Hóa chất trị liệu là những thứ thuốc rất mạnh đã được chế tạo để tiêu diệt những tế bào ung thư đang phát triển nhanh chóng. Bởi vì những thuốc này được đưa đi khắp cơ thể, chúng có thể gây hại những tế bào bình thường và khỏe mạnh khác. Những sự tác hại trên những tế bào bình thường này là nguyên nhân gây ra các phản ứng phụ cho cơ thể người bệnh ung thư khi hóa trị liệu.
Những tế bào bình thường dễ bị ảnh hưởng bởi hóa chất trị liệu nhất là những tế bào máu được tạo ra từ trong tủy xương, những tế bào chân tóc, những tế bào trong miệng, trong đường tiêu hóa, và những tế bào thuộc hệ thống sinh sản. Một số các thuốc hóa trị có thể làm hại những tế bào ở trong tim, thận, bàng quang, phổi và trong hệ thống thần kinh.
 |
| Hóa trị liệu trị ung thư thường có nhiều phản ứng phụ |
Thường thì các phản ứng phụ này có thể được chữa trị một cách dễ dàng, bác sĩ cũng có những loại thuốc để tránh một số phản ứng phụ trước khi nó có thể xảy ra.
Khi dùng hóa chất trị liệu, những phản ứng phụ thường xảy ra nhất gồm có ói mửa, rụng tóc, và mệt mỏi. Những phản ứng phụ thông thường khác gồm có tình trạng dễ bị bầm, chảy máu, và dễ bị nhiễm trùng.
Dưới đây là các phản ứng phụ thường gặp khi hóa trị liệu.
- Giảm sức đề kháng, nhiễm trùng: Hóa trị làm giảm số lượng bạch cầu khiến bệnh nhân dễ bị nhiễm trùng. Tác dụng này có thể khởi phát vào thời điểm 7 ngày sau khi bắt đầu hóa trị và sức đề kháng đối với nhiễm khuẩn sẽ thấp nhất từ 10 - 14 ngày sau khi hóa trị. Số lượng bạch cầu sau đó sẽ tăng dần và thường trở về trị số bình thường trước chu kỳ hóa trị kế tiếp.
- Bầm da hoặc chảy máu: paclitaxel và carboplatin có thể làm giảm sản sinh tiểu cầu khiến máu khó đông.
- Thiếu máu (giảm số lượng hồng cầu): Khi cảm thấy mệt và khó thở, có thể là do dấu hiệu của thiếu máu.
- Buồn nôn và nôn: Hóa chất hóa trị gây kích thích niêm mạc dạ dày và tá tràng (phần đầu tiên của ruột non) làm kích thích một số dây thần kinh kích hoạt trung tâm nôn và vùng khởi động thụ thể hóa học ở não dẫn đến tình trạng buồn nôn và nôn ở người bệnh.
Nôn có thể xuất hiện ngay sau khi hóa trị hoặc sau đó. Nó có thể xuất hiện trong vòng vài phút đến vài giờ sau hóa trị và được gọi là nôn cấp tính. Nếu nó xuất hiện hoặc tiếp tục trong vòng 24 giờ hoặc hơn sau hóa trị, nó được gọi là nôn trễ. Loại này đôi khi có thể kéo dài trong vài ngày.
- Mệt mỏi: Bệnh nhân có thể cảm thấy rất mệt mỏi, nhất là vào giai đoạn cuối của liệu trình hóa trị. Tác dụng phụ này rất thường gặp.
 |
| Rụng tóc là phản ứng phụ thường gặp khi hóa trị liệu. |
- Rụng tóc: Một số loại thuốc hóa trị ảnh hưởng đến những tế bào phát triển nhanh chóng của các nang tóc. Tóc sẽ trở nên dễ gãy và gãy lìa khỏi bề mặt da đầu hoặc chỉ đơn giản là rụng khỏi nang tóc. Rụng tóc không phải là một biến chứng đe dọa mạng sống.
Rụng tóc do paclitaxel thường khởi phát từ 3 - 4 tuần sau chu kỳ điều trị đầu tiên. Tóc thường rụng toàn bộ. Có thể rụng cả lông mày, lông mi lẫn lông ở các vùng khác của cơ thể. Lông, tóc thường chỉ rụng tạm thời và sẽ mọc lại sau khi chấm dứt điều trị.
- Lở và loét miệng: Niêm mạc miệng có thể bị khô và lở, đôi khi có những vết loét nhỏ ở miệng trong quá trình điều trị. Loét ở miệng, họng và thực quản thường chỉ là nhất thời. Chúng thường xuất hiện từ 5 đến 14 ngày sau khi hóa trị. Viêm miệng thường tự hồi phục sau 2 đến 3 tuần và lành hoàn toàn khi kết thúc hóa trị.
- Tiêu chảy: Tiêu chảy có thể xảy ra chỉ vài ngày sau khi hóa trị và dễ dàng được kiểm soát bằng thuốc nếu nặng và kéo dài. Cần chú ý uống nhiều nước (2 - 3 lít mỗi ngày) nếu tiêu chảy.
- Chán ăn và thay đổi cân nặng: Hầu hết các loại thuốc hóa trị có thể gây ra chán ăn ở một mức độ nào đó, giảm hoặc mất hoàn toàn khẩu vị. Chán ăn, cũng như sụt cân, có thể là hậu quả trực tiếp của ung thư trên hoạt động chuyển hóa của cơ thể.
- Thay đổi vị giác: Những thuốc điều trị ung thư và chính bản thân ung thư có thể gây thay đổi mùi vị của một số loại thức ăn. Sự thay đổi vị giác có thể dẫn đến chán ăn, suy sinh dưỡng và thay đổi cân nặng.
- Tê và châm chích ở tay chân: Hậu quả của paclitaxel hoặc carboplatin trên thần kinh gây viêm thần kinh ngoại biên.
- Đau cơ và các khớp: Triệu chứng đau cơ khớp có thể xảy ra chỉ vài ngày sau khi hóa trị và thường là do paclitaxel. Tuy nhiên, những triệu chứng này thường không kéo dài và có thể được xử lý bằng các thuốc giảm đau thông thường.
- Phản ứng quá mẫn: Những dấu hiệu của phản ứng quá mẫn đối với thuốc hóa trị bao gồm sẩn da, ngứa, sốt, lạnh run, chóng mặt, nhức đầu và khó thở.