Thời Chiến Quốc (năm 475 - 221 trước công nguyên) cách đây hơn 2400 năm, các chiến lược gia đã đưa ra chiến lược liên minh hợp thành sức mạnh chống lại những nước hùng mạnh hơn. Nổi bật nhất là chiến lược "Hợp tung liên hoành” của hai chiến lược gia Tô Tần và Trương Nghi. Tới nay tư tưởng chiến lược này vẫn được các nước vận dụng. Châu Á - Thái Bình Dương hiện cũng thể hiện bố cục chiến lược này.
Thời Đông Chu (770 – 256 trước công nguyên), Trung Quốc cổ chia thành nhiều nước, vì vậy sử sách gọi là “Đông Chu liệt quốc”, trong đó thời kỳ từ năm 475 - 221 trước công nguyên, chiến tranh liên miên giữa các nước, nên sử sách gọi là thời kỳ Chiến Quốc. Các nước đều nhỏ yếu, tiềm lực có hạn, vì vậy, các nước liên minh với nhau hợp sức chống lại nước lớn hơn. Vì vậy, các chiến lược gia thời đó đưa ra chiến lược liên minh, hợp sức lại với nhau điển hình nhất là chiến lược “Hợp tung liên hoành” gắn với tên tuổi của hai chiến lược gia Tô Tần và Trương Nghi.
 |
| Ảnh minh họa. |
Sử sách chép rằng, Quỷ Cốc Tử mở trường dạy về thuật trị nước. Học trò của ông lúc đầu có mấy người là Tôn Tẫn, người nước Tề, Bàng Quyên người nước Ngụy, Trương Nghi và Tô Tần là người Lạc Dương. Sau khi học xong, Trương Nghi và Tô Tần phò tá cho hai nước khác nhau và ở hai chiến tuyến đối lập nhau.
Tô Tần, khi còn nhỏ, nhà nghèo, bị mọi người coi thường. Khi vua nước Yên chiêu mộ người hiền tài, Tô Tần sang phò tá vua nước Yên và được vua nước Yên là Thiệu Vương tín nhiệm. Tô Tần liền hiến kế sách cho vua nước Yên làm thế nào để trả thù nước Tề đã ức hiếp nước Yên thời gian qua và làm thế nào cho nước Yên hùng mạnh bình định được thiên hạ. Tô Tần cho rằng hiện nước Yên yếu, muốn hùng mạnh phải liên minh chinh phạt nước Tần.
Tô Tần được vua nước Yên phái đi du thuyết vua các nước Hàn, Triệu, Ngụy, Tề cùng với nước Yên liên minh với nhau hình thành trận tuyến theo chiều sâu từ bắc xuống nam gọi là “Hợp tung” do vua nước Sở là Sở Hoài Vương đứng đầu để chống lại nước Tần đang hùng mạnh và Tô Tần được phong là “Thừa tướng” của 5 nước. Năm 318 trước công nguyên, liên quân 5 nước do vua nước Sở khi đó là Sở Hoài Vương đứng đầu tấn công và đánh đại bại quân Tần. Nhưng sau đó liên quân 5 nước lại bị quân Tần phản công đánh bại ở Hàm Cốc Quan.
Trong khi đó, người bạn cùng lớp của Tô Tần là Trương Nghi, người nước Ngụy lại sang phò tá vua Tần. Khi thấy Tô Tần thực hiện “Chiến lược hợp tung” để tấn công nước Tần, Trương Nghi thuyết phục vua Tần cần phải hình thành liên minh với các nước như Tề, Yên, Triệu, Vệ, Hàn để lập một phòng tuyến theo hàng ngang kéo dài từ đông sang tây gọi là “Liên hoành” nhằm phá thế “Hợp tung” của Tô Tần. Vua Tần khi đó là Tần Huệ Vương tán thưởng và cử Trương Nghi đi du thuyết các nước trên, từ đó hình thành thế trận “Liên hoành” chống lại thế “Hợp tung” của Tô Tần. Cuối cùng, Tần phản kích và đánh bại liên quân 5 nước ở Hàm Cốc Quan, bắt sống tướng Thân Sai, là tổng chỉ huy và tiêu diệt 82.000 quân liên minh, từ đó phá tan “Hợp tung” của Tô Tần. Nước Tần từng bước hùng mạnh mà sau này khi Tần Thủy Hoàng lên ngôi đã từng bước thôn tính các nước lập ra Nhà Tần (năm 221 – 206 trước công nguyên).