Vừa qua, gói thầu "Xây dựng" thuộc Kế hoạch lựa chọn nhà thầu Công trình: Hệ thống chiếu sáng các tuyến đường thuộc phường Đông Hòa (TP HCM), do UBND phường Đông Hòa làm chủ đầu tư, đã hoàn tất giai đoạn mở thầu vào ngày 09/10/2025, thu hút sự tham gia của ba nhà thầu. Diễn biến tại buổi mở thầu đang đặt ra nhiều vấn đề đáng suy ngẫm cho công tác xét thầu, đặc biệt là khi yếu tố giá trở thành một điểm nhấn đầy bất ngờ.

Giá dự thầu: Liệu "rẻ nhất" có đồng nghĩa với "tốt nhất"?

Theo biên bản mở thầu, gói thầu có giá trị được phê duyệt là 2.542.766.757 đồng. Ba nhà thầu đã nộp hồ sơ dự thầu với các mức giá chênh lệch đáng kể, cụ thể:

• Công ty TNHH Vật tư Thiết bị điện Công nghiệp Đại Phú (MST: 0312718780) chào giá thấp nhất với 1.668.558.442 đồng, chỉ bằng khoảng 65,6% giá gói thầu.
• Công ty Cổ phần Xây dựng Sản xuất Thương mại Điện Toàn Phát (MST: 0313569732) chào giá 2.261.367.460 đồng, tương đương 88,9% giá gói thầu.
• Công ty TNHH Đầu tư Xây dựng Vista (MST: 3702433190) chào giá 2.536.000.000 đồng, sát với giá gói thầu, đạt khoảng 99,7%.

Sự chênh lệch lên tới hơn 867 triệu đồng giữa nhà thầu bỏ giá thấp nhất và nhà thầu bỏ giá cao nhất đặt ra một câu hỏi lớn về tính khả thi của các phương án tài chính. Mức giá quá thấp của Công ty Đại Phú, giảm tới hơn 34% so với giá trị gói thầu, làm dấy lên nghi vấn về khả năng đáp ứng các yêu cầu kỹ thuật, chất lượng và tiến độ của công trình. Vấn đề này cần được xem xét kỹ lưỡng theo các quy định về việc xử lý giá dự thầu thấp bất thường, như tinh thần của Nghị định 214/2025/NĐ-CP, để đảm bảo hiệu quả kinh tế không chỉ được tính trên con số bỏ thầu ban đầu.

"Soi" năng lực các nhà thầu: Những con số biết nói

Nếu chỉ xét trên phương diện giá, Công ty Đại Phú dường như đang nắm giữ lợi thế. Tuy nhiên, khi phân tích sâu hơn về lịch sử đấu thầu và năng lực tổng thể, bức tranh lại hiện ra nhiều màu sắc tương phản.

• Công ty TNHH Vật tư Thiết bị điện Công nghiệp Đại Phú: Nhà thầu này có một lịch sử tham gia đấu thầu rất "dày dặn" với 1.069 gói thầu đã tham gia. Tuy nhiên, tỷ lệ trúng thầu chỉ đạt khoảng 16,5% (176 gói), trong khi tỷ lệ trượt thầu lên tới 71,5% (764 gói). Tổng giá trị các gói thầu đã trúng với vai trò độc lập là gần 99,8 tỷ đồng. Những con số này có thể cho thấy một chiến lược tham gia rộng rãi nhưng hiệu quả chưa cao, đặt ra câu hỏi về khả năng cạnh tranh và thực thi dự án của nhà thầu.
• Công ty Cổ phần Xây dựng Sản xuất Thương mại Điện Toàn Phát: So với Đại Phú, Toàn Phát tham gia ít gói thầu hơn (118 gói) nhưng lại có tỷ lệ trúng thầu ấn tượng là 50% (59 gói) và tỷ lệ trượt chỉ khoảng 42,4% (50 gói). Tổng giá trị các gói thầu đã trúng (bao gồm cả liên danh) đạt hơn 192 tỷ đồng.
• Công ty TNHH Đầu tư Xây dựng Vista: Nhà thầu này cũng cho thấy một hồ sơ năng lực mạnh mẽ. Với 165 gói thầu đã tham gia, Vista có tỷ lệ trúng thầu lên đến 53,3% (88 gói) và tỷ lệ trượt chỉ 30,3% (50 gói). Đặc biệt, tổng giá trị các gói thầu đã trúng (bao gồm cả liên danh) lên tới con số rất lớn, khoảng 1.467 tỷ đồng, cho thấy kinh nghiệm triển khai các dự án quy mô.

Sự đối lập rõ rệt giữa một bên là mức giá dự thầu cực kỳ cạnh tranh và một bên là hồ sơ năng lực, kinh nghiệm với tỷ lệ trúng thầu cao sẽ là một bài toán không hề đơn giản cho tổ chuyên gia đấu thầu và chủ đầu tư là UBND phường Đông Hòa, TP HCM.

Mối quan hệ và "gương mặt thân quen"

Một điểm đáng chú ý khác là cả ba nhà thầu đều là những "gương mặt thân quen" trên thị trường. Dữ liệu cho thấy Công ty Đại Phú có quan hệ với 427 bên mời thầu, trong khi con số này ở Công ty Toàn Phát và Công ty Vista cùng là 34. Việc một nhà thầu có quan hệ rộng rãi với nhiều bên mời thầu là điều bình thường trong hoạt động kinh doanh. Tuy nhiên, trong bối cảnh đấu thầu, điều này cũng đặt ra yêu cầu về sự minh bạch và công bằng, cần đảm bảo các mối quan hệ này không ảnh hưởng đến tính khách quan của quá trình xét thầu, đặc biệt là với một chủ đầu tư như UBND phường Đông Hòa.

Góc nhìn chuyên gia và quy định của pháp luật

Chia sẻ về vấn đề này, chuyên gia đấu thầu Đào Giang cho rằng: "Giá thấp nhất là một tiêu chí quan trọng nhưng không phải là duy nhất để quyết định thắng thầu. Luật Đấu thầu số 22/2023/QH15 và các văn bản hướng dẫn như Nghị định 214/2025/NĐ-CP đã có những quy định rất chặt chẽ để xử lý các trường hợp giá dự thầu thấp bất thường. Bên mời thầu phải yêu cầu nhà thầu giải trình, làm rõ khả năng thực hiện gói thầu với mức giá đó, từ năng lực tài chính, giải pháp kỹ thuật, cho đến phương án tổ chức thi công. Mục tiêu cuối cùng là đảm bảo hiệu quả kinh tế cho cả vòng đời dự án, chứ không chỉ là chi phí đầu tư ban đầu".

Dưới góc độ pháp lý, Luật sư Nguyễn Quốc Vũ - Đoàn LS TP HCM nhấn mạnh: "Tinh thần của Luật Đấu thầu được sửa đổi, bổ sung bởi Luật số 57/2024/QH15 và Luật số 90/2025/QH15, cùng với Thông tư 79/2025/TT-BTC, là đề cao bốn trụ cột: Cạnh tranh, công bằng, minh bạch và hiệu quả kinh tế, đi kèm với đó là trách nhiệm giải trình. Việc một nhà thầu bỏ giá quá thấp so với các đối thủ và so với chính giá gói thầu cần được xem xét cẩn trọng. Quá trình xét thầu phải đảm bảo rằng nhà thầu được chọn không chỉ có giá tốt mà còn phải chứng minh được năng lực thực sự để hoàn thành dự án đúng chất lượng và tiến độ, tránh tình trạng 'của rẻ là của ôi', gây lãng phí và hệ lụy lâu dài cho công trình công cộng."

Cuộc đua tại gói thầu chiếu sáng phường Đông Hòa, TP HCM vẫn chưa có kết quả cuối cùng. Dư luận đang chờ đợi một quyết định công tâm, minh bạch từ phía chủ đầu tư và các cơ quan chức năng, một quyết định không chỉ dựa trên con số giá dự thầu mà còn phải cân nhắc toàn diện đến năng lực, kinh nghiệm của nhà thầu và hiệu quả lâu dài của dự án, đúng theo tinh thần xây dựng một thị trường đấu thầu lành mạnh và hiệu quả.