Có nhiều loại cây quả mọc hoang dại khắp bờ bụi nhưng lại là đặc sản có hương vị độc đáo ở khắp các vùng miền của Việt Nam, trong đó phải kể tới cây chùm bao.
Cây chùm bao còn có tên gọi khác là cây lồng đèn, cây lạc tiên. Chúng là cây dây leo, mọc hoang dại ở những bãi đất trống, có thể bò sát đất hoặc leo bờ rào bám vào các loại cây khác. Thân và lá cây chùm bao có nhiều lông, đó là đặc điểm để phân biệt với các loại cây khác.
Cây chùm bao vốn có nguồn gốc từ các nước khu vực Nam Mỹ, Trung Mỹ hoặc một số quốc gia nằm gần khu vực Caribe. Tại Việt Nam, cây chùm bao được tìm thấy ở khắp 3 miền. Thế hệ 8X - 9X lớn lên ở các miền quê chắn chắn không còn xa lạ với loại cây dại này. Theo đó, đám trẻ con ở quê thường hái quả chùm bao để ăn sống, khi ăn có vị ngọt thanh, giòn giòn. Thời còn nghèo khó không có nhiều thứ quà vặt như bây giờ thì quả chùm bao là thức quà tuổi thơ khiến nhiều người nhớ mãi không quên.
Rau chùm bao có vị nhẩn đắng nhưng ăn quen sẽ thấy ngọt mát, lạ miệng
Mùa quả chùm bao bắt đầu từ tháng 5 và kết thúc vào tháng 7. Quả của cây có dạng hình cầu tròn, bên ngoài được bao phủ một lớp lưới mỏng nên được gọi là chùm bao.
Ở nhiều vùng quê, lá và đọt non của cây này được sử dụng như một thứ rau ăn dân dã, vừa sạch, lại vừa vô cùng thơm ngon. Theo đó, rau chùm bao có thể làm thành các món như luộc, xào cùng tôm thịt hay nấu canh. Đặc biệt, loại rau này có thể tước vỏ để ăn sống như các loại rau sống khác.
Điều cực thú vị về loại rau này đã được kiểm chứng là rau chùm bao khi có chứa chất saponin, khi gặp nước sẽ tạo ra hiện tượng sủi bọt vô cùng độc lạ. Do đó, khi rửa loại rau này, nhiều người sẽ nhầm tưởng đang ngâm rau với xà phòng.
Khi rửa rau chùm bao sẽ có bọt nổi lên như xà phòng
Những năm gần đây, rau chùm bao được bán ở chợ quê hoặc các cửa hàng rau sạch với giá khoảng 60.000 đồng/kg. Cứ khoảng thời gian cuối xuân đầu hạ là thời điểm loại rau này sinh trưởng tốt nhất. Loại rau này chỉ có trong tự nhiên nên đảm bảo sạch, và hương vị lạ nên được người thành phố "ưa chuộng", tìm mua về đổi món cho bữa ăn gia đình.
Rau chùm bao xào với tôm hay thịt bò, thịt lợn là món đặc sản được ưa chuộng
Anh Hồng (quê ở Hòa Bình) nhớ lại: “Xưa nghèo khổ, thiếu thốn, những buổi lên rừng mẹ tôi thường tranh thủ hái ít rau chùm bao về làm thực phẩm phục vụ bữa ăn của gia đình. Bây giờ rau chùm bao hiếm hơn, thỉnh thoảng mới thấy có người bán ở chợ quê. Mỗi lần tôi về quê đều tìm mua mang lên thành phố để xào cùng thịt bò".
Ngoài ra, các bộ phận của cây chùm bao đều có thể sử dụng như một loại dược liệu, trừ phần rễ. Theo đó, để làm thuốc, người ta hái cây chùm bao đem rửa sạch rồi sao vàng hạ thổ cho thơm trước khi hãm trà hoặc sắc uống. Chùm bao có vị ngọt, hơi đắng, tính mát, có tác dụng tiêu viêm, lợi tiểu, an thần, thanh nhiệt...