Chuyện về bức thư tình làm thổn thức cả thế giới

Vào ngày 16/10/2016 vừa qua - nhân kỷ niệm 162 năm ngày sinh Oscar Wilde - tiểu thuyết gia nổi tiếng Ireland Colm Toibin đã trở lại phòng biệt giam khu C, nơi thiên tài của đất nước ông từng bị giam giữ trong 2 năm, để đọc lớn cuốn De Profundis (tạm dịch: Từ trong sâu thẳm) cho mọi người nghe.

Đầu năm 1895, khi đối mặt với án tù 2 năm theo luật chống đồng tính luyến ái, Oscar Wilde không tưởng tượng được quãng thời gian ngồi tù sắp tới sẽ ảnh hưởng nghiêm trọng tới mình như thế nào. Người đâm đơn kiện ông là hầu tước Queensberry, cha của người tình Alfred Douglas.

Trong thời gian bị biệt giam đầu tiên tại nhà tù Pentonville và Wandsworth rồi sau đó chuyển tới nhà tù Reading hồi tháng 11/1895, Wilde phải ngủ trên chiếc giường ván ghép không nệm. Vào một giờ được phép ra sân tập thể dục mỗi ngày, ông bước đi trong hàng riêng và không được phép nói chuyện với các tù nhân khác. Ông không thể ngủ, luôn luôn đói khát và đau đớn vì kiết lị.

Từ ngày 4/9 tới ngày 30/10, lần đầu tiên trong lịch sử, nhà tù Reading mở cửa cho công chúng để tham dự triển lãm Inside: Artists And Writers In Reading Prison như một sự tưởng nhớ về nhà văn vĩ đại Oscar Wilde. Triển lãm gồm nhiều hoạt động đậm không khí Oscar Wilde với sự có mặt của nhiều nhà văn, diễn viên, nghệ sĩ nổi tiếng. De Profundis là trọng tâm của triển lãm bởi hoàn cảnh ra đời đặc biệt và hơn cả, là bởi giá trị văn học lớn lao của nó.

Trong nhiều thập kỷ qua, De Profundis được giới thiệu ở rất nhiều thể loại, từ thư tình có lối viết đột phá tới tự truyện, thậm chí, bài thuyết giáo nhưng nó không thật sự nằm ở thể loại nào.

Tuy nhiên, có một điều chắc chắn, rằng giống như Thư gửi bố của Kafka, De Profundis là một kiệt tác văn chương hơn là một bức thư cá nhân. Nó không hoàn toàn phản ánh thực tế mối quan hệ giữa Wilde với Bosie mà còn là văn bản giàu trí tưởng tượng, đầy tính hùng biện và trên hết, là bức thư tình vĩ đại và phức tạp nhất từng được viết ra.

Đồng giám đốc đơn vị tổ chức triển lãm, ông Michael Morris đồng ý rằng triển lãm được thúc đẩy bởi “lối biểu đạt nghịch lý rất đáng chú ý” của bức thư.

“Lần đầu đọc lá thư cách đây 2 thập kỷ, tôi nhớ là mình bị cuốnhút bởi phần đầu, khi Wilde nóng nảy cáo buộc Bosie” - ông Morris chia sẻ. “Bây giờ, tôi lại bị trói buộc vào phần sau hơn, nơi ông cật vấn bằng những câu hỏi đầy đau thương. Nó thật đẹp”.

Còn theo nhà văn đồng hương Toibin, rất nhiều dòng trong De Profundis mới lạ đến khác thường, một lời tuyên bố dõng dạc rằng đa cảm đơn thuần là triền bãi miên man những nỗi hoài nghi.

“Ông ấy hiểu vị trí quan trọng của mình. Ông đặt tên mình cho một thời đại, một kiểu đầy đa cảm. Nhưng những năm cuối đời, sau khi được thả, ông đã phải chịu đau đớn quá nhiều” - Toibin ngậm ngùi.

Oscar Wilde qua đời 3 năm sau khi ra tù trong cảnh cô đơn, nghèo túng và bị xã hội khinh bạc. Cả cuộc đời sống trong cảnh phong lưu phóng đãng nhưng với Wilde, hời hợt mới là sự trụy lạc tột cùng. Bởi thế, dù chỉ để lại cho đời 1 tiểu thuyết, 4 tập truyện ngắn, 4 tập thơ, 10 vở kịch cùng một số tiểu luận và bài viết, Oscar Wilde được người đời nhớ là đỉnh cao của văn chương cầu kỳ duy mỹ, bất chấp những rên rỉ yếu ớt của đạo lý luân thường.

“Ông là vị giám mục suồng sã đang tìm kiếm sự tôn nghiêm thông qua mặt đối lập của nó” - Colm Toibin nhận định.