Trận Bản Nằm: điển hình của chiến thuật phục kích, phòng ngự

Trận phục kích của Tiểu đoàn 48 được tăng cường một Đại đội độc lập Bắc Sơn và du kích địa phương đánh một đoàn xe quân sự của Pháp ở dốc Bản Nằm, trên đường 4A là một trận điển hình về loại hình phục kích và phòng ngự. Đây cũng là trận đánh khẳng định quyết tâm chiến đấu cao của bộ đội chủ lực và du kích địa phương trong phối hợp tác chiến, nhất là điều kiện vũ khí, trang bị, phương tiện thông tin… thiếu hơn so với quân Pháp nhiều lần. Trận đánh đã dạy cho quân Pháp một bài học, góp phần ngăn chặn tiếp viện trên hành lang vận chuyển biên giới Tây Bắc của quân Pháp.

Bàn Nằm thuộc xã kháng chiến huyện Tràng Định, tỉnh Lạng Sơn. Đoạn đường qua bản Nằm rộng từ 3 đến 4m, hai bên có ruộng bậc thang, dốc từ Tây sang Đông và trống trải. Đông và Đông Bắc cách khoảng 200m có điểm cao 262. Từ điểm cao này quan sát được toàn bộ khu vực bản Nằm, tổ chức hỏa lực khống chế được mặt đường, phía Tây là bình độ 200 của điểm cao 304 chạy sát đường, có rừng cây kín đáo, tiện triển khai lực lượng, giấu quân bí mật.

Tiểu đoàn bộ binh (BB) 48 có 3 đại đội BB và một đại đội trợ chiến. Trang bị rất thiếu thốn, toàn tiểu đoàn chỉ có một khẩu Badoca, một súng cối 60mm và 2 khẩu đại liên, còn lại chủ yếu là súng khai hậu và mã tấu. Lực lượng phối thuộc chiến đấu là Đại đội độc lập Bắc Sơn và du kích địa phương đều là các dân tộc ít người, tinh thần diệt giặc cao, nhưng mới chỉ đánh du kích phân tán, chưa quen đánh phối hợp với bộ đội chủ lực. Trang bị chủ yếu là súng trường, lựu đạn, mã tấu.

5 giờ 30 phút ngày 16/8/1948, một đoàn xe gồm 7 chiếc chở khoảng 180 lính (có 80 lính Pháp còn lại lính khố đỏ, lính dõng). Lực lượng này được trang bị 2 khẩu 12,7mm, 2 đại liên, 2 súng cối còn lại là tiểu liên, hành quân từ Thất Khê xuống và lọt vào trận địa của tiểu đoàn. Ngay lúc đó, do một chiến sĩ ta sơ suất làm cướp cò súng nên hành động phục kích của ta bị lộ bí mật. Liền sau đó, Tiểu đoàn ra lệnh cho nổ súng. Ngay lập tức hỏa lực badôca, đại liên, súng trường của quân ta từ các vị trí đồng loạt bắn vào đội hình địch. Ngay viên đạn đầu, badôca của ta đã bắn trúng xe chỉ huy, diệt toàn bộ địch trên xe, trong đó có hai sĩ quan Pháp. Xe đi đầu của địch dùng súng 12,7mm, đại liên, súng cối bắn mạnh vào trận địa của ta. Bộ binh địch xuống đường, triển khai chiến đấu chống trả quyết liệt. Ở hướng Đông Bắc, ta giật nổ ba quả địa lôi, diệt một số địch.

7 giờ 30 phút, đại liên của ta hết đạn, Tiểu đoàn ra lệnh lui quân, nhưng do hăng hái đánh địch và hỏa lực địch bắn mạnh nên các đơn vị không nhận được lệnh lui quân. Đến 8 giờ 50 phút, địch cho máy bay từ Lạng Sơn đến bắn phá vào trận địa của ta. Do chuẩn bị công sự tốt nên lực lượng ta giữ vững được trận địa.

9 giờ, 5 xe địch chạy từ Thất Khê xuống tiếp viện. Tới Bản Trại, một xe trúng địa lôi của ta bị đổ, 4 xe còn lại tiếp tục chạy về phía trận địa ta phục kích. Vừa đến bộ phận khóa đuôi, địch dùng pháo 37mm và súng cối bắn chi viện cho bộ binh thành hai mũi xông vào trận địa của ta. Mũi thứ nhất vu hồi đánh vào trận địa hỏa lực để bảo vệ đội hình, không cho ta dùng hỏa lực diệt chúng. Mũi thứ hai tiến theo Tây Nam đường, định bao vây và đánh vào sau lưng bộ phận chủ yếu của ta. Ta đánh trả quyết liệt, buộc địch phải lui.

9 giờ 50 phút, 4 xe địch từ Nà Sầm lên tiếp viện. Địch chia thành ba mũi tiến công vào trận địa ta, nhưng bị ta đánh mạnh nên không tiến được. Sau khi chiếm được vị trí của tiểu đoàn, địch dùng pháo binh, súng cối bắn mạnh vào khu vực giấu quân của bộ phận chủ yếu. Lợi dụng thời cơ không có máy bay địch hoạt động, ta tổ chức lui quân.

Sau nhiều giờ chiến đấu, ta diệt 88 tên địch (có 6 sĩ quan), làm bị thương 54 tên; phá hủy 7 xe, một khẩu pháo 20mm, một khẩu 12,7mm, 4 đại liên và nhiều vũ khí quân trang, quân dụng.

Trận Bản Nằm đã góp phần cắt đứt đường vận chuyển tiết tế, cô lập các cứ điểm phòng thủ trên tuyến biên giới Việt Bắc của quân Pháp, củng cố lòng tin và cổ vũ tinh thần chiến đấu của quân và dân ta vào cuộc kháng chiến chống Pháp nhất địch sẽ thắng lợi.