Tình báo phương Tây khẳng định, trong thời gian qua, Quân đội Nga không sử dụng máy bay trinh sát và giám sát liên hợp chiến trường Tu-214R; mặc dù có bằng chứng cho thấy, chiếc máy bay này đã được thử nghiệm ở chiến trường Syria.Hơn sáu tháng yếu thế về trinh sát so với Ukraine, Tu-214R rõ ràng không được sử dụng trong cuộc xung đột, khi các đoàn xe bọc thép của Ukraine di chuyển ra chiến trường, tên lửa HIMARS tấn công nhà máy điện hạt nhân Zaporozhye, Quân đội Ukraine tự do hoạt động… Điều đó cho thấy Quân đội Nga đang cực kỳ thiếu loại máy bay do thám và giám sát hỗn hợp trên chiến trường.Trong tác chiến liên hợp, Quân đội Mỹ sử dụng máy bay giám sát chiến trường chung Boeing E-8, dựa trên khung thân máy bay Boeing 707. Do đó, các đặc tính bay của Boeing E-8 và Tu-214R là tương đương nhau.Nhưng máy bay trinh sát E-8, đã được Mỹ đưa vào sử dụng từ năm 1991 và Không quân Mỹ hiện có 17 chiếc như vậy; trong khi Quân đội Nga chỉ có 2 chiếc. Máy bay giám sát E-8 của Mỹ không chỉ hữu ích để theo dõi xe tăng, lực lượng chiến đấu mặt đất mà còn để theo dõi tàu chiến. Khu vực phủ sóng do thám đối đất tiêu chuẩn của radar trên E-8A đạt tới diện tích 512×512 km, có thể định vị chuẩn xác các mục tiêu như cầu, đường, ô tô, xe tăng, trực thăng bay thấp trong phạm vi cục bộ 4×4 hoặc 8×8 km khi các phương tiện đang chuyển động và hiển thị cho người điều khiển theo thời gian xe đang đi và hướng di chuyển. Còn phiên bản E-8C chủ yếu được Không quân Mỹ sử dụng để giám sát các mục tiêu trên mặt đất. Nó có thể xác định vị trí, phát hiện và theo dõi các mục tiêu đứng yên hoặc di chuyển trên mặt đất trong mọi thời tiết. Độ chính xác có thể đạt đến mức phân biệt giữa xe bọc thép bánh lốp và xe bọc thép bánh xích và khoảng cách phát hiện của nó có thể đạt tới 250 km. Cuối cùng, theo thông tin rò rỉ với giới truyền thông, vào ngày 24/9/2022 vừa qua, trong chiến dịch quân sự đặc biệt ở Ukraine, Quân đội Nga đã lần đầu tiên sử dụng máy bay trinh sát Tu-214R.Mặc dù Quân đội Nga đã đặt hàng hai máy bay trinh sát Tu-214R, nhưng chiếc đầu tiên được đưa vào trang bị vào tháng 5/2012. Máy bay có thể xác định và nhanh chóng truyền tọa độ và các loại cơ sở quân sự ở các cấp độ khác nhau đến chỉ huy mặt đất, bao gồm đài radar, sở chỉ huy, trung tâm liên lạc và các đoàn xe quân sự. Tu-214R là một máy bay trinh sát quang học và điện tử hiện đại. Nhiệm vụ của nó khác với máy bay chỉ huy và kiểm soát trên không (AWACS) A-50. Thay vì ăng-ten hình nấm phía trên thân máy bay A-50, Tu-214R được trang bị radar trinh sát bên hông, với ăng-ten mảng pha nằm dọc theo thân máy bay.Điểm khác biệt chính so với máy bay cảnh báo sớm A-50 là khả năng nhận dạng, ưu tiên máy bay chiến đấu trên không; còn của máy bay Tu-214R là mục tiêu mặt đất. Ngoài ra trên Tu-214R, còn có hệ thống quang điện tử độ phân giải cao, nhờ đó nó có thể xác định chính xác các mục tiêu dưới mặt đất. Về biên chế, máy bay cảnh báo sớm A-50 thuộc biên chế Không quân Nga; nhưng chiếc máy bay trinh sát và giám sát liên hợp chiến trường Tu-214R lại thuộc Cơ quan tình báo Quân đội Nga (GRU), chứ không phải lực lượng không quân.Đặc tính bay của Tu-214R của Nga và E-8 của Mỹ gần như giống hệt nhau. Nếu Không quân Nga có 17 chiếc Tu-214R ở Ukraine, thì sẽ không bị động như vậy. Vậy tại sao việc triển khai Tu-214R lại bị trì hoãn như vậy? Câu trả lời cho câu hỏi này có thể sẽ không bao giờ được biết đến. Có thể trong giai đoạn thử nghiệm ở Syria, chiếc Tu-214R đã phát hiện ra một lỗ hổng nghiêm trọng trên radar hoặc một lỗi kỹ thuật nào đó mà Nga chưa thể khắc phục.Nếu Tu-214R hoạt động, nó sẽ ngay lập tức phát hiện sự di chuyển của tất cả các lực lượng tiếp viện, được đưa đến mặt trận của Ukraine. Ngoài ra, Tu-214R sẽ xác định được vị trí phóng tên lửa HIMARS và các hệ thống vũ khí tầm xa khác, hiện có trong Quân đội Ukraine. Nếu Tu-214R hoạt động liên tục, thì dòng chảy vũ khí từ phương Tây đến Ukraine sẽ giảm đi đáng kể, bởi vì chúng nhanh chóng bị đánh chặn ngay khi đến tiền tuyến. Hiện Quân đội Ukraine hiện đang phản công ở một số khu vực nhất định, việc sử dụng Tu-214R có thể lật ngược tình thế, mang lại lợi thế cho Nga.Nếu Nga quyết định phá hủy tuyến đường vận tải ngang qua sông Dnepr, thì máy bay Tu-214R sẽ cho phép quân Nga phát hiện “nhất cử, nhất động” của Quân đội Ukraine, ở tả ngạn lãnh thổ Ukraine, trong thời gian ngắn nhất có thể.Có một điều chắc chắn rằng, Tu-214R và máy bay cảnh báo sớm A-50 rất quan trọng đối với các hoạt động của Quân đội Nga tại Ukraine hiện nay. Các hoạt động đặc biệt của Nga ở Ukraine, đã bộc lộ những vấn đề đáng kể trong việc cung cấp thông tin tình báo cho Quân đội Nga.Việc thiếu thông tin chiến trường của Quân đội Nga, không chỉ từ trinh sát trên không, mà còn từ trinh sát vệ tinh. Việc đưa vào hoạt động của máy bay Tu-214R trong cuộc xung đột, dù có chậm trễ, nhưng có thể chiếc máy bay này, sẽ giúp khắc phục tình trạng trinh của Quân đội Nga, như trong thời gian qua.
Tình báo phương Tây khẳng định, trong thời gian qua, Quân đội Nga không sử dụng máy bay trinh sát và giám sát liên hợp chiến trường Tu-214R; mặc dù có bằng chứng cho thấy, chiếc máy bay này đã được thử nghiệm ở chiến trường Syria.
Hơn sáu tháng yếu thế về trinh sát so với Ukraine, Tu-214R rõ ràng không được sử dụng trong cuộc xung đột, khi các đoàn xe bọc thép của Ukraine di chuyển ra chiến trường, tên lửa HIMARS tấn công nhà máy điện hạt nhân Zaporozhye, Quân đội Ukraine tự do hoạt động… Điều đó cho thấy Quân đội Nga đang cực kỳ thiếu loại máy bay do thám và giám sát hỗn hợp trên chiến trường.
Trong tác chiến liên hợp, Quân đội Mỹ sử dụng máy bay giám sát chiến trường chung Boeing E-8, dựa trên khung thân máy bay Boeing 707. Do đó, các đặc tính bay của Boeing E-8 và Tu-214R là tương đương nhau.
Nhưng máy bay trinh sát E-8, đã được Mỹ đưa vào sử dụng từ năm 1991 và Không quân Mỹ hiện có 17 chiếc như vậy; trong khi Quân đội Nga chỉ có 2 chiếc. Máy bay giám sát E-8 của Mỹ không chỉ hữu ích để theo dõi xe tăng, lực lượng chiến đấu mặt đất mà còn để theo dõi tàu chiến.
Khu vực phủ sóng do thám đối đất tiêu chuẩn của radar trên E-8A đạt tới diện tích 512×512 km, có thể định vị chuẩn xác các mục tiêu như cầu, đường, ô tô, xe tăng, trực thăng bay thấp trong phạm vi cục bộ 4×4 hoặc 8×8 km khi các phương tiện đang chuyển động và hiển thị cho người điều khiển theo thời gian xe đang đi và hướng di chuyển.
Còn phiên bản E-8C chủ yếu được Không quân Mỹ sử dụng để giám sát các mục tiêu trên mặt đất. Nó có thể xác định vị trí, phát hiện và theo dõi các mục tiêu đứng yên hoặc di chuyển trên mặt đất trong mọi thời tiết. Độ chính xác có thể đạt đến mức phân biệt giữa xe bọc thép bánh lốp và xe bọc thép bánh xích và khoảng cách phát hiện của nó có thể đạt tới 250 km.
Cuối cùng, theo thông tin rò rỉ với giới truyền thông, vào ngày 24/9/2022 vừa qua, trong chiến dịch quân sự đặc biệt ở Ukraine, Quân đội Nga đã lần đầu tiên sử dụng máy bay trinh sát Tu-214R.
Mặc dù Quân đội Nga đã đặt hàng hai máy bay trinh sát Tu-214R, nhưng chiếc đầu tiên được đưa vào trang bị vào tháng 5/2012. Máy bay có thể xác định và nhanh chóng truyền tọa độ và các loại cơ sở quân sự ở các cấp độ khác nhau đến chỉ huy mặt đất, bao gồm đài radar, sở chỉ huy, trung tâm liên lạc và các đoàn xe quân sự.
Tu-214R là một máy bay trinh sát quang học và điện tử hiện đại. Nhiệm vụ của nó khác với máy bay chỉ huy và kiểm soát trên không (AWACS) A-50. Thay vì ăng-ten hình nấm phía trên thân máy bay A-50, Tu-214R được trang bị radar trinh sát bên hông, với ăng-ten mảng pha nằm dọc theo thân máy bay.
Điểm khác biệt chính so với máy bay cảnh báo sớm A-50 là khả năng nhận dạng, ưu tiên máy bay chiến đấu trên không; còn của máy bay Tu-214R là mục tiêu mặt đất. Ngoài ra trên Tu-214R, còn có hệ thống quang điện tử độ phân giải cao, nhờ đó nó có thể xác định chính xác các mục tiêu dưới mặt đất.
Về biên chế, máy bay cảnh báo sớm A-50 thuộc biên chế Không quân Nga; nhưng chiếc máy bay trinh sát và giám sát liên hợp chiến trường Tu-214R lại thuộc Cơ quan tình báo Quân đội Nga (GRU), chứ không phải lực lượng không quân.
Đặc tính bay của Tu-214R của Nga và E-8 của Mỹ gần như giống hệt nhau. Nếu Không quân Nga có 17 chiếc Tu-214R ở Ukraine, thì sẽ không bị động như vậy. Vậy tại sao việc triển khai Tu-214R lại bị trì hoãn như vậy?
Câu trả lời cho câu hỏi này có thể sẽ không bao giờ được biết đến. Có thể trong giai đoạn thử nghiệm ở Syria, chiếc Tu-214R đã phát hiện ra một lỗ hổng nghiêm trọng trên radar hoặc một lỗi kỹ thuật nào đó mà Nga chưa thể khắc phục.
Nếu Tu-214R hoạt động, nó sẽ ngay lập tức phát hiện sự di chuyển của tất cả các lực lượng tiếp viện, được đưa đến mặt trận của Ukraine. Ngoài ra, Tu-214R sẽ xác định được vị trí phóng tên lửa HIMARS và các hệ thống vũ khí tầm xa khác, hiện có trong Quân đội Ukraine.
Nếu Tu-214R hoạt động liên tục, thì dòng chảy vũ khí từ phương Tây đến Ukraine sẽ giảm đi đáng kể, bởi vì chúng nhanh chóng bị đánh chặn ngay khi đến tiền tuyến. Hiện Quân đội Ukraine hiện đang phản công ở một số khu vực nhất định, việc sử dụng Tu-214R có thể lật ngược tình thế, mang lại lợi thế cho Nga.
Nếu Nga quyết định phá hủy tuyến đường vận tải ngang qua sông Dnepr, thì máy bay Tu-214R sẽ cho phép quân Nga phát hiện “nhất cử, nhất động” của Quân đội Ukraine, ở tả ngạn lãnh thổ Ukraine, trong thời gian ngắn nhất có thể.
Có một điều chắc chắn rằng, Tu-214R và máy bay cảnh báo sớm A-50 rất quan trọng đối với các hoạt động của Quân đội Nga tại Ukraine hiện nay. Các hoạt động đặc biệt của Nga ở Ukraine, đã bộc lộ những vấn đề đáng kể trong việc cung cấp thông tin tình báo cho Quân đội Nga.
Việc thiếu thông tin chiến trường của Quân đội Nga, không chỉ từ trinh sát trên không, mà còn từ trinh sát vệ tinh. Việc đưa vào hoạt động của máy bay Tu-214R trong cuộc xung đột, dù có chậm trễ, nhưng có thể chiếc máy bay này, sẽ giúp khắc phục tình trạng trinh của Quân đội Nga, như trong thời gian qua.