Một nhóm các nhà nghiên cứu bao gồm các nhà khoa học từ Đại học Oxford (Anh quốc) đã có một khám phá đáng kinh ngạc về một loài động vật thân mềm mới sống cách đây 500 triệu năm.
Loài mới này được tìm thấy trong các hóa thạch được bảo quản cực kỳ tốt từ phía đông tỉnh Vân Nam ở miền nam Trung Quốc có niên đại từ thời kỳ địa chất được gọi là đầu kỷ Cambri, cách đây khoảng 514 triệu năm.
Các mẫu vật của Shishania đều chỉ dài vài cm và được bao phủ bởi các nón nhọn nhỏ (sclerite) làm bằng kitin, một vật liệu cũng được tìm thấy trong vỏ cua, côn trùng và một số loại nấm hiện đại.
Các mẫu vật được bảo quản ngược cho thấy phần dưới của con vật không có gì, với một bàn chân cơ bắp giống như chân của một con sên mà Shishania đã sử dụng để bò quanh đáy biển hơn nửa tỷ năm trước.
 |
| Hóa thạch của loài động vật thân mềm 500 triệu năm trước. Ảnh: Đại học Oxford. |
Không giống như hầu hết các loài động vật thân mềm, Shishania không có vỏ bao phủ cơ thể, cho thấy rằng nó đại diện cho một giai đoạn rất sớm trong quá trình tiến hóa của động vật thân mềm.
Các loài động vật thân mềm ngày nay có nhiều hình dạng khác nhau, bao gồm ốc sên, trai và thậm chí cả những nhóm rất thông minh như mực và bạch tuộc.
Sự đa dạng của động vật thân mềm này đã tiến hóa rất nhanh từ rất lâu trước đây, trong một sự kiện được gọi là Vụ nổ Cambri, khi tất cả các nhóm động vật chính đều đa dạng hóa nhanh chóng.
Giai đoạn thay đổi tiến hóa nhanh chóng này có nghĩa là có rất ít hóa thạch được ghi chép lại quá trình tiến hóa ban đầu của động vật thân mềm.
Phó giáo sư Luke Parry, Khoa Khoa học Trái đất, Đại học Oxford, cho biết: "Cố gắng làm sáng tỏ tổ tiên chung của những loài động vật là một thách thức không thể giải quyết chỉ bằng cách nghiên cứu các loài còn sống ngày nay. Shishania cung cấp cho chúng ta góc nhìn độc đáo về thời điểm tiến hóa của động vật thân mềm mà có rất ít hóa thạch, gợi mở rằng tổ tiên sớm nhất của động vật thân mềm là loài sên gai có vỏ bọc, trước khi tiến hóa thành lớp vỏ mà chúng ta thấy ở ốc sên và trai hiện đại".
Tác giả Guangxu Zhang, một tiến sĩ mới tốt nghiệp tại Đại học Vân Nam ở Trung Quốc, người đã phát hiện ra những mẫu vật này cho biết: "Lúc đầu tôi nghĩ rằng những hóa thạch này chỉ to bằng ngón tay cái nên không đáng chú ý, nhưng khi nhìn dưới kính lúp, tôi thấy chúng có vẻ lạ, có gai và hoàn toàn khác so với bất kỳ hóa thạch nào tôi từng thấy. Khi tôi tìm thấy nhiều hóa thạch như thế này hơn và phân tích chúng trong phòng thí nghiệm, tôi nhận ra rằng đó là một loài động vật thân mềm".
Phó Giáo sư Parry cho biết thêm: "Chúng tôi đã tìm thấy những chi tiết cực nhỏ bên trong các gai hình nón bao phủ cơ thể của Shishania cho thấy cách chúng được tiết ra khi còn sống. Loại thông tin này cực kỳ hiếm, ngay cả trong các hóa thạch được bảo quản đặc biệt tốt".
 |
| Quanh thân được bao phủ bởi các gai hình nón. Ảnh: Đại học Oxford. |
Gai của Shishania cho thấy một hệ thống ống dẫn bên trong có đường kính nhỏ hơn một phần trăm milimet. Những đặc điểm này cho thấy các nón được tiết ra ở gốc bởi các vi nhung mao, các phần nhô ra nhỏ của tế bào làm tăng diện tích bề mặt, chẳng hạn như trong ruột của chúng ta, nơi chúng hỗ trợ hấp thụ thức ăn.
Phương pháp tiết ra các bộ phận cứng này tương tự như máy in 3D tự nhiên, cho phép nhiều loài động vật không xương sống tiết ra các bộ phận cứng với nhiều hình dạng và chức năng khác nhau, từ phòng thủ đến hỗ trợ di chuyển.
 |
| Hình ảnh loài vật thân mềm 500 triệu năm trước được tái hiện qua đồ họa vi tính. Ảnh: Đại học Oxford. |
Gai cứng và lông cứng được biết đến ở một số loài thân mềm ngày nay, nhưng chúng được tạo thành từ khoáng canxi cacbonat chứ không phải chitin hữu cơ như ở Shishania. Những lông cứng hữu cơ tương tự được tìm thấy ở các nhóm động vật ít được biết đến hơn như cuốn chiếu, cùng với động vật thân mềm và giun đốt tạo thành nhóm Lophotrochozoa.
Những loài động vật này rất khác nhau ngày nay và do đó, các hóa thạch như Shishania cho chúng ta biết chúng trông như thế nào vào thời xa xưa, ngay sau khi chúng tách ra khỏi tổ tiên chung.
Phát hiện mới này làm nổi bật kho tàng hóa thạch động vật thời kỳ đầu được bảo tồn trong đá kỷ Cambri của tỉnh Vân Nam. Động vật thân mềm có hồ sơ hóa thạch rất hạn chế, vì vậy những khám phá rất hiếm này cho chúng ta biết rất nhiều điều về những loài động vật đa dạng.
Mời quý độc giả xem thêm video Hóa thạch mực "ma cà rồng" dưới đáy đại dương.