Trung Quốc đơn độc trong vụ kiện về Biển Đông

Vụ Philippines kiện Trung Quốc trước Tòa Trọng tài Quốc tế (PCA) tại La Haye (Hà Lan) về vấn đề chủ quyền trên Biển Đông, đã được mở đầu bằng các cuộc điều trần từ ngày 7-13/7. Trung Quốc đơn độc trong vụ kiện này, khi dư luận thế giới hoan nghênh hành động dũng cảm của Philippines.

Nội dung chính mà Philippines nêu lên trong đợt điều trần này là Trung Quốc vi phạm các quyền hàng hải trong vòng 200 hải lý “vùng đặc quyền kinh tế” của Philippines theo quy định của Công ước Liên Hợp Quốc về Luật Biển (UNCLOS) năm 1982. Kết thúc đợt điều trần, PCA tạm nghỉ tới cuối tháng 7/2015.

Trong khoảng thời gian này, Philippines chuẩn bị giải đáp các câu hỏi của tòa và PCA sẽ tiếp nhận những phản biện của phía Trung Quốc, mặc dù nước này không tham gia phiên tòa.

Dư luận quốc tế ủng hộ hành động của Philippines

Các Thượng nghị sĩ Mỹ John McCain, Jack Reed, Bob Corker, Ben Cardin đã ra thông cáo về vụ kiện của Philippines, trong đó nhấn mạnh: "Dù Mỹ không nghiêng về tuyên bố tranh chấp nào, chúng tôi hoan nghênh Tổng thống Philippines Benigno Aquino và chính phủ của ông vì cam kết theo đuổi hành động pháp lý này"...

"Trong khi Trung Quốc đang xây dựng và quân sự hóa các dải đất mới trên Biển Đông, đồng thời có xu hướng gia tăng cưỡng chế để đạt được những mục tiêu của mình, chúng tôi thật cảm kích khi Manila tiếp tục mọi nỗi lực để giải quyết các tranh chấp này một cách hòa bình, phù hợp với luật pháp quốc tế và thông qua cơ chế trọng tài quốc tế".

Tờ New York Times 17/7 đánh giá: “Tòa án ở La Haye đã trở thành một chiến trường quan trọng mới trong cuộc đấu tranh đa quốc gia về Biển Đông. Không có gì đáng ngạc nhiên khi Philippines tìm nhiều cách khác nhau để bảo vệ lợi ích của mình. Theo đuổi yêu sách của mình thông qua tòa án là khôn ngoan hơn nhiều so với đối đầu với Trung Quốc trên biển và xứng đáng nhận được sự hỗ trợ của Mỹ và các nước trong khu vực”.

Richard Javad Heydarian, chuyên gia địa chính trị Đại học De La Salle cho rằng chính quyền Aquino đã thực hiện một quyết định táo bạo khi trực tiếp thách thức Trung Quốc, không phải bằng vũ lực, mà bằng ngôn ngữ của pháp luật. Philippines được nhiều quốc gia trên thế giới ca ngợi vì họ là nước đầu tiên kiện Trung Quốc lên tòa.

Theo phóng viên Prashanth Parameswaran của tờ The Diplomat, vụ kiện này mang ý nghĩa quan trọng vì đây là nỗ lực mạnh mẽ để gỡ rối tranh chấp Biển Đông theo quy định của pháp luật, chứ không phải là cách tiếp cận kiểu "lý lẽ thuộc về kẻ mạnh" mà Trung Quốc sử dụng trong vài năm qua.

Ngoại trưởng Philippines Albert del Rosario nói rằng vụ kiện không chỉ quan trọng đối với Philippines mà còn với nguyên tắc "pháp trị trong quan hệ quốc tế" nói chung, đặc biệt là việc thực thi UNCLOS.

Theo Giáo sư Carl Thayer, thuộc Học viện Quốc phòng Australia, dù Trung Quốc có tham gia hay không thì nếu như phán quyết của tòa có lợi cho Philippines, sẽ có tác động lên cơ sở pháp lý về cái gọi là "chủ quyền không tranh cãi" của Trung Quốc trên hầu hết toàn bộ Biển Đông.

Điều này sẽ có sức nặng quan trọng về mặt quy tắc và tinh thần trong cộng đồng quốc tế, cung cấp cơ sở pháp lý cho bất cứ hành động pháp lý nào mà Philippines có thể sẽ phải thực hiện sau này để bảo vệ chủ quyền của mình.

Giáo sư Renato Cruz de Castro thuộc trường Đại học De La Salle thì cho rằng, vụ kiện của Philippines đã đặt Trung Quốc vào một tình huống khó xử. Vụ kiện này cũng khiến các nước đặt câu hỏi về sự "trỗi dậy hòa bình” của Trung Quốc.