Phân tích vụ tẩu thoát của con trai trùm ma túy El Chapo

Đào tẩu dường như là một khả năng di truyền trong gia đình Guzmán. Trước khi bị bắt lại và dành quãng thời gian còn lại của cuộc đời tại nhà tù “chưa từng có ai trốn thoát” Supermax, bang Colorado (Mỹ), El Chapo từng nhiều lần trốn thoát trước sự vây bắt của các cơ quan chức năng Mexico. Hắn ta thậm chí còn hai lần vượt ngục một cách dễ dàng.

Tuần này, đến lượt con trai của El Chapo - tên Ovidio Guzmán Lopez – cũng tẩu thoát thành công trước mắt một đội tuần tra quân cảnh thuộc lực lượng Vệ Binh Quốc Gia gồm ít nhất 30 người.

Sự việc khiến lực lượng Chính phủ Mexico “muối mặt” bắt đầu từ một cuộc vây bắt các đối tượng bị nghi ngờ buôn bán ma túy trong một ngôi nhà ở thị trấn Culiacan, cách thủ đô Mexico City 1.235 km về phía Tây Bắc.

Sau khi đột kích ngôi nhà, đội tuần tra đã bắt giữ 4 người đàn ông, trong đó có cả Ovidio Guzman. Tuy nhiên, lực lượng tuần tra đã nhanh chóng bị các tay súng trong băng đảng bao vây. Bị vây quanh là kẻ địch với số lượng áp đảo, không có kế hoạch rõ ràng sẵn sàng đối phó trên mặt đất cũng như trên không, không có chiến lược rút lui, đội tuần tra buộc phải thả tên Ovidio.

“Tôi ủng hộ quyết định đó, vì tình thế rất nguy cấp và rất nhiều người dân gặp nguy hiểm. Chúng tôi quyết định bảo vệ cuộc sống của mọi người. Bạn không thể đánh đổi mạng sống của một tên tội phạm với mạng sống của rất nhiều người vô tội”, Tổng thống Mexico Andrés Manuel López Obrador phát biểu trong buổi họp báo hôm 18/10, bảo vệ quyết định thả tội phạm của đội quân cảnh.

Theo một cựu quan chức Mỹ, nhóm các tay súng vũ trang đứng sau vụ giải thoát tên Odivio nằm dưới trướng một con trai khác của tay trùm, Ivan – kẻ đảm nhiệm vị trí dẫn đầu băng đảng sau khi tên El Chapo bị bắt giữ và dẫn độ sang Mỹ.

Tên Ivan này từng có lần bị quân đội Mexico bắt giữ song hắn cũng được tay chân giải cứu tương tự như hành động lần này. Ngay khi được tự do, tên Ivan đã dàn dựng một kế hoạch bạo lực để bảo đảm em trai Ovidio không bị cảnh sát bắt giữ. Kế hoạch của Ivan không chỉ bao gồm bắt giữ các binh sĩ làm con tin, mà còn bắt cóc gia đình họ. Văn phòng truyền thông Chính phủ Mexico chưa đưa ra bất kỳ bình luận nào về thông tin này.

Thắng lợi của băng đảng Sinaloa một lần nữa lại cho thấy thực trạng đáng sợ về sức mạnh và sự lộng hành của mạng lưới tội phạm Mexico. Trong khi đó, chính phủ lại không có bất kỳ kế hoạch nào dập tắt nạn bạo lực đã đẩy quốc gia tới “thời điểm chết chóc nhất” trong nhiều thập kỷ. Đây là một sự thất bại lớn đối với Tổng thống Obrador.

Giống như người tiền nhiệm, Tổng thống Obrador luôn tìm cách tránh dính líu đến làn sóng bạo lực đang chia rẽ quốc gia, mà thay vào đó tập trung đưa ra các chương trình tháo gỡ tình trạng đói nghèo.

Nhưng hiện tại, đã đến lúc ông không thể gạt đi nỗi lo có thể trở thành thảm họa cho nhiệm kỳ tổng thống. Tổng thống trước đó - Enrique Peña Nieto – cũng đã từng phải đối diện với thời điểm bước ngoặt tương tự khi xảy ra sự việc mất tích của 43 sinh viên ở thị trấn Iguala. Cho đến hiện tại, đó vẫn là một bí ẩn chưa lời giải đáp.

Một số nhà quan sát tự hỏi liệu rằng việc quân đội công khai khuất phục tội phạm có trở thành bước ngoặt với Tổng thống López Obrador như với người tiền nhiệm. Đối với nhiều người, diễn biến hôm 17/10 dường như là kịch bản chỉ có trong phim nhưng là một bộ phim tồi.

“Không ai có thể tưởng tượng một bộ phim Netflix chán như vậy. Một sự kết hợp giữa việc bắt rồi thả? Điều đó hoàn toàn mới”, Alejandro Hope – một nhà phân tích an ninh tại Mexico City – nhận định.

Vẫn chưa rõ tại sao chính phủ lại kỳ vọng có thể bắt được một tay thủ lĩnh của một trong những băng đảng lớn nhất thế giới tại hang ổ của chúng mà không có bất kỳ kế hoạch dự phòng nào.

Trong suốt cuộc họp báo ngày 18/10, Tổng thống López Obrador dành phần lớn thời gian né tránh chủ đề này, cũng như bác bỏ mọi chỉ trích trước sự thất bại của lực lượng chính phủ khi đối đầu với một băng nhóm tội phạm có tổ chức.

“Bạn không thể dùng lửa để dập lửa. Chúng tôi không muốn nhìn thấy người chết, không muốn chiến tranh”, Tổng thống Obrador giải thích lý do cho quyết định thả tên Odivio.

Tuy nhiên, vẫn có người thương vong. Theo giới chức an ninh Mexico, kết quả của màn đấu súng ác liệt trên phố là ít nhất 7 người chết, trong đó có 1 dân thường, và 16 người khác bị thương.

Nội các an ninh của Tổng thống Obrador sau đó cũng thừa nhận trách nhiệm của lực lượng quân cảnh về sự thất bại lần này do lên kế hoạch không kỹ lưỡng.

Vụ việc Odivio trốn thoát đã tạo nên một làn sóng phẫn nộ từ người dân. Christian Ehrlich. một chuyên gia bảo mật của Riskop (công ty phân tích rủi ro ở Mexico) cho biết: “Tôi có thể kết luận rằng đây là kết quả từ sự thất bại trong chiến thuật, chiến lược”.

Ngay từ đầu, Tổng thống López Obrador đã rất chật vật trong đối đầu với tình trạng bạo lực gia tăng. Sau khi cam kết rút quân đội ra khỏi đường phố - nơi họ thường đối đầu với các băng nhóm tội phạm, ông lại chọn cách tạo ra một lực lượng mới là Vệ binh Quốc gia.

Binh lính Mexico được điều động sang nhóm mới với mục tiêu không rõ ràng. Trong khi Lục quân, Hải quân và cảnh sát liên bang có mặt tại các điểm nóng trên toàn quốc, chính phủ lại bối rối về tương lai và vai trò của lực lượng Vệ binh Quốc gia.

Nhiều người lo ngại với quyết định thả con trai của tên El Chapo lần này của chính phủ, các băng đảng phạm tội sẽ ngày càng lộng hành. “Chính phủ phải chấp nhận một sự thật rằng băng đảng tội phạm kiểm soát thành phố và không đối đầu với chúng. Đối với người dân Culiacan, Tổng thống đang gửi một thông điệp hết sức khó khăn: Các băng nhóm mới là người tiếp quản nơi đây”, Raúl Benítez - chuyên gia an ninh ở Đại học Tự trị Quốc gia Mexico - kết luận.