Đường sắt Cát Linh - Hà Đông vận hành năm 2020 khi Tổng thầu TQ tìm được giấy tờ?

Dự án Cát Linh – Hà Đông chậm tiến độ là do tổng thầu phía Trung Quốc bị mất giấy tờ

Dự án đường sắt Cát Linh – Hà Đông khi nào khai thác không chỉ là sự quan tâm của người dân mà cũng là một trong những nhiệm vụ quan trọng mà Chính phủ yêu cầu Bộ GTVT phải hoàn thành trong năm 2020. Trước đó, dự án này đã nhiều lần lỗi hẹn, chậm tiến độ, phải điều chỉnh nhiều lần, đến nay chưa xác định chính thức thời gian hoàn thành.

Tại hội nghị triển khai nhiệm vụ năm 2020 của Bộ Giao thông Vận tải, việc chậm trễ của tuyến đường sắt đô thị Cát Linh - Hà Đông, sau nhiều lần lùi tiến độ, đến nay vẫn chưa hoàn thành, đưa vào sử dụng cũng được Phó Thủ tướng Trịnh Đình Dũng đặc biệt nhấn mạnh khi đề cập tới những dự án giao thông chậm tiến độ trong năm 2019.

Phó Thủ tướng Trịnh Đình Dũng cho rằng, dự án Cát Linh - Hà Đông chỉ còn một số vướng mắc nhỏ. Hiện nay, công tác xử lý những vướng mắc này hoàn toàn thuộc thẩm quyền của Bộ Giao thông Vận tải. Vì thế, Phó Thủ tướng chỉ đạo Bộ GTVT cần sớm giải quyết đưa dự án vào khai thác vì người dân đang mong mỏi tuyến đường sắt này hoàn thành để sử dụng.

Một trong những nguyên nhân chính khiến đường sắt Cát Linh - Hà Đông chậm tiến độ là do tổng thầu phía Trung Quốc bị mất giấy tờ nên không thể cung cấp đầy đủ hồ sơ dự án theo yêu cầu kiểm định của đơn vị tư vấn.

Tại cuộc họp báo Chính phủ thường kỳ ngày 2/10/2019, Thứ trưởng Bộ Giao thông Vận tải Nguyễn Ngọc Đông cũng thừa nhận rằng tổng thầu Trung Quốc không cung cấp đầy đủ hồ sơ để đánh giá an toàn hệ thống tàu của tuyến đường sắt đô thị Cát Linh - Hà Đông.

“Các hạng mục của dự án đã cơ bản hoàn thành, để có thể nghiệm thu đưa vào sử dụng, Bộ đã thuê đơn vị tư vấn độc lập của Pháp để đánh giá an toàn hệ thống. Trong quá trình đơn vị tư vấn độc lập đánh giá an toàn hệ thống, Tổng thầu phía Trung Quốc chưa cung cấp đầy đủ hồ sơ để đánh giá. Các hồ sơ liên quan đến chứng chỉ của các xí nghiệp sản xuất hệ thống thiết bị của đoàn tàu để có thể căn cứ đánh giá an toàn của hệ thống đoàn tàu", Thứ trưởng Nguyễn Ngọc Đông thời điểm đó nói.

Trước đó, Phó Thủ tướng Trịnh Đình Dũng đã lên tàu của tuyến đường sắt đô thị Cát Linh - Hà Đông đi thử để kiểm tra việc vận hành, lưu thông trên tuyến. Phó Thủ tướng đã có cuộc trao đổi với ông Đường Hồng, Giám đốc Dự án đường sắt Cát Linh-Hà Đông, về tiến độ, chất lượng dự án.

Khi đó, Phó Thủ tướng đã hỏi đại diện Tổng thầu: "Bao giờ Tổng thầu thực hiện được các yêu cầu của chủ đầu tư, tư vấn để hoàn thành dự án và đưa vào khai thác?". Đại diện tổng thầu Trung Quốc trả lời: "Tất cả những hồ sơ liên quan, những yêu cầu của tư vấn, chúng tôi đều cung cấp để phục vụ đánh giá dự án. Nếu cần cung cấp hồ sơ, cần giải trình, tài liệu, chúng tôi đều đáp ứng và đang đợi ý kiến cuối cùng của tư vấn độc lập".

Cuối năm 2019, tại buổi tiếp xúc cử tri quận Hoàn Kiếm, Chủ tịch UBND TP Hà Nội Nguyễn Đức Chung cho biết: "Nếu như mọi việc suôn sẻ, hết 31/12/2019, dự án đường sắt Cát Linh - Hà Đông sẽ khai thác thương mại”. Tuy nhiên, đến thời điểm này, dự án đường sắt Cát Linh – Hà Đông vẫn chưa thể đưa vào khai thác thương mại, đồng nghĩa lại thêm một lần lỡ hẹn.

Chủ tịch TP Hà Nội Nguyễn Đức Chung trước đó đã đưa ra 4 vấn đề lớn chưa được giải quyết khiến dự án này chậm tiến độ và chưa thể đưa vào vận hành.

Cụ thể, Chủ tịch UBND TP Hà Nội cho rằng, hội đồng nghiệm thu nhà nước phải tiến hành nghiệm thu đánh giá về an toàn khi đưa toàn bộ hệ thống của dự án vào vận hành.

Theo ông Chung, dù hiện nay đã đồng ý cho Công ty đường sắt 6 Trung Quốc đưa toàn bộ chứng minh liên quan nguồn gốc, xuất xứ toàn bộ thiết bị theo tiêu chuẩn Trung Quốc. Tuy nhiên, tổng thầu đang chậm và hứa sẽ sớm cung cấp, khi đó, hội đồng nghiệm thu nhà nước mới nghiệm thu hoàn toàn.

Thứ hai là những nội dung về kiểm toán. Theo ông Chung, tổng thầu nói không phải kiểm toán nhưng quan điểm rõ ràng là bất kể một dự án FDI, vốn ODA của bất cứ nước nào hoạt động trên lãnh thổ Việt Nam phải chấp hành theo pháp luật của Việt Nam, cơ quan kiểm toán Việt Nam hoàn toàn có quyền và tổng thầu phải giải trình.

Thứ ba, tất cả các thiết bị liên quan đến nguồn gốc xuất xứ là phải phối hợp chặt chẽ với Bộ GTVT để cung cấp trang thiết bị và các nội dung trong hợp đồng đã ký thì phải thực hiện. Thứ tư, tất cả các kiến nghị của kiểm toán là phải khắc phục, Hà Nội cũng đồng ý việc này vì sau khi dự án kiểm định sẽ bàn giao cho Hà Nội quản lý và sử dụng.

Theo báo cáo mới đây của Chính phủ do Bộ trưởng GTVT thừa ủy quyền của Thủ tướng ký trình Quốc hội nêu rõ, nếu không hoàn thành đánh giá hệ thống đảm bảo an toàn thì khó nghiệm thu đưa vào khai thác dự án Cát Linh-Hà Đông.

Cụ thể, về đánh giá an toàn đoàn tàu, qua đánh giá ban đầu của Tư vấn độc lập đánh giá an toàn hệ thống (đơn vị tư vấn của Pháp: Liên danh Apave - Certifer - Tricc), tổng thầu chưa cung cấp được các chứng chỉ mức độ an toàn, các kết quả thử nghiệm an toàn từ nhà sản xuất, chưa thực hiện đầy đủ giải pháp đánh giá bằng thử nghiệm thực tế tại hiện trường nơi sản xuất dẫn đến chưa đủ cơ sở để tư vấn độc lập hoàn tất đánh giá an toàn của đoàn tàu về hồ sơ, điện, phanh hãm. Nếu không giải quyết triệt để, có khả năng phải kéo dài thời gian khắc phục và hoàn chỉnh đánh giá để nghiệm thu đưa vào khai thác.

Bộ GTVT cho rằng, tổng thầu đã đề xuất mốc thời gian hoàn thành công tác nghiệm thu, chuyển giao dự án dự kiến vào ngày 31/12/2019. Tuy nhiên, do tiến độ tổng thầu đưa ra còn có nhiều nội dung chưa chi tiết và có các điều kiện ràng buộc (Công tác nghiệm thu thanh toán phải được thực hiện bao gồm thanh toán trọn gói và các hạng mục phát sinh, Tổng thầu nhận được chứng chỉ hoàn thành công trình), nên theo đánh giá của Bộ GTVT, mốc thời gian nêu trên là khó khả thi.

Mới đây, trao đổi với báo chí, Tiến sĩ Nguyễn Xuân Thủy - nguyên Giám đốc NXB Giao thông vận tải cho rằng, việc bổ sung các hồ sơ dự án đường sắt Cát Linh - Hà Đông rất đơn giản, không mất quá nhiều thời gian. Bởi tất cả các văn bản, hồ sơ đều được thực hiện theo quy trình và được lưu trữ cẩn thận.

Tiến sĩ Nguyễn Xuân Thủy cho rằng, việc hoàn thiện này chỉ diễn ra trong khoảng từ nửa tháng tới một tháng, không thể kéo dài tới nửa năm hay vài năm như cảnh báo. Trường hợp không thể tìm được văn bản để hoàn thiện hồ sơ, có thể làm lại và truy ngay trách nhiệm của những người có liên quan tới các văn bản đó. Việc làm lại văn bản cũng không mất quá nhiều thời gian do chúng ta đã có đầy đủ máy móc, thiết bị đo đạc rất hiện đại, không có gì phức tạp. Tiến sĩ Thủy cũng đề nghị thành lập hội đồng kiểm định dự án độc lập để làm cho rõ, trả lời cho rõ lý do vì sao dự án đã hoàn thiện tới 99%, chỉ còn 1% chưa hoàn thiện mà dự án mãi không thể đưa vào khai thác thương mại.

Dự án đường sắt đô thị Cát Linh - Hà Đông được Bộ Giao thông Vận tải phê duyệt đầu tư năm 2008 với tổng vốn gần 8.800 tỷ đồng (khoảng 553 triệu USD), trong đó 400 triệu USD là vốn vay Trung Quốc. Tổng mức đầu tư sau đó được điều chỉnh lên trên 18.000 tỷ đồng (868 triệu USD) vào năm 2016, đáng nói phần vốn vay Trung Quốc tăng thêm hơn 7.220 tỷ đồng, lên mức gần 13.900 tỷ đồng (669,6 triệu USD).

Trong báo cáo của Chính phủ lý giải, việc tổng mức đầu tư của dự án được điểu chỉnh từ 8.769 tỷ đồng lên 18.001 tỷ đồng (tăng 9.231 tỷ đồng) là do thay đổi phương án nhà ga từ 2 tầng thành 3 tầng; bổ sung hạng mục xử lý nền đất yếu khu Depot; Bổ sung hạng mục đường tránh Quốc lộ 6; Điều chỉnh vật liệu vỏ tàu từ thép chịu khí hậu sang thép inox; kinh phí mặt bằng thay đổi, biến động về giá nguyên, nhiên, vật liệu,...

Tuy nhiên, đến nay sau 11 năm phê duyệt, 8 năm thi công, dự án đường sắt trên cao Cát Linh - Hà Đông đã hoàn thành tới 99% khối lượng và chỉ còn 1% các hạng mục phụ trợ, nhưng vẫn chưa thể cán đích.

Mới đây, Công ty vận hành đường sắt đô thị Hà Nội đã vận hành chạy 5 ngày liền, sau khi chạy đủ 20 ngày thì sau đó sẽ nghiệm thu. Sau đó, hệ thống sẽ đưa vào chạy. Tuy nhiên, dù đã hết tháng 1 năm 2020, vẫn chưa biết ngày nào chính thức đưa vào khai thác thương mại dù đã gần chục lần lỡ hẹn từ chạy thử đến khai thác thương mại các đoàn tàu với người dân Thủ đô.