Chuyện nghề của cơ trưởng "ngày không giờ, tuần không thứ"

Ít ai biết rằng niềm say mê và khát khao chinh phục bầu trời của cơ trưởng Nguyễn Nam Liên được gieo mầm và nuôi dưỡng nhờ người mẹ ngay từ thuở thơ ấu.

‘Ngày còn bé, mỗi khi dỗ cho tôi ăn là bà lại nói rằng ‘con gắng ăn nhiều, mau lớn, sau này làm phi công’. Ngày đó, 2 chữ phi công hiện lên trong nhận thức của mọi người một cách rất xa vời và như là một điều cao siêu, phi thường lắm’.

‘Ước mơ trở thành phi công của tôi nhen nhóm từ đó. Món đồ chơi đầu tiên của tôi là một chiếc máy bay. Thứ đầu tiên tôi cầm bút vẽ trước khi biết viết cũng là một chiếc máy bay’. 

Những hình vẽ máy bay theo ông suốt thời học sinh thường xuyên bị thầy cô nhắc nhở vì vẽ máy bay trong giờ học. Ông hay say sưa tìm hiểu và sưu tập hình ảnh các loại máy bay. Cứ thế, những nét vẽ của ông ngày càng tinh xảo hơn.

Đến năm 15 tuổi, ông đã có một bộ sưu tập tương đối lớn và tự mình vẽ xong một cuốn truyện tranh mang tên ‘Không trung sát đấu, trong đó nhân vật chính là ‘đại uý… Nguyễn Nam Liên’ tưởng tượng, điều khiển máy bay MiG-23 chiến đấu tung hoành trên bầu trời. Cuốn truyện được bạn bè thích thú, chuyền tay nhau đọc đến rách mới thôi.

Để theo đuổi ước mơ của mình, năm 1978, ông Nguyễn Nam Liên trúng tuyển và nhập ngũ vào không quân. Đến năm 1980 ông có chuyến bay đầu tiên. Được học tập và huấn luyện ở Trường Sĩ quan Không quân (Nha Trang), sau đó ông trở thành giáo viên bay của trường.

‘Thời chiến tranh bom đạn, những anh hùng phi công như Trần Hanh, Nguyễn Văn Cốc, Nguyễn Văn Bảy, Nguyễn Hồng Nhị… là những thần tượng của tôi từ bé. Khi vào không quân, ước mơ duy nhất của tôi là được bay chiến đấu và sẵn sàng hi sinh’, ông Liên nói. 

Trong quá trình tại ngũ, ông bắt đầu tìm hiểu về lịch sử chiến tranh không quân ở Việt Nam với ý định sẽ tái hiện lại các trận không chiến giữa không quân ta và Mỹ bằng truyện tranh. Sau đó, ông cho ra đời một số cuốn truyện tranh cũng về chủ đề này như: Cuộc đọ sức, Một chọi một…

Năm 1990, ông chuyển sang làm việc tại hàng không dân dụng, trở thành cơ trưởng rồi giáo viên bay tại đoàn bay 919 thuộc Vietnam Airlines.

Thường xuyên bay và ở lại các nước nên ông có cơ hội tìm kiếm, sưu tầm các thông tin về chiến tranh không quân ở Việt Nam. Từ cuối thập niên 90, ông bắt đầu viết và so sánh thông tin từ 2 phía về cuộc chiến.

Đến năm 2013, cùng với tiến sĩ Nguyễn Sĩ Hưng, Chủ tịch Hội đồng quản trị kiêm Tổng giám đốc Vietnam Airlines đồng thời cũng là một cựu trung tá phi công, ông Liên là đồng tác giả của cuốn sách ‘Những trận không chiến trên bầu trời Việt Nam (1965-1975)’ được anh hùng phi công Trần Hanh đánh giá là ‘bom tấn’ về đề tài không chiến giữa Việt Nam và Mỹ.

Đến nay, cơ trưởng Nguyễn Nam Liên đã có 39 năm lái máy bay và trải qua 19 nghìn giờ bay với quá nhiều kỷ niệm trên các chuyến bay khắp trong và ngoài nước.

Hiện tại, vừa làm công việc của một phi công vừa đảm nhiệm vị trí Hiệu trưởng của Trường Phi công Bay Việt, ông Liên có một lịch làm việc vô cùng bận rộn. 

‘Với vị trí hiện tại, tôi phải ngồi ở văn phòng là chính nhưng tôi vẫn luôn cố gắng sắp xếp công việc để lúc nào đi bay được là đi. Bởi tôi thèm bay’.

Mỗi tháng, vị cơ trưởng này đều chọn một chuyến bay đường dài, một chuyến bay đường trung và tuần nào cũng bay một chuyến nội địa ngắn vào buổi tối. ‘Cứ tối thứ Sáu, tôi lại xách vali lên đường cho một chuyến đường dài. Cuộc sống của chúng tôi là những chuyến đi. Nhà chỉ là nơi chúng tôi lưu lại tạm thời giữa các chuyến bay’.

‘Nhiều khi giật mình tỉnh giấc trong những khách sạn xa lạ, tôi tự hỏi mình đang ở đâu, cửa thoát hiểm chỗ nào, mình đang ở quốc gia nào. Chúng tôi mất đi khái niệm ‘thời gian’, ‘khí hậu’, ‘bốn mùa’. Chúng tôi trải qua những đêm dài lê thê khi bay đuổi theo bóng đêm, cất cánh nơi mùa đông tuyết trắng, hạ cánh nơi nắng lửa chói chang, sống cuộc đời ‘ngày không giờ, tuần không thứ’’.

‘Nhưng nếu bạn hỏi có bao giờ tôi cảm thấy nhàm chán với công việc của mình không thì tôi có thể khẳng định là chưa bao giờ. Tôi có thể cảm thấy mệt mỏi, nhưng chưa từng thấy nhàm chán. Một tuần không được bay là tôi buồn lắm rồi’.

‘Nhiều người đi làm có thể chỉ coi đó là công việc kiếm sống, nhưng với tôi đó là tình yêu, niềm đam mê. Bay là lẽ sống của tôi. Tôi luôn phấn đấu để làm tốt hơn những gì mình có thể’ - cơ trưởng Nam Liên chia sẻ.

‘Cho đến hôm nay, cảm xúc của tôi mỗi khi ngồi vào buồng lái vẫn không bao giờ xưa cũ, vẫn mới mẻ như những ngày đầu tiên vào nghề’.

Ngồi trong buồng lái và nhìn xuống khung cảnh phía dưới là một cảm giác khác lạ. ‘Làm phi công sẽ cho bạn cơ hội nhận thức lại thế giới một cách trực quan sinh động hơn. Bạn biết rõ Trái đất tròn như thế nào; khái niệm về múi giờ, đường kinh tuyến, vĩ tuyến trở nên thực ra sao. Cũng chính trong những lúc ở xa mặt đất nhất tôi lại càng thêm yêu cuộc sống và quê hương mình’.

Với cơ trưởng Nam Liên, nghề bay là một nghề đầy những thách thức và rất đặc thù, bởi vì bạn phải làm việc ở môi trường mà con người không được sinh ra để làm việc ở đó.

‘Đó là nơi mà bạn có thể bất tỉnh trong vòng 15 giây nếu buồng lái bị mất tăng áp, là nơi bạn phải xử lý các tình huống trong tích tắc để bảo vệ 300 con người phía sau cùng bản thân và khối tài sản trị giá vài trăm triệu đô la. Bạn không được phép phạm phải những sai lầm phải trả giá.

Chính vì thế, bạn cần phải được huấn luyện để có những tố chất đặc biệt, đó là sự bền bỉ, kiên nhẫn, cẩn trọng, là khả năng nhìn và đánh giá tình huống trên diện rộng… Một khi đã ngồi lên máy bay thì dù thời tiết không thuận lợi, ở nhà có bao nhiêu chuyện phải lo… cũng phải gạt sang một bên’.

‘Có một điều khá buồn cười mà chính vợ tôi cũng không sao hiểu nổi, là dù bay thường xuyên nhưng bao giờ tôi cũng chuẩn bị hành trang cho mỗi chuyến bay rất kỹ. Một cuốn sổ nhỏ mà tôi bao giờ cũng mang theo bên người, trong đó có nhiều mục mà bạn có liếc qua cũng sẽ lấy làm khó hiểu’.

Ông Liên nói, chính nghề nghiệp đã luyện cho ông thói quen đó – chuẩn bị cho những tình huống xấu nhất xảy ra.

40 năm trong nghề lái với 9 loại máy bay, cơ trưởng Nguyễn Nam Liên đã trải qua nhiều tình huống khác nhau trên bầu trời. ‘Cũng có những chuyến bay khiến tôi nhớ mãi như khi tôi phải hạ cánh xuống sân bay khác để cứu một hành khách gặp vấn đề sức khoẻ, có những chuyến chuyên cơ chở các lãnh đạo cấp cao của Chính phủ, có chuyến bay thời tiết mưa bão, khi hạ cánh xuống sân bay được mọi người vỗ tay tán thưởng… Đó là những kỷ niệm đáng nhớ đối với tôi’

Còn với vấn đề kỹ thuật, cơ trưởng Nam Liên cho biết bản thân ông luôn cố gắng xử lý sớm tình huống để sự cố không xảy ra. ‘Phi công chúng tôi không gặp nhiều sự cố nghiêm trọng về kỹ thuật như mọi người vẫn nghĩ. Trong đời bay của tôi, tôi chưa gặp tình huống nào thử thách và phức tạp hơn những tình huống giả lập mà tôi đã được huấn luyện hàng trăm lần’.

‘Có thể nhiều người nghĩ rằng một phi công giỏi là một phi công gặp nhiều sự cố khó khăn mà vẫn xử lý được. Nhưng chúng tôi được huấn luyện để tránh rơi vào những tình huống phải xử lý. Chúng tôi luôn cố gắng để không phải trở thành ‘những anh hùng’ trong khi vẫn luôn sẵn sàng đối phó với mọi tình huống bất trắc’.

Nhắn nhủ tới các bạn trẻ muốn gắn bó cuộc đời với nghề phi công, cơ trưởng Nam Liên cho rằng, trước tiên các bạn hãy xác định động lực vào nghề. ‘Nếu bạn đến với nghề bay chỉ vì nó được coi là một nghề sáng giá, vì cho rằng đây là một nghề đơn giản, chẳng cần học hành gì nhiều lại lương cao thì tôi khuyên bạn hãy chọn nghề khác. Bởi vì thà ngồi ở mặt đất mà ước ao bay bổng trên chín tầng mây, chứ đừng bao giờ ở trên đó mà ao ước đặt chân lại xuống mặt đất’.