Trong phần đầu tác phẩm Ỷ thiên đồ long ký, ba cao thủ là Phan Thiên Canh, Phương Thiên Lao, Vệ Thiên Vọng của Thiếu Lâm Tây Vực đã hành quân trở về chùa Thiếu Lâm ở Trung Nguyên để đáp ứng lời thách đấu kiếm của Côn Luân Tam Thánh Hà Túc Đạo. Tuy nhiên cả ba đã thua dễ dàng Côn Luân Tam Thánh trong cuộc tỷ đấu dưới núi Thiếu Thất.
Côn Luân Tam Thánh Hà Túc Đạo thách đấu các cao thủ phái Thiếu Lâm.
Khi Côn Luân Tam Thánh Hà Túc Đạo tỷ đấu với Giác Viễn thiền sư (Giác Viễn đại sư), nhà sư trẻ Trương Quân Bảo để bảo vệ cho sư phụ là Giác Viễn thiền sư, đã vô tình cùng sư phụ đánh thắng Côn Luân Tam Thánh trước sự chứng kiến của nhiều tăng nhân chùa Thiếu Lâm, khiến y phải cay đắng bỏ đi. Khi đó, một nhà sư già gầy gò trong Tâm Thiền Đường thất lão bỗng hỏi: Võ công của đệ tử này ai dạy cho đó?
Thầy trò Giác Viễn đứng trơ trơ, nhất thời không sao trả lời được. Trương Quân Bảo lúc này từ trong bọc lấy ra đôi la hán bằng sắt Quách Tương tặng cho, nói: Đệ tử coi theo tư thức đôi thiết la hán này, tự mình học lấy vài miếng, chứ thực không có ai truyền thụ võ công cả.
Giác Viễn thiền sư liền nhớ lại một năm xưa vô tình đọc được trong Tàng Kinh Các một cuốn sách nhỏ, có nói về một vị Hỏa công đầu đà (Hỏa công đầu đà là danh xưng chỉ một người chuyên coi việc nấu ăn ở chùa Thiếu Lâm thuộc môn phái Thiếu Lâm) năm xưa do bị ức hiếp nên hắn nảy lòng oán hận nhưng cố nín nhịn, trong suốt thời gian dài học lén võ trong chùa. Nhân cơ hội Thiếu Lâm tự tổ chức kì khảo thí so tài cao thấp vào ngày Trung Thu, Hỏa công đầu đà đã xông ra trả thù, đánh gãy tay chân rất nhiều nhà sư.
Cảnh lục đại môn phái vây đánh Minh giáo trong phim Ỷ thiên đồ long ký 2019.
Chủ tọa Đạt Ma Đường Khổ Trí thiền sư vừa kinh hãi, vừa tức giận, thấy sở học của gã Hỏa công đầu đà toàn là võ công bản môn, chứ không phải cao thủ môn phái khác lẻn vào quấy phá, nên cố nén giận, hỏi y do ai truyền dạy.
Gã Hỏa công đầu đà đáp: “Không ai dạy tôi cả, tôi tự học một mình”.
Hóa ra nhà sư giám quản bếp Hương Tích tính tình cực kỳ nóng nảy, đối với đầu đà nhóm lửa. Y thân mang võ nghệ nên mỗi lần đánh rất nặng tay. Gã Hỏa công đầu đà trong ba năm liền bị đánh hộc máu ba lần, trong lòng tích oán, nên lén lút học võ. Đệ tử chùa Thiếu Lâm ai cũng biết võ, nếu muốn học lén các chiêu thức, thật rất nhiều cơ hội. Y quyết tâm học để báo thù, lại trí tuệ hơn người, nên sau hơn hai mươi năm đã luyện thành võ công thượng thừa. Tuy nhiên y giấu kín không ai hay biết, vẫn lặng lẽ ẩn thân dưới bếp chụm lửa, gã tăng nhân giám quản bếp có đánh đập, y cũng không đánh trả, có điều nội công đã tinh nên không còn bị thương nữa. Hỏa công đầu đà vốn tính tình âm hiểm, đợi tới lúc tin rằng võ công cao hơn hết mọi người trong chùa, nhân kỳ khảo thí Trung Thu mới xuất đầu lộ hiển thân thủ. Uất ức tích trong mấy chục năm nay, khiến y thù hận tất cả mọi tăng nhân, nên khi xuất thủ không một chút dung tình.
Khổ Trí thiền sư hỏi kỹ đầu đuôi xong, cười nhạt ba tiếng, nói: Cái khổ tâm của ngươi, quả thật đáng kính.
Lập tức rời ghế đi xuống, ra tay cùng y tỉ thí. Vì thương tình Hỏa công đầu đà tiềm tâm tự luyện, Khổ Trí thiền sư trong lúc giao đấu đã nhiều lần nương tay không nỡ giết y, nhưng vì sơ suất Khổ Trí thiền sư đã bị Hỏa công đầu đà đánh trọng thương.
Tối hôm đó, Khổ Trí thiền sư vì bị thương quá nặng nên qua đời. Trong khi cả chùa đang sầu thảm, Hỏa công đầu đà lại lẻn trở vào, đánh chết nhà sư giám quản Hương Tích và năm tăng nhân khác có hiềm khích với y. Cả chùa náo loạn, phương trượng phái vài chục cao thủ đi bốn phương tìm kiếm, nhưng khắp Giang Nam, Giang Bắc, không thấy tung tích Hỏa công đầu đà.
Các vị tăng nhân có vai vế trong chùa vì việc đó mà cãi vã đổ lỗi cho nhau, Thủ tọa La Hán Đường là Khổ Tuệ thiền sư tức giận bỏ đi khỏi Trung Nguyên, khai sáng phái Thiếu Lâm Tây Vực. Cũng tại thế mà võ học phái Thiếu Lâm bị suy đồi suốt mấy chục năm.
Tự mình học lén võ công là đại kỵ của phái Thiếu Lâm. (Ảnh minh họa).
Từ đó phái Thiếu Lâm ra quy định rằng, phàm người nào không được thầy truyền thụ mà tự mình học lén võ công, nếu phát hiện ra nặng thì bị xử tử, nhẹ thì cắt hết gân mạch toàn thân cho thành phế nhân. Sư Giác Viễn vô tình luyện thành Cửu dương thần công, còn đệ tử Trương Quân Bảo học võ phỏng theo đôi thiết la hán Quách Tương tặng. Hai người trở thành tội đồ Thiếu Lâm, Giác Viễn thiền sư vì không muốn Quân Bảo còn nhỏ tuổi mà phải bỏ mạng, nên đã dốc hết sức cùng cậu bỏ chạy khỏi chùa Thiếu Lâm, do tuổi cao, sức tàn lực kiệt Giác Viễn thiền sư đã chết trên đường chạy chốn, còn Quân Bảo sau này trở thành một cao thủ võ lâm với tên gọi là Trương Tam Phong (tổ sư sáng lập ra phái Võ Đang).
Khổ Tuệ thiền sư sang Tây Vực là điều cả giang hồ ai cũng biết, nhưng còn việc Hỏa công đầu đà theo đến đó thì không mấy ai biết. Hắn ẩn cư sơn cốc rồi bí mật lập ra Kim Cương phái nổi tiếng với võ công Đại lực kim cương chỉ. Truyền nhân của Hỏa công đầu đà chính là A Nhị, A Tam làm việc cho Nhữ Dương Vương phủ.