Giấc mơ hiện đại hóa quân đội của Trung Quốc khó thành vì đâu?

Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình có tham vọng xây dựng Quân đội giải phóng nhân dân (PLA) thành lực lượng chiến đấu hiện đại tầm cỡ thế giới, nhưng các nhà phân tích cho rằng điểm yếu cốt lõi đó là thiếu binh sĩ được huấn luyện và giáo dục tốt có thể kìm hãm tham vọng này, South China Morning Post cho biết.

Trong chuyến thăm đơn vị quân sự ở tỉnh Giang Tây, Chủ tịch Tập nhấn mạnh sự cần thiết phải xây dựng các tiêu chuẩn cao hơn trong tuyển dụng và thăng chức. Một trong những điểm dừng của Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình là Học viện Bộ binh PLA ở Nam Xương.

Nhà lãnh đạo Trung Quốc yêu cầu tăng cường huấn luyện, cải thiện khả năng sẵn sàng chiến đấu của binh sĩ, để hỗ trợ cho cuộc đấu tranh lâu dài chống lại sự bành trướng của Mỹ.

“Các tổ chức giáo dục quân đội được thành lập để nghiên cứu cách chiến đấu và giành chiến thắng. Chúng ta cần phải tập trung đào tạo các kịch bản chiến đấu thực sự và giáo dục nhiều tài năng hơn”, Chủ tịch Tập nói, Đài truyền hình trung ương Trung Quốc (CCTV) trích dẫn.

Chuyến thăm quân đội của Chủ tịch Tập diễn ra 2 năm sau khi ông đặt mục tiêu hoàn thành hiện đại hóa quân đội Trung Quốc vào năm 2035. Ở đó công nghệ sẽ là cốt lõi sức mạnh của PLA. Chủ tịch Tập nói rằng lực lượng vũ trang cần phải áp dụng công nghệ thông tin và các chiến lược chiến tranh hiện đại để tiến lên.

Timothy Heath, nhà nghiên cứu quốc phòng cao cấp thuộc Tập đoàn RAND (tổ chức tư vấn quốc phòng cho Lầu Năm Góc), cho biết thách thức lớn nhất đối với PLA là đáp ứng yêu cầu về quân nhân có trình độ cao để phù hợp với chiến tranh hiện đại.

Đặc biệt, để theo đuổi các cải cách trong hoạt động chung của PLA, quân đội cần phải nhận thức rõ hơn về khả năng của các đơn vị, hệ thống vũ khí và cảm biến, nhà nghiên cứu Heath cho biết. “Nếu những người lính chưa được đào tạo tốt, những kỳ vọng lớn lao trên có thể không đạt được”, ông Heath nói.

Một cựu sĩ quan cấp cao của PLA thừa nhận rằng đây là một trong những mối quan tâm lớn của quân đội. Chất lượng binh sĩ đã được cải thiện trong những năm gần đây, nhưng Trung Quốc vẫn còn chậm so với các nước tiên tiến. Vấn đề chất lượng binh sĩ cũng là một phần vấn đề chung về trình độ học vấn tương đối thấp ở Trung Quốc, vị sĩ quan về hưu cho biết.

PLA không công bố dữ liệu chi tiết về quân đội của họ, nhưng theo một cuộc khảo sát vào năm 2010, trong số 2,3 triệu binh sĩ Trung Quốc, chỉ một nửa có trình độ trung học và khoảng một phần tư đã tốt nghiệp đại học.

Trong khi đó tại Mỹ, gần như 100% binh sĩ đã tốt nghiệp trung học, theo báo cáo của Quỹ Di sản vào năm 2008, tổ chức phi chính phủ có trụ sở tại Washington.

Trình độ học vấn thấp của binh sĩ đã được phản ánh trong báo cáo của tờ PLA Daily về đơn vị kiểu mẫu trong tháng 8/2018. Báo cáo cho biết trong số 15 người nắm các chức vụ chỉ huy ở đơn vị, chỉ có 2 người có trình độ học vấn đại học, trong số 13 người còn lại, 10 người tốt nghiệp trung học và 3 người chưa tốt nghiệp trung học.

Một nguồn tin trong PLA cho biết trình độ học vấn thấp của binh sĩ là một mối nguy hiểm tiềm tàng đối với quân đội. Đơn cử trường hợp một số thủy thủ, vì thiếu hiểu biết đã làm hỏng mái vòm bảo vệ radar trên tàu khu trục lớp Sovremenny nhập khẩu từ Nga, khi họ dùng máy mài sắt để đánh bóng thiết bị.

Những tình huống tương tự có thể xảy ra lần nữa và làm suy yếu khả năng sẵn sàng chiến đấu của quân đội, nếu chất lượng binh sĩ không được cải thiện. Bates Gill, chuyên gia về chiến lược quốc phòng, Đại học Macquarie, Australia, cho biết chất lượng binh sĩ là một trở ngại lớn cho giấc mơ hiện đại hóa quân đội của Chủ tịch Tập.

“Quân đội cần được đào tạo tốt hơn đã trở thành vấn đề cấp bách đối với PLA, khi họ trở nên hiện đại và tinh vi hơn về công nghệ. PLA sẽ ngày càng phụ thuộc vào các hệ thống vũ khí tiên tiến, gồm lĩnh vực không gian mạng và hàng không vũ trụ, tất cả đều đòi hỏi nhân lực có trình độ cao”, ông Gill nói.

Giới lãnh đạo quân đội Trung Quốc rõ ràng nhận ra sự thiếu hụt nhân lực trình độ cao và đã cố gắng để giải quyết vấn đề. Tuy vậy, thành công vẫn khá khiêm tốn. Từ năm 2001, PLA đã tăng cường tuyển tân binh là các sinh viên tốt nghiệp đại học.

Tính đến năm 2014, trong số 400.000 tân binh, gần 150.000 là sinh viên tốt nghiệp đại học, nhưng việc duy trì mức độ tuyển quân có trình độ cao vẫn là một thách thức, theo báo cáo của Foreign Policy công bố vào tháng 8/2016.

Bên cạnh đó, PLA phải vượt qua những rào cản trong hệ thống đào tạo quan liêu. Theo phân tích của ông Gill, một vấn đề mà PLA luôn phải đối mặt và sẽ tiếp tục trong tương lai là dành quá nhiều thời gian cho việc đào tạo chính trị.

Ông Gill cho rằng việc tập trung nhiều vào đào tạo chính trị có thể giúp xây dựng tinh thần đoàn kết của binh sĩ, nhưng điều đó không giúp PLA trở thành lực lượng chiến đấu tinh vi hơn về công nghệ.

Giới phân tích phương Tây cho rằng mục tiêu hoàn thành hiện đại hóa quân đội vào năm 2035 mà Chủ tịch Tập đặt ra khó có thể đạt được. Dù Trung Quốc đã tăng ngân sách quốc phòng lên 7,5% và tài trợ nghiên cứu thêm 13,4% trong năm nay, bất chấp kinh tế đang gặp khó khăn.