bộ dự án khoảng 85.813 tỷ đồng, trong đó dự án thành phần 1.2 (thực hiện bồi thường, hỗ trợ, tái định cư thuộc địa phận tỉnh Hưng Yên) có tổng mức đầu tư khoảng 3.740 tỷ đồng; dự án thành phần 1.3 (thực hiện bồi thường, hỗ trợ, tái định cư thuộc địa phận tỉnh Bắc Ninh) có tổng mức đầu tư khoảng 2.480 tỷ đồng.

Theo các kết quả phê duyệt dự án đầu tư của các dự án thành phần, tổng mức đầu tư khoảng 84.320 tỷ đồng (thấp hon sơ bộ tổng mức đầu tư theo Nghị quyết số 56/2022/QH15 của Quốc hội).

Tuy nhiên, theo báo cáo của các địa phương, quá trình triển khai thực tế, ước tính tổng mức đầu tư của dự án sẽ tăng thêm khoảng 2.881 tỷ đồng so với sơ bộ tổng mức đầu tư theo Nghị quyết số 56/2022/QH15 của Quốc hội. Trong đó, dự án thành phần 1.2 dự kiến tăng khoảng 1.500 tỷ đồng; dự án thành phần 1.3 dự kiến tăng khoảng 2.874 tỷ đồng.

Nguyên nhân chủ yếu do áp dụng đơn giá bồi thường đất ở tính theo giá thị trường. Theo quy định của pháp luật về đầu tư công phải thực hiện thủ tục điều chỉnh chủ trương đầu tư. Trường hợp tăng tổng mức đầu tư của dự án thành phần, địa phương được giao làm cơ quan chủ quản hoặc cơ quan có thẩm quyền của dự án thành phần có trách nhiệm cân đối bổ sung nguồn vốn từ ngân sách địa phương để thực hiện dự án thành phần đó.

Sau khi hoàn thành phê duyệt Báo cáo nghiên cứu khả thi các dự án thành phần, các địa phương sẽ rà soát kỹ, xác định chính xác tổng mức đầu tư theo đúng quy định, UBND TP Hà Nội sẽ chủ trì, tổng hợp hồ sơ và thực hiện các thủ tục theo quy định, trình cấp có thẩm quyền xem xét, quyết định điều chỉnh chủ trương đầu tư dự án.

Ngoài ra, về công tác mặt bằng, theo báo cáo, hiện tại, diện tích giải phóng mặt bằng tại các địa phương đã thực hiện khoảng 86,5%, tuy nhiên chủ yếu thuộc phạm vi đất nông nghiệp. Phạm vi đất chưa thực hiện giải phóng mặt bằng chủ yếu thuộc khu vực đất ở của các hộ gia đình, đất liên quan đến tín ngưỡng, đất liên quan đến các cơ quan, tổ chức..., là các khu vực rất khó khăn do ảnh hưởng đến sinh kế người dân, doanh nghiệp, phải thực hiện nhiều trình tự, thủ tục để thực hiện thu hồi, khó khăn trong công tác vận động người dân bàn giao đất.

Ngoài ra, công tác di dời hạ tầng kỹ thuật và xây dựng các khu tái định cư triển khai còn chậm, chưa hoàn thành nên rất khó khăn trong việc di dời người dân đến nơi ở mới đề thực hiện giải phóng mặt bằng. Chính vì vậy, mặc dù tỷ lệ mặt bằng đã bàn giao khá lớn, tuy nhiên, còn có hiện tượng “xôi đỗ”, khó khăn trong việc triển khai thi công đồng loạt.

Bên cạnh đó, tính đến hết tháng 9/2023, trong 4 dự án thành phần xây dựng, chỉ có dự án thành phần 2.1 (thành phố Hà Nội làm cơ quan chủ quản) đáp ứng tiến độ; các dự án thành phần 2.2 (tỉnh Hưng Yên làm cơ quan chủ quản), dự án thành phần 2.3 (tỉnh Bắc Ninh làm cơ quan chủ quản) và dự án thành phần 3 (đầu tư xây dựng đường cao tốc dài 112km theo phương thức PPP do Hà Nội làm cơ quan chủ quản) tiến độ triển khai chậm so với yêu cầu.

Trong đó, hiện nay chỉ có dự án thành phần 2.1 (Hà Nội) đã hoàn thành lựa chọn nhà thầu và đang triển khai thi công; dự án thành phần 2.2 (Hưng Yên) dự kiến khởi công trong tháng 10/2023 và dự án thành phần 2.3 (Bắc Ninh) đang tổ chức lựa chọn nhà thầu để khởi công vào ngày 10/10/2023. Riêng, dự án thành phần 3 hiện chưa triển khai.

Bộ trưởng Nguyễn Văn Thắng đánh giá tỷ lệ giải ngân các dự án thành phần có cấu phần xây dựng còn chậm, chỉ có dự án thành phần 2.1 (Hà Nội) đã giải ngân đạt 80,45% nguồn vốn đã bố trí năm 2023; dự án thành phần 2.2 (Hưng Yên) mới chỉ giải ngân được 4,76% vốn đã bố trí năm 2023 và dự án thành phần 2.3 (Bắc Ninh) chưa giải ngân.

Tiến độ dự kiến, đường Vành đai 4 - Vùng thủ đô Hà Nội cơ bản hoàn thành năm 2026 và đưa vào khai thác từ năm 2027.