Từ lâu đời, người dân bộ tộc Yoruba, Igbo, Hausa,... ở Nigeria vẫn duy trì hủ tục rạch mặt. Theo đó, những đứa trẻ sinh ra sẽ bị rạch mặt, tạo thành những vết sẹo vĩnh viễn. Ngay cả khi chính phủ Nigeria ban hành đạo luật ngăn cấm vào năm 2003, vẫn có không ít đứa trẻ bị người thân rạch lên gương mặt non nớt những dấu vết mãi mãi không thể xóa bỏ.
 |
| Rất nhiều người dân Nigeria có những vết sẹo chằng chịt trên mặt. Ảnh: IT. |
Năm 2019, cậu bé Naziru Abdulwahab, 6 tuổi, ở phía nam Nigeria, bị bắt cóc. Naziru bị bọn buôn người đưa đến một tỉnh thành vô cùng xa xôi. Nhưng đến khi kẻ bắt cóc định bán em cho người mua, họ đã từ chối ngay lập tức. Lý do là vì những vết sẹo trên mặt Naziru hay còn gọi là "dấu ấn danh tính". Nó thể hiện rõ ràng cậu bé Naziru đến từ đâu, thuộc bộ tộc nào, dòng họ nào và dễ dàng để người xung quanh nhận ra.
Khi nhìn thấy Naziru Abdulwahab, một số người dân đã "đọc" được thông tin trên mặt cậu bé và báo cảnh sát vì nghi ngờ đây là nạn nhân bị bắt cóc. Sau đó, cả đường dây buôn người đã bị triệt phá. Vụ việc này đã làm dấy lên tranh luận về tục lệ rạch mặt - một hủ tục gây đau đớn đã bị cấm nhưng vẫn tồn tại khắp cả một vùng đất nước châu Phi này.
Ngay từ khi sinh ra hoặc còn bé, mọi bé trai và bé gái đều phải trải qua một nghi lễ rạch mặt. Người lớn, thầy cúng sẽ sử dụng dao rạch trực tiếp hoặc dùng lửa đốt để những vết sẹo được hình thành. Thông thường thì không bao giờ có thuốc mê, thuốc tê hay bất cứ phương pháp giảm đau nào được sử dụng trong quá trình này.
Nhìn vào gương mặt của ông Inaolaji Akeem ở bang Ogun, Tây Nam Nigeria, mọi người có thể biết rất nhiều thông tin về người đàn ông này. 15 vết sẹo dài, chi chít cho thấy ông có xuất xứ từ Vương quốc Owu, có dòng dõi hoàng tộc.
 |
| Akeem có dòng dõi hoàng tộc và điều đó được đánh dấu bằng những vết sẹo dài trên mặt. Ảnh: BBC. |
Theo tục lệ, những vết sẹo cũng có cách đọc riêng, phải phân biệt cả từ vị trí, số lượng cho đến độ dài. Ví dụ, người có 6 vết sẹo trên má này và 7 vết sẹo trên má kia thì sẽ là người có cả cha lẫn mẹ là người hoàng gia. Người có 6 vết ở cả 2 bên má thì lại chỉ có mẹ là xuất xứ hoàng tộc mà thôi. Người có một bên má rạch 9 vết sẹo, má còn lại có 11 vết thì là con cái của người bán thịt, hay người có 5 và 6 vết sẹo ở cả 2 bên mang dòng dõi thợ săn.
Còn đối với ngư dân, họ có những vết sẹo kéo dài đến tai.
Sau này, vết sẹo trên mặt đối với người Nigeria không chỉ còn là để xác định ai là ai. Khi trưởng thành, mọi người vẫn có thể tiếp tục rạch mặt. Nó dần mang cả giá trị tâm linh và là một biểu tượng của cái đẹp. Phụ nữ rạch mặt để làm duyên với những vết sẹo của mình. Bên cạnh đó, cũng có người tạo thêm những vết sẹo sau khi người thân qua đời để coi như một hình thức tưởng niệm.
 |
| Trước lệnh cấm rạch mặt năm 2003, trẻ em ở các bộ lạc tại Nigeria thường được cha mẹ rạch những vết sẹo ở má. Ảnh: Ethioscoop. |
Năm 2003, hủ tục rạch mặt đã bị chính phủ Nigeria ban lệnh ngăn cấm. Dù chưa thể khiến cả một truyền thống trăm năm xóa bỏ ngay lập tức nhưng những thế hệ rạch mặt cuối cùng của Nigeria cũng dần kết thúc theo thời gian. Năm 2017, chính quyền tiếp tục đưa ra điều luật phạt hình sự đối với những người vẫn thực hiện hành vi rạch mặt. Một số nhà ủng hộ còn cho biết đây cũng là một phương thức khiến căn bệnh thế kỷ HIV bị lan truyền tại Nigeria.
“Không ai muốn những vết sẹo bộ lạc đó trên mặt con mình nữa. Mọi người đã dần hiểu nó là hành vi cổ hủ, mê tín dị đoan và thậm chí là ngược đãi trẻ em”, một người lên án.
Những người trẻ ở lứa tuổi đôi mươi được coi là thế hệ rạch mặt bắt buộc cuối cùng tại Nigeria hiện nay.