Ông Đỗ Văn Chiến: VUSTA là tổ chức thành viên tích cực, có trách nhiệm của MTTQVN

Báo Tri thức và Cuộc sống xin trân trọng giới thiệu nội dung tham luận của ông Đỗ Văn Chiến - Bí thư Trung ương Đảng, Chủ tịch Ủy ban Trung ương Mặt trận Tổ quốc Việt Nam tại Hội nghị Đội ngũ trí thức KH&CN Việt Nam triển khai thực hiện Nghị quyết Đại hội lần thứ XIII của Đảng do Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật Việt Nam tổ chức vào ngày 15/9 tới. 

Vai trò của Mặt trận không phải tự Mặt trận đặt ra mà do chính nhân dân và lịch sử thừa nhận. Nhiều Văn kiện của Đảng Cộng sản Việt Nam đều khẳng định tầm quan trọng, vai trò, vị trí của Mặt trận trong sự nghiệp cách mạng. Thể chế hoá các quan điểm của Đảng, Hiến pháp 1992 – sửa đổi, bổ sung năm 2001 và Hiến pháp năm 2013, Luật MTTQVN và nhiều văn bản pháp luật liên quan đã quy định khá đầy đủ về vị trí, vai trò, trách nhiệm, quyền hạn của MTTQVN trong hệ thống chính trị ở nước ta.

Điều 9, Hiến pháp năm 2013 quy định: “MTTQVN là cơ sở chính trị của chính quyền nhân dân; đại diện, bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp, chính đáng của Nhân dân; tập hợp, phát huy sức mạnh đại đoàn kết toàn dân tộc, thực hiện dân chủ, tăng cường đồng thuận xã hội; giám sát, phản biện xã hội; tham gia xây dựng Đảng, Nhà nước, hoạt động đối ngoại nhân dân góp phần xây dựng và bảo vệ Tổ quốc”. Từ vai trò nói trên của Mặt trận, đặc biệt là vai trò trong tham gia xây dựng Đảng, Nhà nước, MTTQVN đã và đang góp phần xây dựng và đổi mới hệ thống chính trị ở nước ta hiện nay.

Nhiệm vụ của MTTQVN là tập hợp, xây dựng khối đại đoàn kết toàn dân, tăng cường sự nhất trí về chính trị và tinh thần trong nhân dân; Tuyên truyền, động viên nhân dân phát huy quyền làm chủ, thực hiện đường lối, chủ trương, chính sách của Đảng, nghiêm chỉnh thi hành Hiến pháp và pháp luật; Giám sát hoạt động của cơ quan nhà nước, đại biểu dân cử và cán bộ, công chức nhà nước; tập hợp ý kiến, kiến nghị của nhân dân để phản ánh, kiến nghị với Đảng và Nhà nước; Cùng Nhà nước chăm lo, bảo vệ quyền và lợi ích chính đáng của nhân dân; Tham gia phát triển tình hữu nghị, hợp tác giữa nhân dân Việt Nam với nhân dân các nước trong khu vực và trên thế giới.

Thực hiện Nghị quyết số 27-NQ/TW của Ban Chấp hành Trung ương Đảng lần thứ VII (khóa X) “Về xây dựng đội ngũ trí thức trong thời kỳ đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước” và Chỉ thị số 42-CT/TW của Bộ Chính trị (khóa X) “Về tiếp tục đổi mới, nâng cao chất lượng, hiệu quả hoạt động của VUSTA trong thời kỳ đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước”, VUSTA đã có những bước phát triển quan trọng và đã đạt được nhiều kết quả trên các mặt: tư vấn, phản biện và giám định xã hội; nghiên cứu khoa học và phát triển công nghệ; bảo vệ môi trường; giáo dục và đào tạo; thông tin và phổ biến kiến thức; phát triển cộng đồng và xóa đói giảm nghèo; động viên quần chúng tham gia các hoạt động sáng tạo khoa học và công nghệ, tôn vinh trí thức; hợp tác trong và ngoài nước. Đặc biệt, hoạt động tư vấn, phản biện và giám định xã hội của VUSTA ngày càng có vai trò quan trọng, phản ánh trung thực, khách quan ý kiến của đội ngũ trí thức khoa học và công nghệ và đã có những đóng góp tích cực vào việc hoạch định chủ trương, chính sách của Đảng và Nhà nước, các chương trình phát triển kinh tế - xã hội của đất nước.

Là tổ chức chính trị - xã hội của đội ngũ trí thức khoa học và công nghệ, thành viên tích cực và có trách nhiệm của MTTQVN, VUSTA đã có sự phát triển mạnh mẽ về tổ chức với hệ thống từ Trung ương đến các tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương. Đến nay, VUSTA đã tập hợp được trên 3,7 triệu hội viên hoạt động trong 152 hội thành viên, trong đó có 89 Hội khoa học và kỹ thuật ngành toàn quốc, 63 Liên hiệp hội ở các tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương cùng với gần 1.000 tổ chức khoa học và công nghệ trực thuộc.

Về công tác vận động trí thức, trong nhiệm kỳ qua, VUSTA đã thực hiện nhiều hình thức phù hợp và có hiệu quả: tuyên truyền, gặp gỡ, thăm hỏi, động viên trí thức KH&CN; tổ chức tặng quà của Ban Bí thư theo Kết luận số 59-KL/TW ngày 09/4/2013 cho 1.280 lượt trí thức tiêu biểu có khó khăn trong cuộc sống với tổng kinh phí trên 20 tỷ đồng (từ 2016 - 2020); tổ chức các đợt trao Huy hiệu 70, 65, 60, 55, 50, 45, 40, 30 năm tuổi Đảng cho 345 đảng viên thuộc Đảng bộ VUSTA. Ngày Khoa học và Công nghệ Việt Nam 18/5 hàng năm, nhiều Liên hiệp hội tỉnh, thành phố, các Hội ngành toàn quốc đã tổ chức hội thảo, tọa đàm về KH&CN; tham mưu cho lãnh đạo địa phương tổ chức gặp mặt, tôn vinh các trí thức tiêu biểu của địa phương; tạo điều kiện để trí thức trực tiếp trao đổi, bày tỏ suy nghĩ, nguyện vọng và hiến kế đóng góp cho sự nghiệp phát triển đất nước.

Từ năm 2015 đến nay, VUSTA đã 3 lần tổ chức tôn vinh và trao biểu trưng Trí thức KH&CN tiêu biểu cho 445 trí thức thuộc hệ thống VUSTA; nhiều đồng chí lãnh đạo cao cấp của Đảng, Nhà nước đã tham dự và phát biểu chỉ đạo, động viên khích lệ đội ngũ trí thức KH&CN nước nhà. Hội nghị tôn vinh trí thức do VUSTA tổ chức được các đồng chí lãnh đạo Đảng và nhà nước đánh giá cao, các Ban của Đảng (Ban Tổ chức Trung ương, Ban Tuyên giáo Trung ương, Ban Dân vận Trung ương) và Ban Thi đua - Khen thưởng Trung ương ghi nhận, được đội ngũ trí thức trong cả nước và các hội thành viên VUSTA đồng tình, ủng hộ.

Công tác tập hợp, đoàn kết và phát huy vai trò sáng tạo của đội ngũ trí thức KH&CN đã được Đảng đoàn VUSTA luôn quan tâm, chỉ đạo. VUSTA đã phát huy tốt vai trò cầu nối giữa trí thức với Đảng và giữa Đảng với trí thức. Công tác chính trị - tư tưởng, việc bồi đắp, khơi dậy lòng yêu nước và tự tôn dân tộc, tinh thần cộng đồng, tính trung thực và đạo đức nghề nghiệp trong đội ngũ trí thức luôn được coi trọng.

Phát huy vai trò thành viên của MTTQVN, Liên hiệp Hội ở Trung ương, địa phương đã tham gia tích cực và có trách nhiệm các phong trào của Mặt trận. Đoàn Chủ tịch Ủy ban Trung ương MTTQVN đánh giá cao sự tham gia của VUSTA trong các chương trình và kế hoạch hoạt động của Mặt trận như: hưởng ứng, tham gia các cuộc vận động, các phong trào thi đua do Thủ tướng Chính phủ và MTTQVN phát động.

Liên hiệp Hội ở Trung ương và địa phương đã lựa chọn và tiến cử các nhà khoa học có uy tín tham gia ứng cử đại biểu Quốc hội và đại biểu HĐND các cấp (toàn hệ thống VUSTA có 21 đại biểu Quốc hội khóa XIV; Chỉ tính riêng cấp Trung ương đã có 05 đại biểu Quốc hội khóa XV). Các đại biểu Quốc hội và đại biểu HĐND tỉnh, thành phố đã phát huy được vai trò là người đại biểu của nhân dân, nói lên tiếng nói của đội ngũ trí thức KH&CN đóng góp ý kiến và tham gia quyết định các vấn đề quan trọng của đất nước, khẳng định được tài năng và bản lĩnh của mình, góp phần nâng cao uy tín và vị thế của đội ngũ trí thức KH&CN trong hệ thống chính trị và toàn xã hội.

Các đại biểu Quốc hội, đại biểu hội đồng nhân dân đại diện cho đội ngũ trí thức KH&CN do MTTQVN các cấp giới thiệu đã tham gia vào các hoạt động của Quốc hội, Hội đồng nhân dân tỉnh, thành phố với tinh thần trách nhiệm cao. Năm năm qua, VUSTA là thành viên tích cực thực hiện việc đánh giá, lựa chọn 365 công trình khoa học tiêu biểu, xuất sắc và tham gia tổ chức Lễ công bố Sách vàng sáng tạo Việt Nam hàng năm do MTTQVN chủ trì.

Thực hiện vai trò thành viên tích cực của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam trong giám sát và phản biện xã hội, VUSTA đã tham gia ký kết một số chương trình phối hợp giám sát do Ủy ban Trung ương MTTQ Việt Nam chủ trì như: Chương trình phối hợp giám sát việc thực hiện Nghị quyết Trung ương 6 (khóa XI) về phát triển khoa học, công nghệ và Luật Khoa học và Công nghệ; Chương trình phối hợp Giám sát việc thực hiện Nghị quyết 29-NQ/TW của Ban Chấp hành Trung ương Đảng (khóa XI) về đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo; Chương trình phối hợp giám sát việc thực hiện chính sách, pháp luật về bảo vệ môi trường và ứng phó với biến đổi khí hậu; cử đại diện tham gia đoàn giám sát thực hiện Nghị quyết TW6 về phát triển khoa học và công nghệ tại các địa phương (bình quân mỗi năm 2 đợt, mỗi đợt 2 tỉnh); tham gia xây dựng kế hoạch và giám sát về giáo dục, về bảo vệ môi trường. Nhiều hội thành viên của VUSTA tham gia chủ trì hoặc là đơn vị nòng cốt trong các đoàn giám sát của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam Tổng hội Y học Việt Nam, Hội dược học Việt Nam xây dựng bộ tiêu chí và chủ trì giám sát việc thực hiện chính sách pháp luật về y tế tư nhân; Hội KHKT An toàn thực phẩm Việt Nam tham gia giám sát pháp luật về an toàn thực phẩm….

Liên hiệp Hội ở Trung ương, địa phương và các hội ngành thành viên đã tích cực đẩy mạnh hoạt động truyền thông và phổ biến kiến thức trong nhân dân; đã chủ động tham mưu, đề xuất cho Đảng, Nhà nước trong việc xây dựng nhiều chủ trương, đường lối, chính sách; tổ chức tốt nhiệm vụ tư vấn, phản biện và giám định xã hội khách quan, khoa học nhiều vấn đề quan trọng liên quan đến chủ trương, chính sách, nhiều đề án, dự án quan trọng có ảnh hưởng lớn đến sự phát triển kinh tế - xã hội của đất nước; tham gia tích cực vào công tác nghiên cứu khoa học và ứng dụng công nghệ; tham gia các hoạt động về giáo dục và đào tạo, bảo vệ môi trường, chăm sóc sức khỏe nhân dân, xóa đói, giảm nghèo và phát triển cộng đồng; đã chủ trì, phối hợp với MTTQVN, các Ban, Bộ, ngành đẩy mạnh phong trào sáng tạo KH&CN của các tầng lớp nhân dân; tôn vinh trí thức, các gương điển hình tiên tiến trong hoạt động sáng tạo KH&CN, khơi dậy tiềm năng và khát vọng đổi mới sáng tạo trong quần chúng nhân dân, nhất là trong đội ngũ trí thức KH&CN.

Đối với hoạt động nhân đạo từ thiện, VUSTA đã tham gia rất tích cực vào các đợt vận động, quyên góp do MTTQVN phát động như cứu trợ đồng bào bị lũ lụt, tham gia ủng hộ phòng chống dịch COVID–19.

Năm 2020, VUSTA và doanh nghiệp, các nhà hảo tâm đã ủng hộ, giúp đỡ đồng bào miền Trung bị thiệt hại sớm khắc phục khó khăn, ổn định cuộc sống với số tiền hơn 5 tỷ đồng. Năm 2021, VUSTA đã tham gia ủng hộ phòng chống dịch COVID– 19 với số tiền là 866,312,239 đồng và 1.800 chai nước sát khuẩn; 310.000 khẩu trang. VUSTA đã phối hợp với Liên hiệp Hội và MTTQVN các cấp trao tặng cho các các đơn vị và đồng bào với phương châm thiết thực - kịp thời - công khai - minh bạch. Cán bộ, nhân viên VUSTA cũng đã kịp thời tham gia hiến hàng trăm đơn vị máu cho Viện Huyết học và Truyền máu Trung ương, kịp thời cứu giúp người bệnh.

Tôi xin nhiệt liệt biểu dương những kết quả đạt được của VUSTA với tư cách là tổ chức chính trị xã hội của đội ngũ trí thức, thành viên quan trọng tích cực của MTTQVN.

Tuy nhiên, để đạt được mục tiêu trở thành một tổ chức chính trị - xã hội vững mạnh, VUSTA nhiệm kỳ VIII (2020 - 2025) cần tập trung vào một số vấn đề sau:

Một là, VUSTA cần chủ động, tích cực hơn nữa trong việc quán triệt, triển khai thực hiện các chủ trương, đường lối của Đảng về phát triển KH&CN, đặc biệt là Nghị quyết Đại hội Đảng lần thứ XIII. Tích cực tham gia thực hiện mục tiêu phát triển KH&CN lên tầm cao mới, nâng cao chất lượng nguồn nhân lực, thu hút trọng dụng nhân tài, thúc đẩy đổi mới sáng tạo, ứng dụng các thành tựu KH&CN, ứng dụng các thành tựu khoa học của cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ 4, tạo động lực mới, phát triển nhanh và bền vững đất nước, làm cho KH&CN thực sự trở thành động lực quan trọng nhất để phát triển lực lượng sản xuất hiện đại, kinh tế trí thức, nâng cao năng suất, chất lượng, hiệu quả, sức mạnh, sức cạnh tranh của nền kinh tế, bảo vệ môi trường, đảm bảo an ninh, quốc phòng.

Hai là, VUSTA thực sự là lực lượng nòng cốt, đi đầu trong xây dựng đội ngũ trí thức Việt Nam; tập hợp, đoàn kết trí thức ở trong nước và trí thức người Việt Nam ở nước ngoài, đẩy mạnh giáo dục chính trị, tư tưởng để đội ngũ trí KH&CN thức nhận thức sâu sắc trách nhiệm đối với đất nước, dân tộc; phát huy tinh thần yêu nước, các giá trị cốt lõi, tốt đẹp của dân tộc, chủ động nâng cao chuyên môn, đạo đức nghề nghiệp của đội ngũ trí thức, tôn vinh những người có đóng góp tích cực và hiệu quả, làm sâu sắc hơn nữa mối quan hệ gắn bó giữa trí thức với Đảng, Nhà nước và Nhân dân; tăng cường khối đại đoàn kết toàn dân tộc trên nền tảng liên minh công nhân - nông dân, trí thức.

Ba là, tập hợp đội ngũ, tập trung nguồn lực để đề xuất, tham mưu cho Đảng và Nhà nước những vấn đề quan trọng về đường lối, chủ trương, chính sách phát triển đất nước. VUSTA phải thực sự trở thành bộ phận tham mưu tin cậy của Đảng và Nhà nước, nhất là công tác vận động, khơi dậy tinh thần sáng tạo, cống hiến trong đội ngũ trí thức, tiếp tục chú trọng thực hiện nhiệm vụ tư vấn, phản biện và giám định xã hội, tổ chức tốt các diễn đàn khoa học, chủ động tham mưu, đề xuất các cơ quan có thẩm quyền trong việc xây dựng, hoàn thiện các cơ chế, chính sách, phát huy hiệu quả tiềm lực của đội ngũ trí thức nước nhà.

Bốn là, phấn đấu xây dựng VUSTA thành một tổ chức chính trị - xã hội vững mạnh, giữ vai trò nòng cốt trong tập hợp, đoàn kết và phát huy năng lực sáng tạo của đội ngũ trí thức, đại diện cho tiếng nói của đội ngũ những người làm KH&CN cả nước, bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp và hỗ trợ nhu cầu phát triển của các thành viên trong hệ thống. Tiếp tục củng cố, kiện toàn tổ chức bộ máy của VUSTA từ trung ương tới địa phương và các hội ngành thành viên.

Tôi mong muốn, tin VUSTA sẽ tiếp tục phát huy tốt vai trò tổ chức chính trị - xã hội của đội ngũ trí thức KH&CN, truyền thống đoàn kết và những kết quả đã đạt được trong nhiệm kỳ qua, triển khai thực hiện thắng lợi các Nghị quyết, Chỉ thị, Kết luận của Đảng góp phần tham gia xây dựng Đảng và Nhà nước trong sạch, vững mạnh, đồng thời tiếp tục phát huy vai trò thành viên tích cực của MTTQVN.