Vào năm 2014, khi kiểm tra các bức ảnh chụp từ trên không về đất nông nghiệp của một ngôi làng ở ngoại ô thành phố Bảo Kê, tỉnh Thiểm Tây, Trung Quốc, các nhà khảo cổ học bất ngờ nhận thấy một phần ruộng lúa mì phát triển nhanh hơn, tươi tốt hơn so với các phần ruộng khác của cánh đồng.
Cỗ xe nạm ngọc được tìm thấy trong một cái hố với hài cốt của 4 con hắc mã.
Nghi ngờ bên dưới có thứ đặc biệt, họ tiến hành đào xới và đã có thu hoạch lớn: Một cỗ chiến xa bằng đồng được nạm hàng trăm miếng ngọc lam. Kết quả xác định niên đại cho thấy kho báu khủng này khoảng 2.800 tuổi. Đây có thể là một trong những phương tiện đắt đỏ nhất được chế tạo trong thế giới cổ đại.
Cỗ xe có chiều rộng khoảng 3m, ra đời vào khoảng năm 800 trước Công nguyên, thời Tây Chu. Địa điểm tìm thấy nó là ở gần kinh đô đầu tiên của triều đại này (ngày nay là địa phận tỉnh Thiểm Tây).
Hình ảnh 3D tái tạo lại cỗ xe đồng nạm ngọc thời Tây Chu.
Cỗ xe gồm một cặp bánh xe bằng gỗ, khung được bao phủ bằng đồng, được trang trí từ trong ra ngoài bằng các tác phẩm điêu khắc kim loại và đá quý.
"Đây là cỗ xe sang trọng nhất mà chúng tôi từng thấy có từ thời Tây Chu", Giáo sư Wang Liqin và các đồng nghiệp từ trường di sản văn hóa tại đại học Northwest (Mỹ) cho biết.
Điều khiến nhóm nghiên cứu chú ý nhất là sự hiện diện của 10.000 miếng ngọc lam, một trong những loại đá quý được đánh giá cao nhất trong thời kỳ đồ đồng và là món đồ yêu thích của hoàng gia Ai Cập cổ đại.
Giáo sư Wang Liqin và cộng sự đã phải mất nhiều giờ làm việc với sự hỗ trợ của các thiết bị khoa học tiên tiến để tìm ra quy trình phức tạp liên quan đến việc trang trí cỗ xe.
Cỗ xe được trang trí vô cùng tinh xảo.
Chiếc xe được người thợ trang trí vô cùng khéo léo, tinh xảo. Toàn bộ cỗ xe được gắn 400 chi tiết đồng khác nhau với 10.000 viên ngọc lam được cắt và đánh bóng để khít với từng chi tiết đồng hoàn hảo đó.
Các nhà khảo cổ học cũng đã khai quật được một số lượng lớn các di tích và vật liệu cổ đại trong khu vực, bao gồm giáp cốt văn (chữ viết (văn) được khắc trên yếm rùa (giáp) và xương thú (cốt)), xưởng và nền móng của các công trình lớn. Tất cả khẳng định sự tồn tại của nền văn minh thịnh vượng thời nhà Chu, được ghi chép trong các văn bản lịch sử Trung Quốc.
Nhưng vào khoảng năm 700 trước Công nguyên, cuối thời Tây Chu, một cuộc xâm lược của các bộ lạc du mục từ phía tây đã buộc người đứng đầu nhà Chu phải rút lui về phía đông và để lại nhiều thành phố đổ nát, bao gồm cả địa điểm chôn cất chiến xa.
Nhóm của Giáo sư Wang Liqin vẫn đang cố gắng tìm ra chủ nhân của cỗ xe, nhưng họ chắc chắn phải là một người có địa vị rất cao thời đó, có thể là tầng lớp quý tộc hay hoàng tộc.
Ngoài cỗ chiến xa, các chuyên gia còn tìm thấy hài cốt của 4 con hắc mã và một đội 4 con ngựa đỏ gần đó - điều này cho thấy chủ sở hữu cỗ xe từng tốn không ít tiền để mua và nuôi số ngựa trên. Người chủ có thể sử dụng những con ngựa này để kéo chiến xa khi di chuyển hàng ngày hoặc trên chiến trường. Hiện các nhà khảo cổ nỗ lực tìm kiếm các bằng chứng nhằm sớm tìm ra danh tính chủ nhân.
Được biết cỗ xe cổ nhất được tìm thấy ở Trung Quốc đã hơn 3.000 năm tuổi, được làm chủ yếu từ gỗ và hầu như không có bất kỳ đồ trang trí nào. Cỗ xe này được khai quật từ một hố hiến tế ở Di tích Âm, thủ phủ cuối cùng của nhà Thương ở Hà Nam (Trung Quốc) ngày nay. Trong hố còn có hài cốt của 4 người và 2 con ngựa.