Đàn cá ở suối cá thần được thần linh bảo vệ, hay là đám tàn quân của một cuộc thủy chiến long trời lở đất trên dòng sông Mã của các Long vương?
Lúc từ trên đồi Lai Li Lai Láng trở về, Vi Văn Điệp bảo: “Hôm nay tôi mời cả đoàn về nhà, ăn cá thần chung vui”. Vườn nhà Điệp ở trên lưng chừng đồi, có đào ao thả cá, trồng cây ăn quả. Bình thường anh sống dưới bản Hiềng (xã Kỳ Tân, huyện Bá Thước), nhưng vẫn có người nhà trông coi vườn.
 |
| Suối cá Cẩm Thủy. |
Quả thật, khi bước lên nhà sàn đã thấy cậu em trai của Điệp đang loay hoay bên bếp lửa, tay dao tay thớt, đánh vật với con cá to chừng 3kg. Thoạt nhìn nó có lớp vảy tròn, mép, đuôi và vây đỏ như cá chép, nhưng thân hình lại lẳn dài như cá trắm đen. Điệp bảo: “Cá thần đấy. Dưới huyện Cẩm Thủy, người Mường, người Kinh không dám ăn đâu. Nhưng ở đây thì cá thần là món khoái khẩu. Tôi sẽ làm gỏi và canh cá theo cách của người Thái, mời anh em nhắm rượu chơi”.
Tôi từng bế vài con cá ở Cẩm Thủy, từng đi xem người ta nuôi nó trên thượng nguồn sông Lô, bên Hòa Bình, nhưng ăn cá thần thì đây là lần đầu. Ai nấy đều ngon miệng nên quên khuấy đi rằng cá thần là món ăn kiêng kỵ nổi tiếng ở suối cá Cẩm Thủy.
Lời nguyền “Ai xâm hại đàn cá thần Cẩm Lương sẽ bị quả báo” đã được thêu dệt nhiều. Người Mường địa phương cho rằng, đó là đàn cá được thần Rắn bảo vệ, hiện vẫn còn ngôi đền bên cạnh suối. Ăn thịt cá thần sẽ bị đau ốm, bệnh tật, tai nạn, tâm thần, thậm chí là mất mạng. Không mấy ai bỏ công đi tìm hiểu lời nguyền đó thực hư thế nào, nhưng cũng không dám cả gan nếm thử. “Nó là giống cá sông, chẳng hiểu sao lại lên các hang núi mà sống. Thực chất nó là con cá dốc thôi, người Thái chúng tôi dùng để cải thiện bữa ăn, không coi đó là linh thiêng” – Điệp nâng đũa, ngắm nghía miếng gỏi cá, nói.
Tôi bảo: “Vẫn là giống cá này, nuôi thả hoặc bắt được trong tự nhiên thì không nói. Nhưng hỏi thật, Điệp có dám ăn thịt một con cá tự tay lấy lên từ suối Cẩm Lương?”. Ban đầu mọi người đều mạnh miệng. Sau, anh chàng trầm ngâm, thú thật rằng không nên thử, dù không tin những chuyện quả báo hoang đường của giống cá thần.
Ở ven đôi bờ sông Mã, ngoài suối cá Cẩm Lương còn có ít nhất hai hang cá thần nổi tiếng, người dân không dám bắt về ăn, nên cá ngày càng sinh sôi nhiều. Ngay chân đồi Lai Li Lai Láng cũng có một hang cá thần lớn là hang Chiềng Ban bên xã Văn Nho (Bá Thước). Ở xã Cẩm Ngọc (Cẩm Thủy) cũng có một hang cá tương tự, cùng nhiều chuyện lạ.