Nghệ sĩ Lê Mai sinh năm 1938, bà xuất thân trong một gia đình mà cả bố và mẹ đều hoạt động trong lĩnh vực nghệ thuật sân khấu. Những năm tháng tuổi thơ của bà gắn bó với mảnh đất cửa biển Hải Phòng, nơi người cha của bà đã sinh trưởng và hoạt động nghệ thuật gần như cả đời ở đó.
Cha của bà là nhà thơ - kịch tác gia Lê Đại Thanh hoạt động trong Đội kịch Trung ương cùng thời với Thế Lữ và Song Kim.
Hai người em trai của Lê Mai cũng tạo dựng tên tuổi trong lĩnh vực nghệ thuật là họa sĩ Lê Đại Chúc và đạo diễn, NSƯT Lê Chức.
Năm 1954, bà theo cha lên Hà Nội nhận công tác ở Đoàn kịch Trung ương do nhà văn, nhà viết kịch Học Phi khi đó làm trưởng đoàn. Tại đây, Lê Mai đã quen và kết hôn với nghệ sĩ Trần Tiến (sau là NSND). Nhưng do những rạn nứt trong quan hệ gia đình, hai người sau này đã ly hôn.
Ba người con gái của bà và NSND Trần Tiến đều trở thành những nghệ sĩ thành danh là Lê Vân, Lê Khanh và Lê Vi. Ở tuổi 86, bà vẫn sống một mình nhưng không cảm thấy cô đơn vì con gái Lê Khanh cũng chuyển về Phan Đình Phùng (Hà Nội) sống gần bên mẹ.
Chia sẻ với phóng viên Dân trí , nghệ sĩ Lê Mai cho biết, bà cũng có nhiều kỷ niệm về Tết. Bà nói, ngày còn bé, muốn có một cái Tết tươm tất là phải chuẩn bị trước đó hàng tháng trời. Đứa trẻ nào cũng háo hức được ăn bánh chưng, giò chả, thịt muối... những món mà ngày thường chẳng hề dễ có. Giáp Tết, bà thường ra chợ Hòe Nhai gần nhà để chọn mua cành đào đẹp nhất mang về bày Tết.
"Tết bây giờ tiện hơn nhiều, cái gì cũng có nên chỉ cần ra chợ là sắm đủ, vì thế hương vị Tết ngày nay khác xưa rất nhiều. Tết mỗi thời mỗi khác, thời nào cũng có cái thú vị, độc đáo riêng. Tôi có 2 người con rể Tây nên Tết nhà tôi cũng có nhiều đặc biệt", bà chia sẻ.
Nữ nghệ sĩ cho biết, các chàng rể Tây của bà đều sinh sống nhiều năm ở Việt Nam nên rất hiểu văn hóa Việt, cách đối nhân xử thế cũng rất lịch thiệp, đàng hoàng. Nhiều năm nay, bà và 2 con gái Lê Vân, Lê Khanh vẫn có thói quen tự gói bánh, luộc bánh chưng, bà coi đây là nếp nhà của nhà mình.
"Rể Tây sang Việt Nam thì thích lắm, chồng Lê Vân người Hà Lan không nói được tiếng Việt dù đang ở Hà Nội, mỗi lần trò chuyện đều qua Lê Vân và các cháu hết. Còn chồng Lê Vi là người Pháp, anh này thích Việt Nam, nhà ở bên đó vẫn có tủ ly, bàn thờ, thích bánh chưng, thích Tết, đi đâu về có lộc là khoe với mẹ và tặng mẹ.
Chồng của Vi còn thích ăn đậu phụ mắm tôm, ăn cơm như người Việt Nam. Anh ấy vẫn bảo vợ: "Em ơi, nấu cơm Phú Thượng ăn đi", bà kể về con rể Tây của mình.
Nghệ sĩ Lê Mai cho biết, có năm vợ chồng Lê Vi ở Pháp khá lâu, do nhớ con nên bà đã sang Pháp ăn Tết cùng gia đình con gái. Không khí tết Việt cổ truyền giữa đất Pháp vỏn vẹn gói tròn trong đôi bánh chưng bà mang sang và cành hoa đào Lê Vi trồng được ở vườn nhà.
Giao thừa (lúc đó ở thành phố Ambois của Pháp là 6h chiều), bà Lê Mai ra cửa vừa "canh" (sợ con rể đi làm về không biết lại là người xông nhà - chồng Lê Vi năm đó không được tuổi) vừa đợi giờ để vào nhà chúc Tết, mừng tuổi cho con cháu... Dù ở nước ngoài nhưng gia đình bà vẫn có một cái Tết đầm ấm, trọn vẹn.
Nghệ sĩ Lê Mai cho biết, vào tháng 11/2023 bà có tên trong danh sách được phong tặng NSƯT, bà vui vì những cố gắng của mình trong nghệ thuật được ghi nhận.
Nữ nghệ sĩ chia sẻ, bà cũng là người ít bạn nên khi về hưu, mình cũng không gặp gỡ nhiều người. Người bạn mà bà hay chơi nhất là nghệ sĩ Kim Xuyến. Hai người cùng công tác tại Nhà hát Kịch Hà Nội nên có nhiều kỷ niệm với nhau.
"Tôi hay gặp Kim Xuyến, Thanh Tú để trò chuyện. Chúng tôi công tác cùng nhau nên có thời gian gắn bó, khi gặp nhau có nhiều chuyện để nói hơn. Lê Khanh hay chở tôi sang nhà Kim Xuyến để… buôn chuyện. Hoặc thi thoảng, Kim Xuyến cũng lên Phan Đình Phùng để nói chuyện với tôi", nghệ sĩ Lê Mai chia sẻ.
Hàng ngày lịch trình của bà Lê Mai là đi ăn sáng xong vào hàng nước ngồi đến trưa, chiều 3h ngủ dậy, bà lại ra hàng nước.
"Quán nước này tôi ngồi 10 năm rồi nên ai cũng quen mặt. Ra đấy cũng vui lắm, khán giả nhận ra Lê Mai và xin chụp ảnh nhiều lắm", bà tâm sự.
Nữ nghệ sĩ cho biết, sau khi nghỉ hưu, bà có được một số đạo diễn mời tham gia phim, hồi mới về hưu, bà vẫn đi xe cub đến đoàn phim khiến mấy nghệ sĩ trẻ ngạc nhiên. Nhưng tính bà là vậy, không muốn phiền ai.
"Dạo này tôi lại bị đau xương khớp. Do tuổi già nên không thể tránh được. Tôi bị đau chân, nhức mỏi xương khớp, đi lại khó khăn, phải nằm tại nhà điều trị một thời gian", nghệ sĩ Lê Mai kể.