Cùng họ với cá trắm cỏ và chép, cá bỗng có đặc tính ruột nhỏ, thịt cá chắc, có tính lành và ít có mùi tanh hơn nhiều. Loài cá này có phổ sinh sống tập trung chủ yếu ở một số tỉnh phía Bắc như Hà Giang, Lào Cai...và di cư theo mùa, theo độ trong của nước. Khi nước đục cá thường ở trong hang.
 |
| Cá bỗng được mệnh danh là loài "cá vua", phân bố chủ yếu ở vùng Tây Bắc. Ảnh: Ca Bong. |
Cá bỗng ăn ít, dễ nuôi nhưng nhất thiết phải cần nguồn nước sạch và có nước chảy ra vào hàng ngày thì mới có thể sống. Cá bỗng lớn khá chậm. Một con cá bỗng có tuổi thọ chục năm tuổi cũng chỉ có trọng lượng trung bình khoảng 5-6kg. Do có đặc điểm thịt thơm, chắc, ăn rất ngon nên từ nhiều năm nay cá bỗng trở thành món ăn đặc sản được nhiều nhà hàng săn lùng.
 |
| Đối với người dân tộc Tày tại Hà Giang, cá bỗng được nâng niu, quý trọng như của cải có giá trị, là vật phẩm dâng lên trời đất, tổ tiên trong những ngày lễ quan trọng. Ảnh: Ca Bong. |
Cá bỗng mình thon, dài, có vẻ ngoài bắt mắt với môi và vây màu đỏ rất đẹp. Lưng cá màu xám nhạt dần về phía bụng và hai má hơi hồng. Loài cá này đẻ rất ít, một con phải nuôi khoảng 10 năm mới bắt đầu sinh đẻ, chúng chỉ đẻ được ở những nơi có nguồn nước suối trong mát và không được nuôi lẫn với những loài cá khác. Tỷ lệ cá con sống sót rất thấp sau mỗi lần đẻ. Ví dụ như cá đẻ ra khoảng 100 con thì chỉ sống được 20 - 30 con là nhiều.
Từ cá bỗng, người vùng cao có thể chế biến được rất nhiều món ăn ngon như nướng, gỏi, hấp, nấu cháo... trong đó, cá bỗng nướng lá chanh là món ăn ngon nhất và được ưa chuộng nhiều hơn cả. Cá bỗng làm sạch, tẩm lá chanh rồi kẹp vào thanh nứa nướng trên than củi. Khi chín, thịt cá ngọt thơm, săn chắc, nước mỡ dính như keo bên ngoài khiến vảy cá vàng ươm, ăn giòn tan.
 |
| Từ cá bỗng người ta có thể chế biến thành nhiều món ăn ngon, đậm đà hương vị vùng cao. Ảnh: Lợi Lê. |
Chính vì độ ngon và quý hiếm của loài cá này khiến những người được thưởng thức một lần đều nhớ mãi và sẵn sàng chi một khoản tiền lớn để thưởng thức lại. Tuy nhiên, giá cá bỗng không hề rẻ, có thể lên tới 750.000 đồng/kg. Thế nhưng, theo một số lái buôn thì mỗi lần vận chuyển về Hà Nội cũng chỉ được vài con loại chục năm tuổi nên không đủ bán cho khách.
Lợi nhuận mà cá bỗng mang lại là rất lớn, tuy nhiên nguồn giống hiện lại phụ thuộc hoàn toàn vào tự nhiên. Mùa mưa là mùa sinh nở của các loại cá trên, tuy nhiên lượng cá bắt được làm giống rất hạn chế, không thể đáp ứng được nhu cầu của người nuôi.
 |
| Do hiệu quả kinh tế mang lại, cá bỗng đang được nhân giống và nuôi thâm canh tại một số địa phương. Ảnh: Ca Bong. |
Nắm bắt được nhu cầu của thị trường, hiện cá bỗng đã được triển khai thí điểm mô hình nuôi thâm canh, thực hiện nhân giống tại chỗ để phát triển. Mô hình nuôi cá bỗng đang được thực hiện tại một số tỉnh như Hà Giang, Lào Cai, Bắc Cạn...Loài “cá vua” này đã giúp nhiều hộ nông dân vươn lên làm giàu trên chính mảnh đất quê hương mình.