Vụ Rạng Đông: Dân Hạ Đình đòi đền 1 tỷ/lít máu nhiễm thủy ngân... hợp lý?

Sau hơn 2 tháng xảy ra vụ cháy nhà máy Rạng Đông (TP Hà Nội), mới đây, các hộ dân khu đô thị 54 Hạ Đình đã gửi đơn đến các cơ quan chức năng, đề nghị can thiệp việc Công ty bóng đèn, phích nước Rạng Đông từ chối chi trả các khoản bồi thường mà người dân yêu cầu sau khi chịu ảnh hưởng từ vụ cháy.

Theo đại diện các hộ dân, khu đô thị 54 Hạ Đình là nơi chịu ảnh hưởng nặng nề nhất do thủy ngân rò rỉ từ vụ cháy. Sau vụ cháy, 95% hộ dân đã phải di tản. Do vậy, các hộ dân yêu cầu Công ty Rạng Đông bồi thường về vật chất và tinh thần cho người dân và di dời cơ sở ra khỏi khu dân cư cũng như hoàn tất quá trình tẩy độc, dọn dẹp, đảm bảo quy định an toàn về môi trường, sức khỏe cho người dân.

Đáng chú ý, các hộ dân yêu cầu công ty Rạng Đông bồi thường 1 tỷ đồng cho mỗi lít máu bị nhiễm 0,1 microgram thủy ngân, bồi thường tổn thất tinh thần với số tiền 60 triệu đồng/người, bồi thường tiền khám chữa bệnh cho mỗi người là 4 triệu đồng, bồi thường tiền thuê nhà ở là 60 triệu đồng/hộ, bồi thường mất thu nhập 6-8 triệu đồng/người.

Dư luận đặt ra câu hỏi, việc các hộ dân đòi bồi thường 1 tỷ/lít máu nhiễm thủy ngân có hợp lý hay không?

Trao đổi với PV Kiến Thức, luật sư Đặng Văn Cường (Đoàn Luật sư TP Hà Nội) cho biết, theo quy định của pháp luật, hành vi có lỗi, gây thiệt hại đến tính mạng, sức khỏe, tài sản của người khác thì phải bồi thường, mức bồi thường là thiệt hại thực tế phát sinh trên cơ sở các căn cứ yêu cầu bồi thường theo quy định pháp luật và phụ thuộc một phần vào khả năng bồi thường thiệt hại của người gây thiệt hại.

Bộ Luật dân sự quy định, trường hợp cá nhân, tổ chức sử dụng nguồn nguy hiểm cao độ như phương tiện giao thông, chất độc, chất cháy, hóa chất, gia súc... gây thiệt hại đến tính mạng, sức khỏe, tài sản của người khác mà không có lỗi thì vẫn phải bồi thường thiệt hại, trừ trường hợp lỗi hoàn toàn thuộc về nạn nhân.

Bởi vậy, vụ việc hỏa hoạn, gây ô nhiễm môi trường của công ty Rạng Đông gây thiệt hại đến sức khỏe, tài sản của nhiều hộ dân sống xung quanh là căn cứ để các hộ dân yêu cầu công ty này phải bồi thường toàn bộ những thiệt hại về sức khỏe và tài sản đã gây ra cho họ.

Luật sư Đặng Văn Cường viện dẫn điều 584, Bộ luật dân sự năm 2015 quy định căn cứ phát sinh trách nhiệm bồi thường thiệt hại.

Cụ thể, người nào có hành vi xâm phạm tính mạng, sức khỏe, danh dự, nhân phẩm, uy tín, tài sản, quyền, lợi ích hợp pháp khác của người khác mà gây thiệt hại thì phải bồi thường, trừ trường hợp Bộ luật này, luật khác có liên quan quy định khác.

Người gây thiệt hại không phải chịu trách nhiệm bồi thường thiệt hại trong trường hợp thiệt hại phát sinh là do sự kiện bất khả kháng hoặc hoàn toàn do lỗi của bên bị thiệt hại, trừ trường hợp có thỏa thuận khác hoặc luật có quy định khác.

Trường hợp tài sản gây thiệt hại thì chủ sở hữu, người chiếm hữu tài sản phải chịu trách nhiệm bồi thường thiệt hại, trừ trường hợp thiệt hại phát sinh theo quy định tại khoản 2 Điều này.

Tại điều 585, Bộ luật dân sự năm 2015 quy định nguyên tắc bồi thường thiệt hại như sau: Thiệt hại thực tế phải được bồi thường toàn bộ và kịp thời. Các bên có thể thỏa thuận về mức bồi thường, hình thức bồi thường bằng tiền, bằng hiện vật hoặc thực hiện một công việc, phương thức bồi thường một lần hoặc nhiều lần, trừ trường hợp pháp luật có quy định khác.

Người chịu trách nhiệm bồi thường thiệt hại có thể được giảm mức bồi thường nếu không có lỗi hoặc có lỗi vô ý và thiệt hại quá lớn so với khả năng kinh tế của mình.

Khi mức bồi thường không còn phù hợp với thực tế thì bên bị thiệt hại hoặc bên gây thiệt hại có quyền yêu cầu Tòa án hoặc cơ quan nhà nước có thẩm quyền khác thay đổi mức bồi thường. Khi bên bị thiệt hại có lỗi trong việc gây thiệt hại thì không được bồi thường phần thiệt hại do lỗi của mình gây ra.

Bên có quyền, lợi ích bị xâm phạm không được bồi thường nếu thiệt hại xảy ra do không áp dụng các biện pháp cần thiết, hợp lý để ngăn chặn, hạn chế thiệt hại cho chính mình.

Thiệt hại do tài sản bị xâm phạm được Bộ luật dân sự năm 2015 quy định tại điều 589 như sau: Thiệt hại do tài sản bị xâm phạm bao gồm: Tài sản bị mất, bị hủy hoại hoặc bị hư hỏng; Lợi ích gắn liền với việc sử dụng, khai thác tài sản bị mất, bị giảm sút; Chi phí hợp lý để ngăn chặn, hạn chế và khắc phục thiệt hại; Thiệt hại khác do luật quy định.

Từ đó, luật sư Đặng Văn Cường cho rằng, các tổ chức, cá nhân bị ảnh hưởng từ vụ cháy nêu trên có quyền thống kê để yêu cầu công ty Rạng Đông phải bồi thường đối với những thiệt hại về tài sản bao gồm những tài sản bị mất, bị hư hỏng có nguyên nhân xuất phát từ vụ cháy, những lợi ích gắn liền với việc sử dụng tài sản như quyền sử dụng nhà, quyền cho thuê nhà, quyền kinh doanh bị ảnh hưởng khi người dân phải sơ tán khỏi khu vực bị ô nhiễm; thu nhập bị mất, bị giảm sút trong quá trình kinh doanh khi sự việc xảy ra; Những chi phí hợp lý để ngăn chặn, hạn chế, khắc phục thiệt hại và những chi phí khác phát sinh từ việc ảnh hưởng của vụ cháy đến tài sản của tổ chức, cá nhân.

Tuy nhiên, những thiệt hại đây phải là những thiệt hại thực tế, có thể chứng minh được bằng chứng cứ.

Còn đối với những thiệt hại do sức khỏe bị xâm phạm được quy định tại điều 590 Bộ luật dân sự năm 2015.

Cụ thể, thiệt hại do sức khỏe bị xâm phạm bao gồm: Chi phí hợp lý cho việc cứu chữa, bồi dưỡng, phục hồi sức khỏe và chức năng bị mất, bị giảm sút của người bị thiệt hại; Thu nhập thực tế bị mất hoặc bị giảm sút của người bị thiệt hại; nếu thu nhập thực tế của người bị thiệt hại không ổn định và không thể xác định được thì áp dụng mức thu nhập trung bình của lao động cùng loại; Chi phí hợp lý và phần thu nhập thực tế bị mất của người chăm sóc người bị thiệt hại trong thời gian điều trị; nếu người bị thiệt hại mất khả năng lao động và cần phải có người thường xuyên chăm sóc thì thiệt hại bao gồm cả chi phí hợp lý cho việc chăm sóc người bị thiệt hại; Thiệt hại khác do luật quy định.

Người chịu trách nhiệm bồi thường trong trường hợp sức khỏe của người khác bị xâm phạm phải bồi thường thiệt hại theo quy định tại Điều này và một khoản tiền khác để bù đắp tổn thất về tinh thần mà người đó gánh chịu. Mức bồi thường bù đắp tổn thất về tinh thần do các bên thỏa thuận; nếu không thỏa thuận được thì mức tối đa cho một người có sức khỏe bị xâm phạm không quá năm mươi lần mức lương cơ sở do Nhà nước quy định.

Như vậy, theo quy định tại điều 590 Bộ luật dân sự thì toàn bộ các khoản chi phí cứu chữa, thăm khám, phục hồi chức năng, tiền công người chăm sóc, tiền thu nhập bị mất, bị giảm sút, tiền tổn thất về tinh thần thì đều có quyền yêu cầu công ty này phải bồi thường thiệt hại. Việc yêu cầu bồi thường thiệt hại cần thống kê danh mục các loại thiệt hại, mức thiệt hại và các chứng cứ kèm theo.

“Việc bồi thường thiệt hại có thể được thực hiện thông qua thương lượng, đàm phán, hòa giải giữa các cá nhân, tổ chức bị thiệt hại đối với lãnh đạo của công ty này. Pháp luật khuyến khích bồi thường thỏa đáng, có lợi cho người bị thiệt hại. Trong trường hợp, hai bên không thỏa thuận, thống nhất được vậy mức bồi thường thiệt hại, danh mục các khoản thiệt hại phải bồi thường, phương thức bồi thường, thanh toán thì có thể khởi kiện đến tòa án để được giải quyết theo thủ tục tố tụng dân sự”, luật sư Đặng Văn Cường cho biết.

Trong trường hợp vụ việc được đưa ra pháp luật giải quyết, những yêu cầu bồi thường thiệt hại phải dựa trên các căn cứ mà bộ luật dân sự quy định và phải có các tài liệu, chứng cứ để chứng minh cho yêu cầu bồi thường thiệt hại của người có yêu cầu bồi thường.

Theo thông tin về các khoản bồi thường và mức bồi thường nêu trên của các hộ dân thì phần lớn là có cơ sở để tòa án có thể chấp nhận.

Tuy nhiên, để được chấp nhận thì người yêu cầu bồi thường cần xuất trình các tài liệu, chứng cứ chứng minh những thiệt hại trên là thực tế đã xảy ra. Các chứng cứ để chứng minh bao gồm các giấy tờ để chứng minh quyền sở hữu tài sản, các giấy tờ, tài liệu chứng minh về việc người dân phải di chuyển chỗ ở, các chứng cứ chứng minh về thu nhập bị mất, bị giảm sút, các hóa đơn chứng từ chứng minh về việc kinh doanh bị giảm sút, bị mất thu nhập từ hoạt động kinh doanh, hóa đơn chứng từ về việc thăm khám, cứu chữa, các hợp đồng, chứng từ về những chi phí dịch vụ khác của người dân phát sinh trong quá trình phải di chuyển chỗ ở...

“Còn đối với khoản bồi thường 1 tỷ đồng cho mỗi lít máu nhiễm 0,1 microgam thủy ngân thì cá nhân tôi cho rằng yêu cầu này rất khó để chứng minh đó là thiệt hại thực tế. Tất cả những chi phí cứu chữa, phục hồi chức năng phải là những hóa đơn, chứng từ do bệnh viện, đơn vị cung cấp dịch vụ y tế, nhà thuốc xác nhận hoặc những chứng cứ khác có thể được chấp nhận theo quy định pháp luật”, luật sư Đặng Văn Cường cho biết.

Trường hợp đưa ra yêu cầu bồi thường thiệt hại nhưng không chứng minh được thiệt hại đó đã xảy ra trên thực tế, không chứng minh được mức thiệt hại mà không có sự thỏa thuận thì tòa án cũng sẽ không chấp nhận yêu cầu bồi thường thiệt hại đó.

“Bởi vậy, riêng đối với khoản này thì người dân cần cân nhắc nếu phải khởi kiện đến tòa án. Trong trường hợp khởi kiện thì người khởi kiện phải có nghĩa vụ cung cấp tài liệu chứng cứ để chứng minh cho yêu cầu khởi kiện của mình. Trong trường hợp không chứng minh được thì tòa án sẽ không chấp nhận yêu cầu khởi kiện”, luật sư Đặng Văn Cường cho hay.