Ngày 13/10, Sở Y tế TP HCM thông tin, Tổ chức Y tế Thế giới đánh giá nguy cơ lây lan Marburg là thấp ở cấp toàn cầu và đồng thời khuyến cáo không nên áp dụng bất kỳ hạn chế đi lại và thương mại nào với Rwanda trong bối cảnh dịch bệnh đang diễn ra tại đây.
Ngày 27/9/2024, Bộ Y tế Rwanda ra thông báo về một vụ dịch do vi rút Marburg lần đầu tiên được phát hiện tại nước này. Theo thông tin cập nhật mới nhất đến ngày 11/10/2024 của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), tính đến ngày 10/10/2024 đã ghi nhận tổng cộng 58 trường hợp mắc bệnh do virus Marburg (MVD), bao gồm 13 trường hợp tử vong.
Tỷ lệ tử vong theo ca bệnh là 22% đã được báo cáo tại Rwanda. Kể từ khi công bố bùng phát vào ngày 27/9 và tính đến 10/10, 15 trường hợp được xác nhận đã hồi phục, 30 trường hợp còn lại đang được chăm sóc tại trung tâm điều trị Marburg.
WHO đã đánh giá nguy cơ của đợt bùng phát bệnh là rất cao ở cấp quốc gia, cao ở cấp khu vực châu Phi và thấp ở cấp độ toàn cầu, đồng thời khuyến cáo không nên áp dụng bất kỳ hạn chế đi lại và thương mại nào với Rwanda trong bối cảnh dịch bệnh do virus Marburg đang diễn ra.
Lây lan từ người sang người qua tiếp xúc
Bệnh do vi rút Marburg (MVD), trước đây được gọi là sốt xuất huyết Marburg, là một căn bệnh ban đầu lây truyền sang người do tiếp xúc kéo dài khi làm việc trong các hang động là nơi sinh sống của các đàn dơi ăn quả (Rousettus aegyptiacus).
Sau khi đã thâm nhập vào quần thể người, vi rút Marburg có thể lây lan từ người sang người thông qua tiếp xúc trực tiếp (qua da bị tổn thương hoặc niêm mạc) với máu, dịch tiết, nội tạng hoặc các chất dịch cơ thể khác của người bị nhiễm bệnh, cũng như với các bề mặt và vật liệu (giường, quần áo) bị nhiễm các chất dịch này.
Nhân viên y tế là nhóm đối tượng thường bị nhiễm bệnh trong khi quá trình chăm sóc điều trị cho bệnh nhân nếu các biện pháp phòng ngừa kiểm soát nhiễm khuẩn không được tuân thủ nghiêm túc. Các nghi lễ chôn cất tại châu Phi liên quan đến việc tiếp xúc trực tiếp với thi thể của người quá cố cũng có thể góp phần vào việc lây truyền mạnh vi rút Marburg.
MVD bắt đầu đột ngột, với sốt cao, nhức đầu dữ dội và khó chịu. Đau nhức cơ bắp là một đặc điểm phổ biến. Tiêu chảy nhiều nước nghiêm trọng, đau bụng và chuột rút, buồn nôn và nôn có thể bắt đầu vào ngày thứ ba của bệnh. Phát ban không ngứa đã được báo cáo ở những bệnh nhân từ 2 đến 7 ngày sau khi xuất hiện các triệu chứng.
Từ ngày thứ 5 của bệnh, bệnh nhân có biểu hiện xuất huyết, bao gồm có máu tươi trong chất nôn và phân, chảy máu từ mũi, nướu và âm đạo, chảy máu tại các vị trí chích tĩnh mạch.
Tử vong thường xảy ra trong khoảng từ 8 đến 9 ngày sau khi xuất hiện triệu chứng, thường do mất máu nghiêm trọng và sốc. Tỷ lệ tử vong trung bình của trường hợp MVD là khoảng 50%.
Tỷ lệ tử vong dao động từ 24% đến 88% trong các đợt bùng phát trước đây. Hiện tại bệnh chưa có vắc-xin hoặc thuốc điều trị kháng virus nào được phê duyệt, nhiều loại vắc-xin và liệu pháp thuốc đang được nghiên cứu phát triển.
Hầu hết các đợt bùng phát MVD đã xảy ra ở châu Phi cận Sahara. Tuy nhiên, virus đã lây lan ra khắp thế giới thông qua khách du lịch bị nhiễm bệnh hoặc nhân viên bị lây nhiễm trong phòng thí nghiệm (căn bệnh này được đặt tên theo thành phố của Đức, nơi các nhà khoa học mắc bệnh đầu tiên vào năm 1967 khi làm thí nghiệm trên những con khỉ nhiễm vi rút nhập khẩu từ châu Phi).
Các đợt bùng phát MVD trước đây đã được báo cáo từ các quốc gia lân cận Rwanda, bao gồm Cộng hòa Dân chủ Congo, Uganda và Cộng hòa Thống nhất Tanzania. Các đợt bùng phát gần đây nhất được báo cáo ở Guinea Xích Đạo và Cộng hòa Thống nhất Tanzania trong khoảng thời gian từ tháng 2 đến tháng 6 năm 2023.
Khu vực bị ảnh hưởng ở Cộng hòa Thống nhất Tanzania là khu vực Kagera, giáp với Rwanda. Các quốc gia khác trước đây đã báo cáo các đợt bùng phát MVD ở Khu vực Châu Phi bao gồm Angola, Ghana, Guinea, Kenya và Nam Phi.
 |
| Thực hiện các biện pháp kiểm soát bệnh Marburg tại Rwanda (nguồn: WHO) |
Nguy cơ bệnh Marburg xâm nhập vào TP HCM là không cao, nhưng vẫn có thể xảy ra
Về đường hàng không, nguy cơ xâm nhập vào thành phố khá thấp khi không có đường bay thẳng và khách nhập cảnh đã được sàng lọc trước khi xuất cảnh.
Khả năng thâm nhập qua đường hàng hải là rất thấp, Rwanda chỉ có 1 cảng hàng hải tại Kigali, theo dữ liệu về tàu nhập cảnh từ tháng 1/2023 đến 30/09/2024 thì không có tàu thuyền nào trực tiếp từ cảng hàng hải này.
Ngoài ra thời gian vận chuyển từ Châu Phi về đến TP HCM qua đường biển thường kéo dài từ 25-40 ngày, dài hơn thời gian ủ bệnh dài nhất của Marburg (là 21 ngày).
Tuy WHO đã đánh giá nguy cơ của đợt bùng phát này là thấp ở cấp độ toàn cầu, một số quốc gia như Hàn Quốc, Trung Quốc, Hoa Kỳ cũng đã tăng cường biện pháp y tế tại cửa khẩu nhằm kiểm soát dịch bệnh xâm nhập.
Ngày 11/10/2024 vừa qua, Cục Y tế Dự phòng - Bộ Y tế Việt Nam cũng đã có văn bản chỉ đạo các triển khai các biện pháp kiểm soát bệnh tại cửa khẩu, Sở Y tế đã chỉ đạo Trung tâm Kiểm soát Bệnh tật TP thực hiện nghiêm túc, đặc biệt giám sát các hành khách từ các đường bay có liên quan đến Rwanda.
Trước tình hình dịch bệnh trên thế giới luôn biến động, Ngành Y tế TP HCM đã chủ động triển khai các biện pháp như: tăng cường cập nhật thông tin về căn bệnh MVD cũng như các bệnh do truyền nhiễm mới nổi khác trên thế giới,
Tăng cường giám sát người nhập cảnh đến từ các vùng có dịch theo hướng dẫn của Bộ Y tế, sẵn sàng các biện pháp can thiệp nếu phát hiện ca bệnh xâm nhập; truyền thông nâng cao nhận thức về các yếu tố nguy cơ nhiễm virus Marburg và các biện pháp bảo vệ mà cá nhân có thể thực hiện là một cách hiệu quả để giảm lây truyền ở người.
Người dân nên hạn chế việc đi du lịch không cần thiết ở các quốc gia đang có bùng phát dịch. Đối với người đã từng đi qua các quốc gia đang có dịch, nếu phát hiện bản thân có những triệu chứng nghi ngờ bệnh cần đi khám bệnh ngay tại các cơ sở y tế và cung cấp cho nhân viên y tế đầy đủ thông tin về lịch sử bản thân đi đến vùng có dịch bệnh để được chẩn đoán và điều trị kịp thời cũng như để hạn chế lây nhiễm.
Ngành Y tế TP HCM sẽ tiếp tục theo dõi và thông tin sớm nhất khi có được thông tin chính thức từ WHO và Bộ Y tế Việt Nam.
Ngành Y tế TP kêu gọi người dân nên tham khảo thông tin về các dịch bệnh đăng tải tại các nguồn chính thống, có trích dẫn nguồn tin (nếu đăng lại) để tránh các thông tin chưa được kiểm chứng, gây hoang mang, lo lắng.
Cũng theo Sở Y tế TP HCM, liên quan đến thông tin do một tờ báo mới đây đã đăng tải về một vụ dịch bệnh chưa xác định tại quận Shinwari Afghanistan, thuộc vùng kiểm soát của Taliban, với hơn 500 người mắc đã bị nhiễm một "căn bệnh chưa xác định" và đã có hai người tử vong vì căn bệnh này từ cuối tháng 9/2024, đây là thông tin chưa được xác nhận chính thức từ Bộ Y tế Công cộng của Taliban cũng như từ các tổ chức y tế uy tín trên thế giới.
Theo các báo cáo trước đây tại Afghanistan, tình trạng vệ sinh và hệ thống y tế yếu kém có thể là những yếu tố góp phần làm cho các bệnh truyền nhiễm thông thường dễ bùng phát hơn. Hệ thống y tế yếu kém cũng góp phần khó phát hiện các tác nhân gây bệnh và điều trị hiệu quả bệnh.
Do đó việc kết luận một căn bệnh chưa xác định là “bệnh lạ”, “bệnh bí ẩn” là phản khoa học, có thể gây hoang mang không cần thiết trong dư luận.