Đưa 'cây triệu đô' của Việt Nam trở lại thời... hoàng kim

Là quốc gia hàng đầu thế giới về sản xuất và xuất khẩu hồ tiêu, tuy nhiên những năm gần đây diện tích và sản lượng hồ tiêu có sự sụt giảm...

Tại hội nghị hồ tiêu quốc tế tổ chức tại TP Buôn Ma Thuột (Đắk Lắk) ngày 10/11, đại diện Hiệp hội Hồ tiêu Việt Nam (VPA), cho biết, ngành hồ tiêu Việt Nam vẫn còn nhiều thách thức và người nông dân cần thay đổi phương pháp canh tác, mở rộng chế biến.

Theo thống kê của VPA, trong giai đoạn 2014 - 2017, giá hồ tiêu đen của Việt Nam đạt "đỉnh" gần 230.000 đồng/kg, trong giai đoạn này, ngành hồ tiêu đã đóng góp hàng tỷ USD vào kim ngạch xuất khẩu của cả nước. Tuy nhiên, khi giá cả giảm dần từ năm 2018 đến tháng 3/2020, cùng với sâu bệnh tấn công đã khiến hồ tiêu Việt Nam gặp khủng hoảng, có thời điểm, giá hồ tiêu rớt thảm chỉ còn 34.000 đồng/kg.

Còn hiện nay, giá hồ tiêu đen rơi vào khoảng 60.000 đồng/kg nhưng người trồng tiêu vẫn không mặn mà vì thực tế chỉ lời rất ít và rất nhiều người đã chuyển đổi cây trồng. Đây cũng là nguyên nhân khiến Việt Nam mất hàng chục ngàn héc ta hồ tiêu.

Theo thống kê năm 2017 diện tích hồ tiêu toàn quốc đang là là 152.000ha. Đến năm 2021 chỉ còn khoảng 130.000ha.

Về sản lượng vào năm 2019, tính chung toàn quốc đạt 290.000 tấn tiêu đen. Do diện tích giảm trầm trọng nên đến năm 2021, sản lượng tiêu của cả nước chỉ còn 175.000 tấn.

Khu vực giảm sản lượng nhiều nhất là ở Tây Nguyên, nhất là tỉnh Đắk Nông, nơi từng đóng góp đến 43% sản lượng hồ tiêu của cả nước.

Do giá tiêu giảm sâu quá mức nên đã tác động rất lớn đến cuộc sống của người trồng hồ tiêu. Sau khi cơn rớt giá đi qua không những diện tích hồ tiêu giảm mạnh mà nhiều gia đình lâm vào cảnh nợ nần.

Tại xã Nâm N'giang, huyện Đắk Song (Đắk Nông) - địa phương một thời được xem là có diện tích hồ tiêu nhiều nhất ở Đắk Nông và được xếp top những xã giàu nhất Việt Nam. Nhưng hiện nay có rất nhiều căn biệt thự bỏ hoang, nhiều người ở xã này phải đến TP Hồ Chí Minh, Bình Dương, Đồng Nai... để làm thuê cho các công ty...

Người nông dân cần thay đổi phương pháp canh tác hồ tiêu đồng thời mở rộng hoạt động chế biến thay vì chạy theo sản lượng để tránh điệp khúc "được mùa mất giá".

Theo Tổng thư ký Hiệp hội Hồ tiêu Chư Sê (Gia Lai) Hoàng Phước Bính thì, chưa có ai đưa ra định hướng hay những cảnh báo hữu ích và diện tích tăng, sản lượng ồ ạt chưa song hành với chất lượng, kèm theo đó là những biến động trên thị trường thế giới, khiến ngành hồ tiêu khó càng thêm khó.

“Tập quán canh tác của người dân, nhất là ở vùng Tây Nguyên là dùng trụ gỗ hoặc bê tông. Nông dân còn làm sạch cỏ, đánh bồn tạo hố cho gốc tiêu. Đây chính là nguyên nhân dẫn đến việc hàng chục ngàn héc ta tiêu bị chết do tầng trên quá nóng, dễ úng nước, bị nấm mốc…”, ông Bính chia sẻ.

Còn bà Hoàng Thị Liên, Chủ tịch Hiệp hội Hồ tiêu Việt Nam, cho biết, hồ tiêu Việt Nam có sản lượng cao nhưng không tự quyết được giá bán một phần do phụ thuộc nhiều yếu tố như thị trường, dịch bệnh....

Cũng theo bà Liên, chất lượng hồ tiêu Việt Nam đã tăng cao theo từng năm nhưng vẫn còn những bất cập cần phải giải quyết.

“Ở châu Âu, họ không cấm dư lượng thuốc nhưng phải đảm bảo sức khỏe người tiêu dùng. Chúng ta cần tập trung vào khâu sản xuất đến chế biến sao cho hồ tiêu sạch, giảm thấp nhất dư lượng thuốc bảo vệ thực vật, phân hóa học”, bà Liên cho hay.

Còn ông Bạch Thanh Tuấn, Giám đốc Trung tâm phát triển cộng đồng CDC chi sẻ, hồ tiêu của Việt Nam chiếm sản lượng lớn trên toàn cầu do diện tích trồng tiêu ở nhiều vùng tăng quá nhanh. Điều đáng nói trong khi diện tích trồng tiêu tăng chóng mặt thì cơ quan chức năng mới nghiên cứu về giống cây trồng. Chính vì vậy các phương pháp canh tác đảm bảo an toàn thực phẩm, đạt chuẩn VietGAP đối với hồ tiêu Việt Nam là chưa nhiều.

“Đã đến lúc người dân, doanh nghiệp hồ tiêu ngồi lại để bàn về việc liên kết sản xuất để có chuẩn một quy trình canh tác chung. Quy trình này được thiết lập trên các cơ sở yêu cầu của doanh nghiệp và thị trường về sản lượng, chất lượng sản phẩm hồ tiêu”, ông Tuấn nói.

Theo thống kê năm 2020, sản lượng hồ tiêu xuất khẩu của Việt Nam đạt 285.292 tấn, nhưng kim ngạch xuất khẩu mang về chỉ 660,569 triệu USD.

Năm 2021, lượng hồ tiêu của Việt Nam xuất khẩu giảm xuống chỉ còn 260.000 tấn, tuy nhiên kim ngạch xuất khẩu đã vọt lên 950 triệu USD, giảm khoảng 9% về lượng nhưng tăng 44% về giá trị.

Tuy sản lượng xuất khẩu giảm nhưng kim ngạch thu về vẫn tăng hàng năm nên người dân và doanh nghiệp trồng, sản xuất hồ tiêu phải nhanh chóng thay đổi về tư duy sản xuất, chế biến các sản phẩm hồ tiêu để tăng chuỗi giá trị.