“Thỏa thuận ngầm” định hình cục diện Syria “thời hậu IS”

Ba thành phố Deir Ezzor, Raqqa và Idlib sẽ định hình cục diện ở Syria thời hậu IS, khi các bên chủ chốt đang hướng tới những thỏa thuận ngầm với nhau.

Cuối tuần qua, Nga đã tiếp đón Sipan Hamo, chỉ huy lực Lượng Dân chủ Syria (SDF) do dân quân người Kurd chi phối. Đây là chuyến thăm cấp cao nhất của một quan chức quân sự người Kurd tới Moscow, kể từ khi quân đội Nga can thiệp vào cuộc chiến Syria năm 2015.

Ông Hamo đã gặp Bộ trưởng Quốc phòng Nga Sergey Shoigu và Tổng Tham mưu trưởng Valery Gerasimov để thảo luận về tương lai của Deir Ezzor và Raqqa, hai thành phố nằm trên bờ sông Euphrates.

Đồng thời, Quân đội Thổ Nhĩ Kỳ đã vượt qua biên giới sang Syria - với sự chấp thuận của Nga và Iran – và triển khai ở phía tây bắc tỉnh Idlib vốn nằm trong tay nhóm Hayat Tahrir al-Sham (HTS), một nhóm bị chi phối bởi Mặt trận al-Nusra có liên hệ với tổ chức khủng bố al-Qaeda.

Rốt cuộc, ba thành phố Deir Ezzor, Raqqa và Idlib - sẽ định hình kết cục cuộc chiến Syria. Các đường ranh giới vô hình đang được thương lượng, phác họa phần của mỗi bên trong “chiếc bánh Syria”. Trái ngược với những gì mà nhiều người đồn đoán, chiến tranh đường phố ở tỉnh Idlib giữa quân đội Thổ Nhĩ Kỳ và HTS hầu như không xảy ra vì đã có thỏa thuận ngầm giữa những kẻ thù truyền thống.

Các nguồn tin đối lập nói rằng Quân đội Syria, với sự yểm trợ của Không quân Nga, sẽ chiếm thành phố Deir Ezzor, chứ không phải toàn bộ tỉnh cùng tên. SDF muốn giành được các mỏ dầu và nhiều vùng đất nông nghiệp trù phú ở Thung lũng Euphrates. Thông số chính xác của các đường ranh giới này chính là những gì mà chỉ huy quân sự SDF Sipan Hamo muốn thảo luận tại Moscow.

Để đổi lấy sự hợp tác của SDF, ông Hamo tìm kiếm sự bảo đảm của Nga rằng Quân đội Thổ Nhĩ Kỳ sẽ không tiến vào vào thành phố Afrin của người Kurd ở phía tây sông Euphrates. Các nhà lãnh đạo người Kurd đã vô cùng hoảng loạn, sau khi Quân đội Thổ Nhĩ Kỳ tiến vào tỉnh Idlib, theo thỏa thuận về khu vực giảm xung đột thứ tư với Nga-Iran ở Astana hồi tháng 5/2017.

Thành phố Afrin nằm trong phạm vi ảnh hưởng của Nga ở Syria và Thổ Nhĩ Kỳ đang cố giành quyền kiểm soát đỉnh núi Barakat nhìn xuống thành phố này. Trạm radar mà Quân đội Syria để lại sẽ giúp Quân đội Thổ Nhĩ Kỳ một cái nhìn bao quát toàn bộ thành phố Afrin. Moscow đã đồng ý trao cho Hamo sự bảo đảm cụ thể mà ông ta yêu cầu.

Trong khi đó, Thổ Nhĩ Kỳ cũng đang “đi đêm” ở tỉnh Idlib, với nhóm Hayat Tahrir al-Sham (HTS). Thay vì sử dụng Quân đội Syria Tự do (FSA) được Ankara hậu thuẫn hoặc đem quân trực tiếp tham chiến, Ankara đang cố gắng đạt được một sự “hiểu biết chính trị” với Hayat Tahrir al-Sham, kêu gọi HTS âm thầm di tản một cách an toàn từ tỉnh Idlib tới vùng nông thôn của tỉnh Deir Ezzor.

Vào ngày 8/10, các tay súng HTS đã hộ tống một đơn vị thám sát Thổ Nhĩ Kỳ vào tỉnh Idlib. Tiếp theo đó là không ít hơn ba cuộc họp giữa các quan chức Thổ Nhĩ Kỳ và các chỉ huy HTS. Hayat Tahrir al-Sham chính là một nhóm phiến quân mà Quân đội Thổ Nhĩ Kỳ đã được yêu cầu phải đè bẹp, nhưng nhiều người cho rằng đây chính là nhóm mà Ankara đã giúp tạo ra trong cuộc xung đột Syria cách đây 5 năm.

Thổ Nhĩ Kỳ muốn HTS rút khỏi Atme ở phía bắc tỉnh Idlib đến Anadan trên đường cao tốc Aleppo-Gazientap. Điều này sẽ đảm bảo an toàn cho biên giới Thổ Nhĩ Kỳ-Syria trước người Kurd và tạo ra một vùng đệm mới để hồi hương những người tị nạn Syria sinh sống ở Thổ Nhĩ Kỳ từ năm 2011. Nó cũng sẽ mở rộng khu vực ảnh hưởng của Thổ Nhĩ Kỳ ở Syria - bao gồm cả hai thành phố biên giới Jarablus và Azaz cùng với al-Bab, cách Aleppo 40 km về phía đông bắc.