Bài viết đăng trên trang thông tin news.com.au ngày 21/2 dẫn báo chí chính thức Trung Quốc cho biết Bắc Kinh đang tiến hành sửa đổi Luật An toàn Giao thông Hàng hải 1984. Luật sửa đổi dự kiến sẽ có hiệu lực kể từ năm 2020 này cho phép Hải quân Trung Quốc và lực lượng tuần duyên nước này được quyền ngăn chặn tàu nước ngoài bị xem là “vi phạm an toàn hàng hải” hoạt động trong các “vùng biển của Trung Quốc”, kể cả vùng nội thủy và vùng đặc quyền kinh tế.
 |
| Nhóm tác chiến tàu sân bay Liêu Ninh của Trung Quốc từng tập trận bắn đạn thật ở Biển Đông. Ảnh: Japan Times |
Đáng ngạc nhiên là dự luật này đặc biệt nhắm vào tàu ngầm. Dự luật nói trên không nói gì đến Biển Đông, nhưng gần như chắc chắn là nó có liên quan đến vụ Hải quân Trung Quốc tháng 12/2016 thu giữ một tàu ngầm không người lái của Hải quân Mỹ ở Biển Đông và sau đó trả lại Washington.
Dự luật này quy định các tàu ngầm nước ngoài khi đi ngang qua “vùng biển của Trung Quốc” phải nổi lên trên mặt nước, treo quốc kỳ và thông báo cho các cơ quan quản lý hàng hải của Trung Quốc trước khi đi vào vùng biển này.
Luật sửa đổi cũng ghi rõ rằng nhà chức trách Trung Quốc có thể khoanh một số vùng đặc biệt và có thể cấm các tàu nước ngoài đi qua những vùng này dựa theo đánh giá của họ về mức độ an toàn giao thông hàng hải của những tàu đó. Chiểu theo luật mới, những tàu nào bị xem là vi phạm luật sẽ bị đuổi ra khỏi vùng biển của Trung Quốc.
Một nhà nghiên cứu cao cấp thuộc Viện Nghiên cứu Biển Đông, trực thuộc chính phủ Trung Quốc cho biết là Bắc Kinh đang cố cải thiện việc quản lý an ninh hàng hải bằng cách đưa vào luật những chi tiết mới, đặc biệt là những chi tiết liên quan đến những mối đe dọa ngày càng tăng của việc nước ngoài giám sát chặt chẽ “vùng biển của Trung Quốc”.
Bài viết đăng trên news.com.au nhắc lại rằng hồi tháng 12/2016, cơ quan Sáng kiến Minh bạch Hàng hải châu đã công bố những hình ảnh vệ tinh cho thấy Trung Quốc đã đặt các hệ thống súng phòng không và tên lửa tại các sân bay và hải cảng trên các đảo nhân tạo mà Bắc Kinh đã bồi đắp trái phép ở Biển Đông.
Việc quân sự hóa các cơ sở mà trước đây Bắc Kinh khẳng định được xây dựng chỉ nhằm mục đích bảo đảm an toàn hàng hải này khiến các nhà quan sát lo ngại Trung Quốc chuẩn bị thiết lập Vùng nhận dạng phòng không (ADIZ) trên Biển Đông. Việc tuyên bố thành lập Vùng nhận dạng phòng không có nghĩa là mọi máy bay bay ngang qua ADIZ đều phải xin phép Bắc Kinh. Như vậy Trung Quốc áp đặt sự kiểm soát của quốc gia lên một vùng biển được quốc tế sử dụng.
Đầu tháng 7/2016, Tòa Trọng tài ở La Haye (được thành lập theo Công ước Liên Hợp Quốc về Luật Biển 1982) đã ra phán quyết bác bỏ cái gọi là “quyền lịch sử” mà Bắc Kinh vẫn dùng để đòi chủ quyền trên gần như toàn bộ Biển Đông, thể hiện qua cái bản đồ “đường 9 đoạn” mơ hồ phi lý do người Trung Quốc tự vẽ ra trong Thế kỷ 20.
Cho tới nay, Mỹ vẫn cho rằng các vùng biển phía nam và phía đông Trung Quốc là những vùng biển quốc tế và đã thường xuyên có những hành động nhằm bảo đảm quyền tự do hàng hải tại vùng biển này. Kể từ tháng 10/2015 đến nay, các chiến hạm của Hải quân Mỹ đã bốn lần đến sát các đảo do Trung Quốc chiếm giữ ở Biển Đông, bất chấp khẳng định chủ quyền của Bắc Kinh đối với các đảo này.
 |
| Hải quân Mỹ đã điều cụm tác chiến tàu sân bay USS Carl Vilson đến tuần tra ở Quần đảo Trường Sa. Ảnh: Navy Institute |
Trong tuần này, Hải quân Mỹ đã điều cụm tác chiến tàu sân bay USS Carl Vilson đến tuần tra ở Quần đảo Trường Sa. Theo dự kiến, cụm tàu này (gần như chắc chắn sẽ bao gồm cả tàu ngầm) , sẽ “trắc nghiệm” phản ứng của Bắc Kinh bằng cách đi vào phạm vi 12 hải lý xung quanh một hoặc nhiều “đảo nhân tạo” mà Trung Quốc đã bồi đắp trái phép.
Hiện giờ luật pháp quốc tế không công nhận các “đảo nhân tạo” nói trên lãnh thổ quốc gia của Trung Quốc, mặc dù Bắc Kinh vẫn khẳng định như thế. Nếu Trung Quốc tuyên bố thành lập Vùng nhận dạng phòng không ở Biển Đông, đây sẽ là hành động khiến nguy cơ xung đột với Mỹ gia tăng.
Đợt tuần tra của cụm tàu sân bay tấn công USS Carl Vinson sẽ là đợt tuần tra đầu tiên của hải quân Mỹ ở vùng Biển Đông kể từ khi Tổng thống Mỹ Donald Trump nhậm chức.
Sau khi nghe thông tin về đợt tuần tra sắp tới của tàu Mỹ, phát ngôn viên bộ Ngoại giao Trung Quốc khẳng định Bắc Kinh vẫn tôn trọng quyền tự do hàng hải chiểu theo luật quốc tế, nhưng yêu cầu phía Mỹ “không được có bất kỳ hành động nào thách thức chủ quyền và an ninh của Trung Quốc” và “phải tôn trọng nỗ lực của các nước khu vực duy trì hòa bình và ổn định ở Nam Hải (Biển Đông)”.
Chính phủ ở Bắc Kinh khẳng định Luật An toàn Giao thông Hàng hải được sửa đổi dựa trên các quyền của Trung Quốc trong khuôn khổ Công ước Liên Hợp Quốc về Luật Biển (UNCLOS). Nhưng trên thực tế, dự luật này trái ngược với UNCLOS vì công ước này bảo đảm “quyền đi lại vô hại”, cho phép tàu dân sự và quân sự được đi qua vùng lãnh hải các nước mà không bị ngăn chặn, trừ phi các tàu này có một số hoạt động không được phép.
Dự luật nói trên sẽ được áp dụng như thế nào còn tùy thuộc vào việc Bắc Kinh diễn giải khái niệm “vùng biển Trung Quốc” rộng đến đâu. Cho tới nay, thật sự thì Bắc Kinh vẫn chưa nói rõ liệu toàn bộ vùng biển nằm trong cái gọi là “đường 9 đoạn” (đường lưỡi bò) chiếm khoảng 85% diện tích Biển Đông có thuộc chủ quyền Trung Quốc hay không.
Một điều chắc chắn là Mỹ và các nước cũng yêu sách chủ quyền Biển Đông khác sẽ không chấp nhận Luật An toàn Giao thông Hàng hải sửa đổi của Trung Quốc với những nội dung như trên. Đối với Washington, tự do hàng hải ở Biển Đông là “bất di bất dịch” , bất kể đối với tàu dân sự hay tàu quân sự, như Bộ trưởng Quốc phòng Mỹ James Mattis đã tái khẳng định vào ngày 4/2/2017.