Trao đổi với Zing.vn chiều 30/7, ông Vũ Bá Quan, Phó trưởng phòng Nông nghiệp và Phát triển nông thôn huyện Kế Sách (Sóc Trăng), cho biết thực vật lạ có thân cao 2 m được nông dân trồng ở ấp Hậu Bối (xã Đại Hải) là "tre nước" Đài Loan.
Đây là một loài lúa hoang của nước bản địa, thuộc chi Zizania, trong khi lúa trồng và lúa hoang thường thấy ở Việt Nam thuộc chi Oryza. Cả hai chi Oryza và Zizania đều thuộc họ hòa bản (Poaceae).
 |
| Nông dân Đài Loan thu hoạch tre nước. Ảnh: Ông Vũ Bá Quan cung cấp. |
Ở Đài Loan, Zizania (hoặc Zizania latifolia) được gọi là tre nước (water bamboo) do chúng phát triển tốt ở điều kiện đất bị ngập nước. Nông dân Đài Loan còn gọi tre nước là "tre chân trắng" hoặc "những chân của mỹ nhân" do xuất phát từ đặc điểm về hình dáng, màu sắc của loài thực vật này.
"Tre nước ở Đài Loan được thu hoạch vào mùa hè và thu. Thực vật lạ này được trồng để thu hoạch đoạn thân gần gốc, dùng ăn tươi hay chế biến các món ăn như rau trong mùa bão. Thị trấn Puli (Phố Lí, huyện Nam Đầu, Đài Loan) được xem là quê hương của tre nước vì được cung cấp với số lượng nhiều nhất và chất lượng tốt nhất", ông Quan chia sẻ với Zing.vn.
Theo lãnh đạo ngành nông nghiệp huyện Kế Sách, Zizania latifolia trước đây mọc hoang ở Trung Quốc, một số vùng khác ở châu Á và cả ở miền Bắc Việt Nam. Tại miền Bắc, Zizania latifolia được gọi là cây niễng, niềng niễng hay lúa miêu. Cây niễng thường bị một loài nấm than (Ustilago esculenta) nhiễm vào mầm ngọn nên phình ra thành "củ".
"Nông dân thu hoạch củ này để ăn tươi, xào hoặc nướng. Những cây bị nhiễm nấm than và tạo củ được anh Nguyễn Văn Sử (người trực tiếp trồng loài thực vật lạ ở Kế Sách) gọi là 'cây cái'. Trong khi đó, những cây không bị nhiễm nấm than thì có thể trổ bông, tạo hạt được gọi là cây đực", ông Vũ Bá Quan phân tích.
Trước việc xuất hiện loài thực vật lạ ở Sóc Trăng, dù là tre nước hay cây niễng thì cũng là trồng trái phép vì cây được di thực không tuân thủ theo quy định, trồng ở đất trồng lúa, chưa qua kiểm dịch hay nghiên cứu, khảo nghiệm trước khi trồng ở vùng khác. Các rủi ro về dịch hại (chẳng hạn như nấm than - Ustilago esculenta), sự phát tán hạt, cạnh tranh môi trường sống với các cây trồng tại địa phương… chưa thể lường trước được.
Do đó, trước khi đưa ra giải pháp xử lý loài thực vật lạ ở Sóc Trăng, biện pháp tạm thời đang được ngành nông nghiệp thực hiện là cắt bỏ tất cả các bông sắp hoặc đang trổ, chỉ chừa lại 10 bông được bao bằng giấy chuyên dùng để khảo sát về cấu tạo hạt, khả năng sinh sản bằng hạt của cây, là một trong các cơ sở để định danh chính xác loài thực vật lạ này.
Chị Kim Thành (47 tuổi, ngụ xã Đại Hải) cho biết, hơn một năm trước chị của người phụ nữ này ăn tiệc tại nhà hàng ở TP.HCM. Khi phát hiện thức ăn xào ngon như rau nên người này xin gốc cây còn dính rễ để về nhân giống.
Từ những khoảnh nhỏ ban đầu, gia đình đã nhân rộng ra khoảng 1.000 m2, xung quanh là ruộng lúa. Khi ngành nông nghiệp phát hiện thì có một số bụi đã ra bông. Hơn ba tháng qua, gia đình chị Thành chỉ bón phân một lần. Theo kế hoạch, gần 2 tháng nữa mới đến thời điểm thu hoạch củ hủ.
"Chị của tôi nói xào ăn ngon và ngọt chứ gia đình chưa ăn. Mấy hôm nay cán bộ nông nghiệp đến tìm hiểu có lấy củ hủ ăn và mọi người nói có vị ngọt. Tôi thấy cây này trồng lấy củ hủ bán chứ có ảnh hưởng gì đâu", chị Kim Thành nói.