Dấu tích của thành Nhà Mạc (phường Tam Thanh, TP.Lạng Sơn) hiện nay còn lại gồm hai đoạn tường dài khoảng 300m, mặt thành rộng khoảng 1m, xây bằng những khối đá lớn giữa hẻm núi, từ chân núi dẫn lên cổng thành là hơn 100 bậc tam cấp được xây dựng để tạo thuận lợi cho du khách lên tham quan.
Vào tới trong thành là một khu đất trống rộng hàng trăm m2; bao xung quanh ngoài những đoạn tường thành có 3 đỉnh núi cao hàng chục mét với hàng trăm bậc thang được xây dựng uốn lượn để du khách có thể leo lên ngắm cảnh.
Vì di tích có vị trí thuận tiện, nằm trong quần thể Di tích núi Tô Thị, Động Tam Thanh, Nhị Thanh, nên vào những ngày lễ lớn cũng có du khách thăm di tích và leo đỉnh núi ngắm TP. Lạng Sơn từ trên cao. Nhiều người dân xung quanh danh thắng cũng chọn nơi đây là điểm dã ngoại, tập thể dục để được thưởng thức không khí trong lành vào mỗi buổi chiều.
Tuy nhiên khu di tích này hiện nay đang bị ô nhiễm và xuống cấp nghiêm trọng bởi các loại rác thải do một số người ý thức còn kém xả ra và lâu ngày không được dọn dẹp, vệ sinh. Cùng với đó là việc sạt lở do bong tróc của các sườn dốc, nhiều công trình hỏng hóc tạo nên khung cảnh nham nhở.
Đồng thời lợi dụng đây là nơi vắng vẻ, ít người qua lại nên một số đối tượng đã chọn đây là địa điểm để hút chích với loạt kim tiêm, vỏ lọ thuốc vứt ngay cạnh tường thành. Tại đây các khu xử lý chất thải, các công trình vệ sinh, thu gom rác, biển báo, nội quy không có nên khu di tích đang xuống cấp nghiêm trọng. Từ bãi cỏ, lối đi, hốc đá trở thành nơi chứa rác; các đỉnh núi tràn ngập vỏ chai, túi ni lông, vỏ hộp bánh kẹo…
Ông Thành - Giáo viên sống xung quanh khu vực thường xuyên tập thể dục tại đây cho biết: "Trước đây cũng khá đông khách tham quan vì khu di tích cũng gắn với khu động Tam Thanh, Nhị Thanh nhưng giờ thì ít người lắm, chỉ có ông, các bà tập thể dục thôi.
Nhiều nhất là các nhóm thanh niên hay mang đồ lên ăn uống, xong xả luôn rác ra đây. Nhiều lúc đi tập thể dục lên đây cũng thấy phản cảm lắm. Buổi tối ở đây vắng vẻ nên nhiều người lên đây chích hút, kim tiêm vứt đầy ra đấy không ai dọn dẹp. Nhiều người lên đây tập thể dục còn lo sợ bị giẫm phải”.
Cũng cùng quan điểm cô Nguyễn Thu Hương du khách đến từ Nam Định chia sẻ: "Cô đi hành lễ ngay động Tam Thanh gần đây, xong việc cũng muốn tham quan di tích Thành Nhà Mạc. Nơi đây có 3 đỉnh núi cao có thể ngắm nhìn toàn cảnh thành phố rất đẹp nhưng hơi nhiều rác thải, nhiều công trình bị xuống cấp quá."
 |
| Dọc theo các bậc tam cấp dẫn lên cổng thành chỗ nào cũng gặp các loại rác do du khách để lại, lâu ngày không được dọn dẹp; thậm chí nhiều chỗ còn vương vãi bơm, kim tiêm… |
 |
| Kim tiêm còn nguyên máu vứt ngay cạnh các bậc thang lên xuống tại di tích Thành Nhà Mạc. |
Được biết trước đó Di tích này do UBND TP.Lạng Sơn quản lý nhưng sang năm 2018, thành phố đã phân công UBND phường Tam Thanh quản lý.
Đây là một di tích lịch sử kiến trúc quân sự phản ánh thời kỳ phong kiến Việt Nam suốt từ cuối thế kỷ 16 đến giữa thế kỷ 17. Thành là căn cứ quân sự hiểm yếu chắn con đường độc đạo nối từ Ải Bắc xuống phía Nam do Mạc Kính Cung xây dựng nhằm chống lại Lê - Trịnh, công trình là một minh chứng của lịch sử dân tộc cần được tu sửa và quản lý.