Rau sam đắng tên khoa học là Bacopa monnieri, có nguồn gốc từ Ấn Độ. Tại Việt Nam, chúng xuất hiện ở các vùng đồng bằng và trung du miền Bắc, miền Nam.
Người dân địa phương cho biết cây sam đắng mọc hoang dại, ưa môi trường ẩm ướt, thường xuất hiện ở cửa sông, đầm lầy, bờ mương hay những bãi biển đầy cát trắng. Theo quan sát, đây là loại thảo mộc thân bò, lá nhỏ, mọng nước. Là rau đắng nên chúng có vị đắng đặc trưng.
Rau sam đắng từng là cây mọc dại, gần đây được người dân trồng để bán ra thị trường
Từ xưa, người dân địa phương đã truyền tai nhau rằng, rau sam đắng "đắt mấy cũng phải ăn ít nhất 1 lần trong đời" vì độ thơm ngon và cực kỳ tốt cho sức khoẻ. Nhiều nghiên cứu chỉ ra rằng rau sam đắng tốt cho não bộ, tăng cường trí nhớ. Trong rau này có chứa hoạt chất saponin gồm bacoside A và bacoside B giúp tăng khả năng dẫn truyền xung động thần kinh, bảo vệ tế bào não giúp cho sự tỉnh táo, tăng khả năng tập trung. Ngoài ra, nó còn có hàng loạt tác dụng trên huyết áp, hô hấp, kích thích hệ thần kinh, chống ung thư, chống oxy hóa...
Trước đây, rau sam đắng chỉ được người dân địa phương biết tới, có mặt trong bữa ăn bình dị thường ngày. Những năm gần đây, người giàu có bỗng rộ lên trào lưu ăn rau dại, thưởng thức món đồng quê nên nhiều người "săn lùng" loại rau này. Chúng "lên đời" thành đặc sản nổi tiếng, cái vị đắng và giòn giòn của thứ rau dại này khiến ai ăn thử cũng thích mê.
Loại rau này có vị đắng đặc trưng, không chỉ lạ miệng mà còn tốt cho sức khỏe nên người thành phố "săn lùng"
Trong các nhà hàng, quán ăn, rau sam đắng được chế biến thành các món như rau sam chấm mắm kho, rau sam đắng ăn lẩu cá, rau sam đắng nấu cháo cá, sam đắng nấu canh cá, xào... Các đầu bếp còn sử dụng chúng như một loại rau gia vị độc đáo, thêm thắt hương vị cho món ăn.
Trên thị trường, một vài địa chỉ bán rau sam đắng với giá từ 70.000-90.000 đồng/kg.
Rao bán rau sam đắng trên chợ mạng, chị Xoan (ở TP.HCM) cho hay: "Đúng như tên gọi, loại rau này khi ăn có vị đắng rất lạ miệng. Bây giờ rau trong tự nhiên không còn nhiều nên chủ yếu là rau sam đắng bán ra được người dân miền Tây trồng. Nhiều người thành phố mua ăn thử thấy ngon và lạ miệng nên đặt hàng thường xuyên để đổi bữa cho gia đình".
Là người trồng rau sam đắng để bán ra thị trường, chị Út (ở khóm 3, phường Tân Thành, thành phố Cà Mau, tỉnh Cà Mau) cho biết rau sam đắng ưa nắng, nên vào mùa nắng chúng xanh non mơn mởn, không phải sử dụng bất cứ loại phân hóa học nào.
Từ rau sam đắng có thể làm thành nhiều món hấp dẫn
"Để rau đắng phát triển tốt và non thì người trồng rau cần làm đất kỹ. Bố trí hầm trồng rau có độ sâu khoảng 40 cm, lót cao su bên dưới và bơm bùn non vào trước khi trồng. Mùa hạn cần cung cấp lượng nước ngọt đủ để rau sam đắng phát triển", chị Út nói.
Được biết, mỗi ngày gia đình chị Út thu hoạch gần 100kg rau sam đắng, thương lái thu mua tận nơi để bán đi các tỉnh thành. Nhờ mô hình trồng rau sam đắng, kinh tế gia đình nhà chị Út cải thiện đáng kể.