Ở khắp các vùng miền của Việt Nam có nhiều loại cây cỏ mọc hoang dại, tưởng không ăn được nhưng thực chất chúng là nguyên liệu làm nên nhiều món đặc sản có hương vị lạ, ăn một lần nhớ mãi. Trong số đó phải kể tới rau củ khơi - một loại rau mọc dại ở Sa Pa (Lào Cai).
Theo tìm hiểu, rau củ khởi còn có tên gọi khác là khủ khởi, rau khỉ, chúng có tên khoa học Lycium ruthenicum Murray Mill, thuộc họ cà. Người dân địa phương cho biết rau củ khởi mọc ở khắp nơi, từ những bãi đất trống, ven đường đến bờ bụi... Đặc điểm của cây này là có gai, thân ken dày nên nhiều người mang về trồng làm bờ rào.
Cây củ khởi mọc dại ở bờ bụi, bờ rào, được bà con ở Sa Pa hái lá và đọt non về chế biến món ăn. Chúng có vị nhẩn đắng nhưng càng nhai càng ngọt, mùi thơm rất riêng, khác với rau ở miền xuôi
Chị Hồng (ở Lào Cai) chia sẻ: "Với nhiều người, rau củ khởi rất lạ lẫm nhưng với người Lào Cai thì đây từ lâu đã là món ăn dân dã có hương vị đặc trưng, không giống với bất cứ loại rau nào. Theo đó, đọt non và lá non của cây dại này được dùng để nấu canh hoặc xào, khi ăn có vị nhẩn đắng, nhưng sau có vị ngọt bùi đọng lại và với mùi thơm nhẹ nên đã trở thành thứ rau đặc sản.
Rau thường được nấu với nước xương hầm hoặc thịt băm. Khi nấu không để lâu trên bếp canh sẽ bị nồng và mất mùi thơm của rau, chỉ cần đun nước sôi già rồi tắt bếp. Canh củ khởi đã được biết đến là thứ rau rất tốt cho sức khỏe phụ nữ, trẻ em nên được rất nhiều người tìm mua".
Chị Hồng nói thêm, mấy năm gần đây, rau củ khởi được đưa vào nhà hàng, quán ăn ở Sa Pa. Nghe thấy tên củ khởi, du khách gần xa tò mò muốn ăn thử. Sau khi thưởng thức, nhiều người thích mê cái hương vị của thứ rau dại này và tìm mua để về thành phố làm quà cho người thân bạn bè.
Mấy năm nay củ khởi được người thành phố tìm mua về thưởng thức, nhiều địa chỉ rao bán thứ rau dại này với giá khoảng 70.000 đồng/kg
Trên chợ mạng cũng có một vài địa chỉ rao bán rau củ khởi với giá khoảng 70.000 đồng/kg. Rau bán rau củ khởi trên chợ mạng, anh Ngọc (ở Lào Cai) chia sẻ: "Củ khởi chỉ mọc hoang dại chứ không ai mang về trồng nên số lượng không có nhiều. Trước đây bà con đi rừng hái rau củ khởi về ăn. Giờ chúng được nhà hàng và người dân thành phố đặt mua nên họ đi hái về bán cho thương lái, có bao nhiêu bán hết bấy nhiêu. Tôi gom hàng từ nhiều mối để bán nhưng cũng không đủ để giao cho khách.
Ngoài ra, rau củ khởi giòn, dễ gãy và giập nát nên khi vận chuyển đường xa phải đóng gói cẩn thận".
Không chỉ là một món ăn lạ ở vùng cao, rau củ khởi còn là một bài thuốc theo quan niệm của dân gian. Theo tìm hiểu, lá củ khởi chứa nước, protein, vitamin C... Rau có vị ngọt, tính bình, mát gan, mạnh thận, làm sáng mắt, lợi ruột, trị khô khát...