Qua nghiên cứu, TS Trần Hữu Sơn - Viện trưởng Viện Nghiên cứu ứng dụng văn nghệ dân gian – cho rằng, ngày Thần Tài là một tín ngưỡng thờ cúng thần của dân tộc Việt từ xa xưa, trong đó có phần chịu ảnh hưởng của văn hóa Trung Quốc.
Những người làm kinh doanh tin rằng Thần tài là vị thần cai quản tiền bạc, có thể mang lại vận may cho mình nên thường lập bàn thờ, cúng lễ Thần tài.
Hiện chưa có tài liệu nào chứng minh việc cúng lễ, hay mua vàng ngày Thần Tài sẽ đem lại may mắn và cả năm được sung túc. Đây chỉ là quan niệm dân gian và được truyền miệng cho nhau.
Lời khuyên của TS Sơn là trong việc kinh doanh, buôn bán, quan trọng nhất là chữ tín. Nếu muốn may mắn, được khách hàng tin tưởng, thì việc nên làm nhất là làm ăn ngay chính, sản phẩm có chất lượng, không buôn gian bán lận.
Hiện nay, trong dân gian hiện nay còn lưu truyền một số quan niệm về ngày Thần tài và những việc nên làm vào ngày này để cầu may mắn như sau:
Lau dọn bàn thờ Thần Tài
Hiện nay, tại các cửa hàng kinh doanh đều thấy có bàn thờ Thần tài. Bàn thờ Thần tài thường được đặt dưới đất, nơi trang nghiêm hướng ra cửa chính. Bàn thờ là một chiếc khảm nhỏ sơn son thếp vàng, bên trong khảm là bài vị Thần Tài.
Trước bài vị là bát hương kê trên một khay vàng giấy, hai bên bát hương là hai cây đèn nhỏ, một khay nước gồm 3 cốc nước và 2 chén rượu. Có người còn đặt thêm đĩa muối và gạo.
Hiện nay, nhiều gia đình làm kinh doanh hay có bàn thờ Thần tài.
Dân gian quan niệm, trước khi cúng Thần Tài, nên lau dọn bàn thờ Thần Tài cẩn thận. Cần tẩy trần bằng nước lá bưởi hay dùng một cái thau sạch sẽ chỉ chuyên dùng tắm rửa, tẩy uế... đổ nước sạch và pha một tí rượu trắng để tắm rửa cho Thần Tài và ông Địa. Tiếp đó, lau chùi, dọn dẹp sạch sẽ, thoáng đãng bàn thờ của hai ông.
Cúng vía Thần Tài
Ngày thường, tùy vào điều kiện của từng gia chủ có thể cúng chay hoặc cúng mặn. Thông thường nhiều người cúng hoa quả. Tuy nhiên, trong ngày vía Thần Tài (mùng 10 tháng Giêng hằng năm), nên cúng mặn. Đồ cúng thường là các món ăn ngon như heo vịt quay, gà, hoa quả, nước uống hàng ngày, rượu…
Dân gian truyền miệng Thần Tài rất thích món Cua biển và heo quay, chuối chín vàng. Riêng hoa cúng Thần Tài, không nên dùng hoa giả, cần mua hoa tươi, có nụ, có hương thơm càng tốt.
Đây là cảnh tượng quen thuộc xuất hiện ở Việt Nam vài năm gần đây: Xếp hàng để mua vàng ngày Thần tài.
Có nên mua vàng, bạc để cúng và tích trữ?
Vài năm gần đây, người dân có quan niệm mua vàng đặt lên bàn thờ vào ngày Vía Thần tài sẽ mang lại may mắn. Theo các chuyên gia thì hiện nay chưa có nghiên cứu nào khẳng định điều này, mà chỉ là dân gian truyền miệng. Việc mua vàng ngày Thần tài nếu không cẩn thận sẽ gặp phải rủi ro, như bị lỗ vì giá được đẩy lên cao.
Nếu vẫn muốn mua vàng vào ngày này, người dân nên chọn những cửa hàng uy tín, nhiều mẫu mã đa dạng để lựa chọn và đặc biệt lưu ý giấy mua bán phải rõ ràng.
Khách hàng thường mua nhẫn tròn trơn 0,5-2 chỉ, nên chọn loại ép vỉ. Nếu mua nhẫn tròn trơn không ép vỉ khó xác định được chất lượng. Với những người mua vàng miếng nên cẩn thận yêu cầu xuất hóa đơn, ghi rõ seri miếng vàng để phòng rủi ro mua phải vàng rởm.