Trong "Xạ điêu tam bộ khúc" của nhà văn Kim Dung, có tổng cộng ba lần Hoa Sơn luận kiếm được diễn ra, nhưng chỉ có 2 lần trước đó chọn ra được nhân vật đệ nhất thiên hạ.
Thiên hạ Ngũ tuyệt sau Hoa Sơn luận kiếm thứ nhất.
Cuộc luận kiếm lần thứ nhất diễn ra trước khi câu truyện Anh hùng xạ điêu bắt đầu. Sư tổ của Toàn Chân Giáo là Vương Trùng Dương đã đánh bại 4 người khác trong Ngũ tuyệt là Đông Tà Hoàng Dược Sư, Tây Độc Âu Dương Phong, Nam Đế Đoàn Trí Hưng và Bắc Cái Hồng Thất Công.
Dù trong cuộc trong cuộc luận kiếm này có hai sự vắng mặt được cho là đáng tiếc, đó là Bang chủ Thiết Chưởng bang Thượng Quan Kiếm Nam và nữ hiệp Lâm Triều Anh của phái Cổ Mộ. Tuy nhiên, không thể phủ nhận Vương Trùng Dương với võ công đạt đến cảnh giới xuất quỷ nhập thần, xứng đáng với danh hiệu đệ nhất thiên hạ và giành được Cửu Âm Chân Kinh.
Âu Dương Phong điên khùng là người mạnh nhất trong Hoa Sơn luận kiếm lần 2.
Cuộc luận kiếm thứ hai diễn ra sau lần thứ nhất 25 năm vào cuối phần Anh hùng xạ điêu. Lúc này, Vương Trùng Dương đã qua đời, chỉ có Hồng Thất Công, Hoàng Dược Sư, Âu Dương Phong, Chu Bá Thông và Quách Tĩnh tham gia. Nam Đế Đoàn Trí Hưng (lúc này đã đi tu, đổi là Nhất Đăng đại sư) và Cừu Thiên Nhận có đến nhưng không tham dự.
Âu Dương Phong, vốn bị Quách Tĩnh đưa bản Cửu Âm chân kinh giả và Hoàng Dung chỉ dẫn tu luyện sai đường nên tẩu hỏa nhập ma, kinh mạch hỗn loạn, trở nên điên cuồng. Thế nhưng, vô tình điều này lại khiến cho võ công của y tăng tiến vượt bậc, khiến chẳng ai có mặt trên đỉnh Hoa Sơn khi đó có thể đánh bại "lão động vật".
Vương Trùng Dương và Âu Dương Phong là người chiến thắng trong Hoa Sơn luận kiếm thứ nhất và thứ 2, vậy lần thứ 3 ai mới xứng đáng là đệ nhất thiên hạ?
Cuộc luận kiếm lần thứ ba diễn ra vào cuối phần Thần điêu hiệp lữ. Bấy giờ, Hồng Thất Công và Âu Dương Phong đều đã tạ thế. Những cao thủ mới xuất hiện cũng rất nhiều và lần luận kiếm này có khá đông cao thủ tham gia: Hoàng Dược Sư, Nhất Đăng đại sư, Quách Tĩnh, Hoàng Dung, Dương Quá, Tiểu Long Nữ, Chu Bá Thông. Tuy vậy lần này mọi người không trực tiếp giao đấu mà chỉ tự phân chia thứ bậc thông qua hiểu biết về võ thuật của nhau.
Do đó dẫn đến nhiều tranh cãi về danh hiệu đệ nhất thiên hạ tại lần luận kiếm đó.
Thiên hạ Ngũ tuyệt sau Hoa Sơn luận kiếm lần 3.
Bối cảnh lần luận kiếm thứ 3 diễn ra sau khi Dương Quá tại thành Tương Dương một mình đánh bại Kim Luân Pháp Vương giải cứu Quách Tương. Sau đó, Hoàng Dược Sư bày trận pháp Thập nhị bát tinh túc, giúp Quách Tĩnh tạm thời đẩy lui được đại quân Mông Cổ.
Dưới đề xuất của Quách Tĩnh, các cao thủ có mặt tại Tương Dương khi đó đã cùng nhau lên đỉnh Hoa Sơn thăm mộ Hồng Thất Công. Do đó, Hoa Sơn luận kiếm lần thứ 3, các đại cao thủ đều không ý muốn phân định cao thấp.
Lúc này, Hoàng Dung mới đề xuất chọn ra Ngũ tuyệt mới. "Nhất Đăng đại sư và cha ta võ công đều thâm hậu năm xưa đã là Ngũ tuyệt. Tĩnh Ca Ca là chân truyền của Bắc Cái, cũng được coi là Ngũ Tuyệt. Quá Nhi tuổi còn trẻ nhưng võ công siêu việt, hơn nữa còn là nghĩa tử của Âu Dương Phong. Đông và Bắc đều là người cũ, Tây và Nam để Dương Quá và Tĩnh Ca Ca kế thừa", Hoàng Dung nói.
Có thế thấy, Đông Tây Nam Bắc trong Ngũ tuyệt đều do Hoàng Dung tự bầu ra. Sau đó, Chu Bá Thông là sư đệ của Trung Thần Thông Vương Trùng Dương, nên cuối cùng được Hoàng Dược Sư tôn làm người đứng đầu Ngũ tuyệt, chứ không phải vì võ công của Chu Bá Thông là lợi hại nhất.
Năm xưa tại Bách Hoa Cốc, Chu Bá Thông đã có dịp tỉ thí với Dương Quá, cuối cùng thất bại trước Ám Nhiên Tiêu Hồn Chưởng.
Sau đó, khi Kim Luân Pháp Vương luyện thành công tầng thứ 10 của Long Tượng Ban Nhược Công, đã khiến Nhất Đăng, Hoàng Dược Sư và Chu Bá Thông phải liên thủ lại mới có đánh bại y tại Tuyệt Tình Cốc.
Điều đó chứng tỏ, võ công của Dương Quá hoàn toàn cao hơn Nhất Đăng, Hoàng Dược Sư hay Chu Bá Thông một bậc.
Video: Dương Quá đánh bại Kim Luân Pháp Vương giải cứu Quách Tương. Nguồn: Youtube
Vậy Dương Quá và Quách Tĩnh ai lợi hại hơn, đây cũng là một trong những đề tài gây tranh cãi nhất thế giới võ hiệp của Kim Dung?
Đầu tiên là luận về kiếm pháp, Dương Quá được kế thừa kiếm ý của Độc Cô Cầu Bại, luyện tới cảnh giới vô chiêu thắng hữu chiêu, có thể nói thời Thần điêu hiệp lữ khó ai sánh bằng.
Ngoài ra, Dương Quá còn tự sáng tạo ra tuyệt kỹ võ công Ám Nhiên Tiêu Hồn Chương, được chính Hoàng Dược Sư đánh giá uy lực không thua kém Giáng Long Thập Bát Chưởng của Quách Tĩnh.
Nhà văn Kim Dung từng nói "Người sáng tạo võ công mãi mãi lợi hại hơn người học võ". Do đó có thể nói, Dương Quá lợi hại Quách sư bá của mình và là người mạnh nhất trong Hoa Sơn luận kiếm lần 3.