Vụ ông Trần Quí Thanh: “Đút túi” 23 tỷ, vì sao người môi giới không bị xử lý hình sự?

Cơ quan CSĐT Bộ Công an vừa ban hành kết luận điều tra, đề nghị truy tố Trần Quí Thanh về tội "Lạm dụng tín nhiệm chiếm đoạt tài sản”. Hai con gái ông Trần Quí Thanh là Trần Uyên Phương và Trần Ngọc Bích cùng bị đề nghị truy tố cùng tội danh.

Đáng chú ý, trong vụ án trên, Cơ quan điều tra xác định một số người làm môi giới, hưởng hoa hồng thông qua việc kết nối vay và cho vay qua đó đút túi hàng chục tỷ đồng. Điển hình ông Nguyễn Hoàng Phú (34 tuổi, trú TP.HCM) được hưởng lợi tới 23,6 tỷ đồng sau khi kết nối bà Đặng Thị Kim Oanh và Lâm Sơn Hoàng vay 615 tỷ đồng của bị can Trần Quí Thanh.

Cơ quan điều tra cho rằng, hành vi của ông Phú có dấu hiệu của tội lạm dụng tín nhiệm chiếm đoạt tài sản với vai trò giúp sức cho ông Thanh, bà Phương và bà Bích. Tuy nhiên, ông Phú không bị xử lý hình sự vì hành vi chưa đủ yếu tố cấu thành tội phạm.

Trao đổi với PV Tri thức và Cuộc sống, Tiến sĩ, luật sư Đặng Văn Cường, Đoàn Luật sư TP Hà Nội cho rằng, hành vi của ông Nguyễn Hoàng Phú chỉ thỏa mãn dấu hiệu cấu thành tội phạm về tội lạm dụng tín nhiệm chiếm đoạt tài sản với vai trò đồng phạm nếu cơ quan điều tra có căn cứ chứng minh ông Phú biết rõ các bị can Thanh, Phương, Bích có mục đích chiếm đoạt tài sản nhưng vẫn giúp sức, tạo điều kiện cho các bị can thực hiện được mục đích của mình.

Theo nội dung kết luận điều tra, các bị can bị đề nghị truy tố về tội lạm dụng tín nhiệm chiếm đoạt tài sản chứ không phải là tội lừa đảo chiếm đoạt tài sản.

Theo đó, pháp luật quy định tội lạm dụng tín nhiệm chiếm đoạt tài sản và tội danh phát sinh trong các quan hệ dân sự kinh tế hợp pháp, người phạm tội nhận được tài sản của người khác thông qua quan hệ dân sự kinh tế sau đó đã gian dối, bỏ trốn nhằm chiếm đoạt tài sản hoặc sử dụng tài sản vào mục đích bất hợp pháp hoặc có điều kiện trả lại tài sản như cố tình không trả lại để chiếm đoạt tài sản trị giá từ 4.000.000 đồng trở lên.

Theo kết luận điều tra, một số người đã môi giới và hưởng "hoa hồng" thông qua việc môi giới vay và cho vay, qua đó "đút túi" hàng chục tỷ đồng nhưng không bị xử lý hình sự vì hành vi chưa đủ yếu tố cấu thành tội phạm.

Thông tin trên cho thấy, nếu có hành vi phạm tội nhưng hành vi không thỏa mãn dấu hiệu cấu thành tội phạm chứng tỏ người thực hiện hành vi phạm tội không có lỗi hoặc không thỏa mãn một trong các dấu hiệu trong cấu thành tội phạm về mặt chủ quan hoặc mặt khách quan của tội phạm.

Trong vụ án trên, với diễn biến thể hiện qua kết luận điều tra, có thể thấy rằng ông Phú là người môi giới trong giao dịch dân sự vay tài sản thế chấp bằng cổ phần.

Cơ quan điều tra khởi tố về tội lạm dụng tín nhiệm chiếm đoạt tài sản, đề nghị truy tố, chứng tỏ cơ quan điều tra thừa nhận quan hệ dân sự, kinh tế này để người bị hại chuyển tài sản cho bị can là tự nguyện và hợp pháp. Do đó, ông Phú với vai trò là người môi giới thì được hưởng tiền hoa hồng này theo thỏa thuận của các bên.

Tại thời điểm phát sinh giao dịch, ông Phú không biết các bị can có mục đích chiếm đoạt tài sản và tội danh này cũng quy định là sau thời điểm giao dịch diễn ra thì các bị can mới thành suy nghĩ ý định chiếm đoạt tài sản. Bởi vậy những người tham gia vào giao dịch này trước thời điểm giao nhận tài sản sẽ được xác định là không vi phạm.

Nếu bị can có mục đích chiếm đoạt tài sản từ trước khi nhận được tài sản của người bị hại, do có mục đích chiếm đoạt tài sản từ trước nên đã đưa ra thông tin gian dối để nạn nhân trao tài sản sẽ xử lý về tội lừa đảo chiếm đoạt tài sản chứ không xử lý về tội lạm dụng tín nhiệm chiếm đoạt tài sản.

Pháp luật quy định với tội lừa đảo chiếm đoạt là mục đích chiếm đoạt tài sản phải có trước khi nhận tài sản và bằng thủ đoạn gian dối nên đã nhận được tài sản và chiếm đoạt. Còn tội lạm dụng tín nhiệm chiếm đoạt tài sản cũng có thể có gian dối hoặc có vi phạm khác để không trả lại tài sản nhưng thủ đoạn gian dối hoặc các thủ đoạn khác phát sinh sau khi nhận được tài sản thông qua các giao dịch dân sự, kinh tế.

Theo quy định tại Điều 175 Bộ luật Hình sự, tội lạm dụng tín nhiệm chiếm đoạt tài sản xuất phát từ các quan hệ dân sự kinh tế vay, mượn, thuê tài sản để nhận tài sản một cách hợp pháp sau đó bằng thủ đoạn gian dối để chiếm đoạt, bỏ trốn để chiếm đoạt hoặc đến thời hạn trả nhưng không trả sẽ phạm vào tội này.

Bởi vậy, trong trường hợp ông Phú chỉ tham gia vào giai đoạn đầu là giai đoạn vay mượn tiền và thế chấp cổ phần với vai trò môi giới để hưởng hoa hồng mà không tham gia vào giai đoạn sau (khi các bị can cố tình không trả lại tài sản), không có hành vi nào giúp sức cho các bị can để không trả lại tài sản thì hành vi này không vi phạm pháp luật. Nói một cách chính xác là không có hành vi phạm tội.

Còn nếu trường hợp ông Phú có hành vi giúp sức để các bị can chiếm đoạt tài sản sau (cố tình không trả lại tài sản tài sản sau khi đã nhận tài sản của nạn nhân), khi đó hành vi thỏa mãn dấu hiệu cấu thành tội phạm về mặt chủ quan của tội phạm, đây là hành vi giúp sức trong đồng phạm.

Trong vụ án này, để làm rõ hành vi vai trò nhằm xác định trách nhiệm pháp lý của các bên liên quan, diễn biến vụ việc phải chia làm hai giai đoạn là giai đoạn trước khi giao dịch chuyển tiền và chuyển giao cổ phần, giai đoạn thứ hai là giai đoạn đến hạn trả lại cổ phần nhưng không trả.

Nếu ông Phú tham gia ở giai đoạn thứ nhất nhưng không tham gia ở giai đoạn thứ hai thì không có hành vi phạm tội. Nếu ông Phú có tham gia ở giai đoạn thứ hai giúp sức cho các bị can thực hiện hành vi chiếm đoạt tài sản khi khoản tiền đến hạn thanh toán, cổ phần đến thời điểm phải trả lại (biết là các bị can có mục đích chiếm đoạt tài sản nhưng vẫn giúp sức, tạo các điều kiện thuận lợi để các bị can chiếm đoạt), khi đó ông này sẽ bị xử lý với vai trò đồng phạm.