Ngày 4/11, Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật Việt Nam (VUSTA) phối hợp với Phái đoàn Liên minh châu Âu tại Việt Nam, và Trung tâm Phát triển Sáng tạo Xanh (GreenID) tổ chức Diễn đàn Hợp tác và Phát triển bền vững Đồng bằng Sông Cửu Long (ĐBSCL) với chủ đề “Thúc đẩy sáng kiến địa phương – Tăng cường hợp tác đa phương”.
Hỗ trợ ĐBSCL phát triển bền vững
Diễn đàn được tổ chức theo hình thức trực tiếp tại Hà Nội và trực tuyến với 13 tỉnh Đồng bằng Sông Cửu Long và thành phố Hồ Chí Minh.
Diễn đàn ĐBSCL năm nay được tổ chức cùng thời gian diễn ra Hội nghị các bên tham gia Công ước khung của Liên hợp quốc về biến đổi khí hậu lần thứ 26 (COP 26) tại Glasgow (Vương quốc Anh) từ 31/10 đến 12/11. Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính đã truyền đạt cam kết khí hậu mạnh mẽ của Đảng và Chính phủ ta với mục tiêu Việt Nam phấn đấu đạt Net-zero vào năm 2050. Thông qua Diễn đàn ĐBSCL, các nhà khoa học, chuyên gia cùng chia sẻ, trao đổi về các cơ hội, thách thức, cũng như đề xuất các giải pháp chủ động ứng phó với biến đổi khí hậu tại ĐBSCL, đóng góp thiết thực vào các mục tiêu giảm phát thải chung của Việt Nam, thể hiện sự chủ động, tích cực và trách nhiệm của Việt Nam với các cam kết khí hậu toàn cầu.
 |
| TSKH Phan Xuân Dũng, Chủ tịch VUSTA và ông Giorgio Aliberti, Đại sứ Phái đoàn Liên minh Châu Âu tại Việt Nam chủ trì Diễn đàn tại phiên thứ nhất. |
Phát biểu khai mạc, TSKH Phan Xuân Dũng, Chủ tịch VUSTA cho biết, biến đổi khí hậu đã và đang hiện hữu ở ĐBSCL với nhiều thách thức lớn như xâm nhập mặn, hạn hán, sụt lún, suy giảm hệ sinh thái và các nguồn lợi nông thủy sản, tác động trực tiếp đến đời sống của gần 21,5 triệu người dân. Dịch bệnh COVID-19 và những dịch chuyển biến động lớn về lao động việc làm trong thời gian qua cũng đặt ra vô vàn những thách thức cho Đồng bằng.
Tuy nhiên, với truyền thống tốt đẹp của Dân tộc Việt Nam, trong thách thức và khó khăn luôn sáng tạo ra những cơ hội để xoay chuyển và bứt phá, đó là phát huy yếu tố con người thông minh, cần cù, chịu khó và đoàn kết để tận dụng lợi thế tự nhiên-xã hội đặc thù của từng địa phương, từng tiểu vùng trong khu vực ĐBSCL, đó là đổi mới sáng tạo và ứng dụng KH&CN cao, tiên tiến, là đổi mới tư duy và hành động của toàn xã hội, đặc biệt là sự vào cuộc tích cực của đội ngũ trí thức KH&CN và sự hỗ trợ, giúp đỡ của bạn bè quốc tế. Tôi tin tưởng rằng, dự địa của Nghị quyết 120 đối với sự phát triển của ĐBSCL còn rất lớn, nếu lựa chọn giải pháp sử dụng tri thức, khoa học công nghệ, hợp tác đa phương và phát huy yếu tố con người, yếu tố nội lực của vùng, ĐBSCL nhất định sẽ hồi sinh và cất cánh.
Phát biểu tại diễn đàn, ông Giorgio Aliberti – Đại sứ Phái đoàn Liên minh Châu Âu tại Việt Nam cho biết, Diễn đàn về ĐBSCL của VUSTA, cả thế giới đang tập trung cho Hội nghị COP 26 thuộc Công ước khung của Liên hợp quốc về Biến đổi khí hậu tại Glasgow. Hội nghị COP 26 lần này có một thách thức kép đó là tăng cường nỗ lực ứng phó với biến đổi khí hậu, đồng thời vượt qua và phục hồi một cách bền vững hơn sau đại dịch COVID-19. EU và Việt Nam đang có những cam kết mạnh mẽ tại COP 26. Chúng ta có thể dễ dàng nhận thấy những sự tương đồng với ĐBSCL của Việt Nam, nơi phải đối mặt với những thách thức to lớn như sụt lún đất, xói mòn bờ biển, nước biển dâng, nhiễm mặn, mất rừng ngập mặn và các vấn đề về quản lý chất lượng nước, cát dưới lòng sông và nước ngầm. Nền kinh tế và sinh kế của người dân cũng bị ảnh hưởng nặng nề bởi đại dịch COVID-19. Điều này kêu gọi cần có hành động tập thể mạnh mẽ của tất cả các bên liên quan để khắc phục và phục hồi bền vững hơn. Team Europe, bao gồm EU và các Quốc gia Thành viên, sẽ tiếp tục hỗ trợ đáng kể cho sự phát triển bền vững của ĐBSCL.
Nông nghiệp, môi trường và liên kết vùng để phát triển
Tại diễn đàn, c
huyên gia về nông nghiệp và biến đổi khí hậu Nguyễn Hữu Thiên cho biết, Nghị quyết 120 về phát triển bền vững ĐBSCL thích ứng với biến đổi khí hậu có nhiều định hướng quan trọng. Trong đó, phát triển phải tôn trọng quy luật tự nhiên, tránh can thiệp thô bạo, từ đó chọn mô hình thích ứng, thân thiện với môi trường và phát triển bền vững với phương châm chủ động sống chung với lũ, ngập, nước lợ, nước mặn.
"Thuận thiên không có nghĩa là không làm gì, mà làm phải hiểu quy luật tự nhiên, tránh can thiệp quá thô bạo, thay đổi căn bản điều kiện tự nhiên sẽ phát sinh những hệ lụy phải trả giá về sau" - chuyên gia Nguyễn Hữu Thiên nói và cho biết cần coi nước mặn, nước lợ hay nước ngọt đều là tài nguyên. Việc giảm bớt việc kiểm soát chống lại quy luật tự nhiên, giảm bớt sự cắt đứt liên lạc sông - biển, giảm ô nhiễm cho sông ngòi, duy trì liên lạc sông biển sẽ duy trì được hệ sinh thái và thủy sản biển.
 |
| PGS.TS Phạm Quang Thao, Phó Chủ tịch VUSTA và đại diện Liên minh Châu Âu tại Việt Nam chủ trì phiên họp thứ 2 tại Diễn đàn. |
GS.TS Lê Anh Tuấn, Viện Nghiên cứu Biến đổi Khí hậu, Đại học Cần Thơ cho rằng ĐBSCL đang đứng trước 3 thách thức lớn: các đập thủy điện ở thượng nguồn Mekong, biến đổi khí hậu và nước biển dâng, phát triển không bền vững, khai thác tài nguyên quá mức dẫn đến suy thoái. Do đó khi quy hoạch, phải linh hoạt, hình dung các tình huống, xu hướng, kịch bản phát triển cụ thể cùng giải pháp ứng phó các tình huống, xu hướng đó.
GS Tuấn cho rằng, ĐBSCL nên phân vùng quản lý nước thành ba vùng chính: Vùng nước ngọt nên lùi vào khu vực an toàn tự nhiên, không được can thiệp. Vùng chuyển tiếp gồm nước ngọt, lợ, mặn phải chấp nhận ngọt – mặn theo mùa, chỉ điều tiết chứ không ngăn mặn. Vùng nước lợ - mặn thì thực hiện tuần hoàn nước biển để phát triển thủy sản và phục hồi sinh thái.
 |
| GS.TS Marco Abbiati. |
GS.TS Marco Abbiati, tùy viên khoa học, Tham tán, Đại sứ quán Italy tại Việt Nam đồng tình giải pháp phát triển ĐBSCL phải dựa trên tự nhiên. Ví dụ, rừng ngập mặn có thể chống lũ thì phải nghiên cứu tận dụng thay vì xây dựng các loại đê, kè ngăn biển. Giảm rủi ro lũ lụt bằng quản lý sông và bão bồi, làm chậm dòng chảy của lũ. Quản lý thảm thực vật để làm chậm dòng nước, tăng thẩm thấu trong lòng đất, tạo điều kiện thoát hơi nước, tăng độ nhám và làm chậm dòng chảy... Những yếu tố này gọi là "vốn tự nhiên xanh", có trong thủy sản biển, nuôi trồng thủy sản, rừng ngập mặn, châu thổ và cửa sông, thảm cỏ, năng lượng ngoài khơi...
Theo GS Võ Tòng Xuân, ĐBSCL có thể thiết kế một chiến lược phát triển kinh tế trên nền tảng số hóa, phát triển nhiều thế mạnh nông nghiệp đặc thù theo chuỗi giá trị của từng sản phẩm. Nơi đây có thể phát triển các sản phẩm có thế mạnh đặc thù theo chuỗi giá trị khép kín, có tính liên kết vùng.
"Không nên phó mặc cho nông dân tự phát chuyển lúa thành cây ăn trái rải rác mà cần theo quy hoạch đã định hướng vùng trồng. Tổ chức sản xuất thành chuỗi giá trị, như thế mới giúp nông dân làm giàu bền vững" - GS Xuân nói.
>>> Ảnh: Toàn cảnh Diễn đàn Hợp tác và Phát triển bền vững Đồng bằng Sông Cửu Long (ĐBSCL) với chủ đề “Thúc đẩy sáng kiến địa phương – Tăng cường hợp tác đa phương”:
 |
| TSKH Phan Xuân Dũng phát biểu khai mạc Diễn đàn. |
Diễn đàn ĐBSCL được VUSTA tổ chức thường niên từ năm 2019. Năm nay sự kiện diễn ra cùng thời gian Hội nghị các bên tham gia Công ước khung của Liên hợp quốc về biến đổi khí hậu lần thứ 26 (COP26) tại Glasgow (Vương quốc Anh) từ 31/10 đến 12/11. Thông qua diễn đàn, các đại biểu trao đổi về các cơ hội, thách thức, cũng như đề xuất các giải pháp chủ động ứng phó với biến đổi khí hậu tại ĐBSCL. Các sáng kiến về năng lượng sạch, chuyển dịch năng lượng công bằng cũng sẽ được hỗ trợ để đưa vào thực tiễn, góp phần thúc đẩy nền kinh tế bền vững. Diễn đàn còn nhằm tìm kiếm và kết nối các sáng kiến, giải pháp, mô hình ứng dụng khoa học công nghệ trong phát triển sinh kế, ứng phó với biến đổi khí hậu, góp phần phát triền bền vững ĐBSCL.
>>> Mời quý độc giả xem thêm video: Chủ tịch VUSTA Phan Xuân Dũng phát biểu, tiếp thu chỉ đạo của Thủ tướng và bế mạc Hội nghị