Hàng loạt bất cập trên cao tốc phân kỳ đầu tư

Tai nạn giao thông (TNGT) nghiêm trọng trên đường cao tốc Cam Lộ - La Sơn khiến 3 người tử vong ngày 18/2 và trước đó một vụ khác xảy ra tại cao tốc La Sơn - Túy Loan ngày 23/1, cho thấy nhiều bất cập, thiếu đồng bộ trong công tác đảm bảo giao thông các tuyến cao tốc đặc thù 2 làn xe, cũng như các dự án cao tốc phân kỳ đầu tư.

Trao đổi với Tri thức và Cuộc sống, Tiến sĩ Nguyễn Xuân Thủy - chuyên gia giao thông, nguyên Giám đốc Nhà xuất bản Giao thông Vận tải - cho rằng, bên cạnh ý thức người điều khiển phương tiện, cũng cần xem xét các yếu tố liên quan hạ tầng giao thông.

Thông tin từ các cơ quan chức năng cho thấy, vụ tai nạn trên cao tốc Cam Lộ - La Sơn, đoạn qua huyện Phong Điền (tỉnh Thừa Thiên Huế), làm 3 người tử vong, nguyên nhân ban đầu do tài xế điều khiển phương tiện mang biển kiểm soát 36A-485.67 vượt ẩu làn trong, va chạm với ôtô biển kiểm soát 63H-005.68 điều khiển theo hướng Quảng Trị - Đà Nẵng, khiến ôtô con lao xuống vực bên phải.

Tai nạn xảy ra có nhiều nguyên nhân như ý thức lái xe, kỹ năng lái xe, vấn đề đảm bảo tuân thủ Luật Giao thông, thời tiết, chất lượng phương tiện… Hạ tầng giao thông nếu không tốt, không đảm bảo tiêu chuẩn, cũng sẽ là vấn đề cơ bản dẫn đến tai nạn.

Tuyến đường cao tốc Cam Lộ - La Sơn dài hơn 98 km, được đưa vào khai thác cuối năm 2022, với quy mô 2 làn xe, không có dải phân cách cứng, trừ một số đoạn cho phép vượt được mở rộng 4 làn xe. Trung bình 5-8 km có một đoạn làm thành 2 làn xe chạy để cho phép các xe vượt lên (kéo dài khoảng 1,5-2 km). Tuy nhiên, thời gian qua, một số đoạn, tuyến chưa đảm bảo tiêu chuẩn an toàn đường cao tốc ngay từ khi xây dựng, đưa vào khai thác, sử dụng như: Không có dải phân cách cứng, không có làn dừng xe khẩn cấp hoặc có nhưng chưa bảo đảm bề rộng tiêu chuẩn, không đảm bảo hệ thống chiếu sáng ban đêm, tầm nhìn hạn chế…

Vụ tai nạn trên cao tốc Cam Lộ - La Sơn cũng cho thấy, cần phải xem lại việc làm những tuyến cao tốc chưa đủ tiêu chuẩn. Bởi, gọi là cao tốc, nhưng chỉ có 2 làn đường, chỗ thì 4 làn đường, tạo bức xúc cho lái xe khi muốn tăng tốc, vượt cũng không được.

Tôi cho rằng, không nên khuyến khích làm những tuyến đường gọi là cao tốc, nhưng chỉ có 2 làn đường, bởi đã là cao tốc phải có 4 làn đường trở lên, mặt cắt 8 m. Thực tế cho thấy, nhiều bất cập liên quan dự án cao tốc được đầu tư phân kỳ quy mô hai hoặc bốn làn xe hạn chế, như đường hẹp, thiếu làn dừng khẩn cấp, không có dải phân cách, trạm dừng nghỉ và camera giám sát...Lâu nay, chúng ta khuyến khích làm cao tốc, hết cao tốc này đến cao tốc khác, thực hiện mục tiêu 2.000, 3.000 rồi 5.000 km cao tốc.

Việc khuyến khích tăng thời gian, tiến độ nhưng lại không nhìn vào thực tiễn. Trên thế giới, họ rất ít làm cao tốc như vậy. Ở Mỹ, cao tốc 8 đến 10 làn xe. Biết rằng, do kinh tế chúng ta còn khó khăn, nhưng không nên xây dựng những tuyến cao tốc mang tính biểu tượng, tức là cao tốc nhưng không đủ tiêu chuẩn.

Hiện nhiều đường cao tốc ở nước ta, trong đó không ít đoạn tuyến thành phần cao tốc Bắc - Nam phía Đông đã phải đầu tư xây dựng không đạt đúng chuẩn cao tốc, cụ thể là chỉ xây được 2 làn. Do nguồn vốn phân bổ không đáp ứng đủ nhu cầu đầu tư, hạ tầng đường cao tốc còn bất cập như đường quá hẹp, không có làn khẩn cấp… nên hàng loạt đoạn tuyến cao tốc Bắc - Nam mới được đưa vào khai thác bị giới hạn tốc độ, không thể gọi là cao tốc. Vì thế, đầu tư cao tốc phải đồng bộ luôn, đáp ứng được tiêu chuẩn, quy chuẩn ngay từ đầu, tránh vừa đưa vào khai thác được vài năm đã phải nâng cấp, mở rộng, chắp vá và tốn kém.

Từ bài học vụ tai nạn trên, với những bất cập tại các tuyến cao tốc 2 làn đường hay dự án cao tốc bốn làn hạn chế, chúng ta phải khắc phục bằng cách không khuyến khích làm 2 làn, đầu tư các cao tốc 2 làn thành 4 làn. Đồng thời, cao tốc phải đảm bảo các hốc tránh nạn, làn đường khẩn cấp, những tuyến rẽ, điểm giao cắt phải đảm bảo…

Theo tôi, Bộ Giao thông Vận tải cần phải có Hội đồng và cho thanh tra, kiểm tra những tuyến đường cao tốc trước khi đưa vào khai thác phải đáp ứng đủ điều kiện. Xây dựng các tuyến cao tốc phải nghiêm túc, thể hiện chất lượng là chính chứ không phải mục tiêu là bao nhiêu km.

Tôi cũng cho rằng, chiến lược giao thông hiện nay chỉ chú ý đường bộ mà ít quan tâm đường sắt và đường thủy. Nếu khai thác tốt đường sắt, lượng hàng hóa và hành khách qua đường sắt nhiều khoảng 20% đến 30% sẽ giảm tải cho đường bộ.

Đường bộ là nơi tập trung nhiều TNGT nhất, không chỉ ở Việt Nam mà ở tất cả nước trên thế giới. Do đó, ngoài nâng cấp các tuyến cao tốc, chiến lược giao thông cần quan tâm hơn nữa đến đường sắt, tập trung đầu tư cho đường sắt nhiều hơn nữa. Bởi vì, đường sắt luôn là yết hầu giao thông của mỗi quốc gia.