Anh Xuân Thanh (trú tại Ngọc Thụy, Long Biên, Hà Nội) cho rằng, có một loại đặc sản chỉ sông Hồng mới có nhưng ít người biết đến và được thưởng thức đó là con vờ bởi chúng sống ở đáy sông, chỉ ngoi lên mặt nước trong vài giờ để lột xác vào sáng sớm.
Người dân chài ven sông thường canh giờ vờ lên để ra vớt về bán, loài côn trùng kỳ lạ này lại có thể chế biến được những món ăn chỉ nếm 1 lần là nhớ mãi.
Loài côn trùng kỳ lạ ít người biết đến được coi là đặc sản sông Hồng - Ảnh: Xuân Thanh.
Hơn 10 năm kinh nghiệm đi bắt vờ, anh Thanh cho biết, con vờ chỉ có từ tháng 2 đến tháng 4 âm lịch. “Thường phải rất tinh ý mới có thể canh đúng vào ngày vờ lên lột xác bởi cả tháng chỉ lên có 1-2 lần, sau 2 lần lột xác, chúng đẻ trứng rồi chết. Trứng nở thành ấu trùng lại trở về đáy sông chờ ngày được ngoi lên mặt nước lột xác”.
Để bắt được vờ, những người dân chài như anh Thanh phải chuẩn bị từ 3 giờ sáng rồi dùng thuyền gắn vợt lưới bắt ở cửa sông Hồng bởi vờ chỉ xuất hiện từ 4-6 giờ sáng rồi biến mất. Theo anh Thanh, không phải chỗ nào cũng có vờ mà chỉ có ở ngã ba sông nơi nhiều đất thịt để chúng làm tổ.
Vờ sau khi ngoi lên sẽ bay vật vờ ở mặt nước để lột xác và tìm bạn tình - Ảnh: Dương Mạnh Cường.
“Con vờ rất thân thuộc bởi nó gắn với tuổi thơ của những đứa trẻ ven sông nên giờ dù đã trưởng thành nhưng tôi vẫn đi bắt vờ như một thú vui cho đỡ nhớ. Mọi năm có nhiều vờ, dân chài vớt được nhiều thì bán với giá 500.000 đồng/kg nhưng năm nay mỗi người chỉ bắt được 1-2kg nên nhiều người chờ mua với giá hàng triệu đồng/kg cũng không có để bán”, anh Thanh nói.
Còn đối với cô Phạm Thị Ngà (trú tại Ninh Sở, Thường Tín, Hà Nội), dù nhà cô sát ngay sông nhưng phải 20 năm rồi cô mới lại được thấy con vờ nổi lên mặt nước, bởi chỉ có những người dân chài mới biết khi nào có vờ để bắt.
Chỉ có những người dân chài mới có thể biết chính xác địa điểm nào có vờ và khi nào vờ ngoi lên khỏi mặt nước để bắt - Ảnh: Dương Mạnh Cường.
“Ngày tôi còn nhỏ, vờ nhiều vô kể, chỉ cần đứng ở bờ sông, dùng một chiếc cây dài gắn lưới và dây ở đầu cây rồi kéo vào là được rất nhiều, có người được cả yến vờ nhưng giờ thì hiếm lắm. Phải rất lâu rồi tôi mới lại thấy và được đi bắt vờ nên vui lắm”, cô Ngà chia sẻ.
Theo cô Ngà, vì hiện tại vờ hiếm nên giá bán cũng cao, lên đến 500.000 đồng/kg. “Đến mùa vờ, ai muốn ăn là phải canh những người chuyên đi bắt vờ để mua, thậm chí đặt trước mới có. Bạn tôi nhiều người đi xa về, thấy có vờ bán ở chợ bao nhiêu là mua bằng hết. Mua về rồi cất vào tủ đông ăn dần cả năm cho bõ thèm”.
Vờ rang lá móc mật.
Vờ có thể làm được nhiều món như: Vờ chiên lá mắc mật, nộm vờ, vờ xào rau muống, lẩu vờ riêu cua. Tuy nhiên, muốn chế biến vờ ngon nhất theo cô Ngà phải có cá ngạnh, thịt lợn, riềng, mẻ, cà chua, tỏi…
“Vờ mua về nhặt sạch xác rồi xào với thịt ba chỉ rang cháy cạnh. Cá ngạnh ướp nghệ vàng, giềng thơm rồi om với cà chua. Khi cá ngạnh chín tới thì cho vờ và thịt ba chỉ đã xào vào om cùng, thêm tỏi và lá chua me đất thái nhỏ là thành món đặc sản, ăn một lần nhớ mãi”, cô Ngà cho hay.
Vờ om cá ngạnh.
Theo sách “10 vạn câu hỏi vì sao” thì con vờ thuộc bộ Cánh phù du, một bộ thuộc một nhóm Palaeoptera, cùng với bộ Chuồn chuồn, tên khoa học là Ephemeroptera.
Chúng là loại trùng thoát xác hai lần, lần thứ hai sau khi có cánh. Sau lần thứ hai, chúng chỉ có một cặp cánh và sau đó chỉ sống độ vài giờ. Ngoài ra, chúng cũng là loại trùng mà mỗi con đực có hai dương vật và mỗi con cái có hai âm hộ.
Tuổi thọ dài nhất của vờ cũng không quá một tuần. Ấu trùng của con vờ sống ở trong nước, sau mấy lần lăn lộn mới thành trùng. Khi thành trùng rồi thân thể nó mềm nhũn, phát ra ánh sáng, hai cái râu ở trên đầu giống con dao găm, cuối phần bụng mọc ra 3 cái lông đuôi. Buổi tối những con vờ tụ tập, bay lượn trên mặt nước để tiến hành giao phối. Sau khi ân ái xong, vờ cái đẻ trứng xuống nước. Đại đa số chúng đến ngày hôm sau thì "tắc tử".