Thuốc giảm đau là một trong những loại dược phẩm phổ biến nhất, giúp kiểm soát cơn đau từ nhẹ đến trung bình, từ đau đầu, đau cơ đến đau do chấn thương hay bệnh lý mãn tính. Tuy nhiên, việc lạm dụng thuốc giảm đau, đặc biệt là các loại không kê đơn, đang trở thành vấn đề sức khỏe đáng lo ngại.
Tác hại khi sử dụng quá liều hoặc kéo dài
Thuốc giảm đau thường được chia thành hai nhóm chính: Thuốc giảm đau không steroid (NSAIDs) như ibuprofen, diclofenac, aspirin và thuốc giảm đau tác dụng mạnh hơn như opioid (codein, morphin).
Khi sử dụng quá liều hoặc kéo dài, các loại thuốc này có thể gây ra những tác hại nghiêm trọng:
Tổn thương gan và thận: Paracetamol nếu dùng vượt liều có thể gây suy gan cấp, trong khi NSAIDs kéo dài làm tăng nguy cơ suy thận và viêm dạ dày – ruột.
Rối loạn tiêu hóa: NSAIDs có thể gây viêm loét dạ dày, xuất huyết tiêu hóa, ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe đường ruột.
Nguy cơ nghiện và lạm dụng: Thuốc nhóm opioid có tiềm năng gây nghiện, làm người dùng phải tăng liều để đạt hiệu quả, dẫn đến vòng luẩn quẩn lạm dụng và phụ thuộc.
Ảnh hưởng tim mạch: Dùng NSAIDs kéo dài có thể làm tăng nguy cơ cao huyết áp, đau tim và đột quỵ.
Tác hại lên hệ thần kinh: Lạm dụng thuốc giảm đau, đặc biệt là opioid, có thể gây rối loạn thần kinh, như chóng mặt, lú lẫn, mất tập trung, thậm chí thay đổi tâm trạng và tăng nguy cơ trầm cảm.
Suy giảm miễn dịch: Sử dụng thuốc giảm đau kéo dài có thể ảnh hưởng tới hệ miễn dịch, khiến cơ thể dễ mắc các bệnh nhiễm trùng hoặc khó hồi phục khi bị bệnh.
Nguyên nhân dẫn đến lạm dụng thuốc giảm đau
Lạm dụng thuốc giảm đau thường xuất phát từ những nguyên nhân sau:
Tự ý dùng thuốc: Nhiều người có thói quen tự mua thuốc tại nhà thuốc mà không tham khảo ý kiến bác sĩ, đặc biệt khi cơn đau thường xuyên xuất hiện.
Chưa tìm ra nguyên nhân thực sự của cơn đau: Thay vì điều trị căn nguyên, nhiều người chỉ chú trọng việc giảm triệu chứng tạm thời bằng thuốc.
Tin vào quảng cáo: Một số quảng cáo thuốc giảm đau làm người dùng tin rằng sản phẩm “an toàn tuyệt đối”, dẫn đến sử dụng không kiểm soát.
Biện pháp phòng tránh
Để giảm nguy cơ từ việc lạm dụng thuốc giảm đau, người dùng cần:
Dùng đúng liều và đúng hướng dẫn: Luôn tuân thủ liều lượng, tần suất và thời gian sử dụng do nhà sản xuất hoặc bác sĩ chỉ định.
Tìm nguyên nhân cơn đau: Khi cơn đau kéo dài hoặc tái phát, cần thăm khám để xác định nguyên nhân và điều trị tận gốc thay vì chỉ dựa vào thuốc giảm đau.
Ưu tiên biện pháp không dùng thuốc: Nghỉ ngơi, vật lý trị liệu, chườm nóng/lạnh, tập thể dục nhẹ hoặc các liệu pháp giảm đau tự nhiên.
Theo dõi tác dụng phụ: Nếu xuất hiện triệu chứng bất thường như đau dạ dày, buồn nôn, vàng da, chóng mặt, cần ngừng thuốc và đến bác sĩ ngay.
Thuốc giảm đau là công cụ hữu ích nhưng không nên coi là giải pháp lâu dài. Lạm dụng thuốc giảm đau không chỉ gây hại cho các cơ quan trong cơ thể mà còn tiềm ẩn nguy cơ nghiện và các biến chứng nghiêm trọng. Hiểu rõ tác hại, sử dụng thuốc đúng cách và điều trị nguyên nhân cơn đau mới là cách bảo vệ sức khỏe bền vững.
