Phóng viên đã có buổi trao đổi với Thạc sỹ Nguyễn Thị Thanh Mai – Khoa Văn hoá học (ĐH Văn hoá Hà Nội) về vấn đề này.
Theo Thạc sỹ Nguyễn Thị Thanh Mai, hiện nay, có 3 tín ngưỡng tiêu biểu nhất, đó là thờ cúng tổ tiên – đây là đại diện cho giá trị về cội nguồn; thờ cúng Thành hoàng – đại diện cho tính gắn kết cộng đồng và thờ Mẫu là tín ngưỡng tiêu biểu, đề cao người phụ nữ. Đặc biệt đây là tín ngưỡng có sự hồi sinh rất lớn, được rất nhiều người quan tâm và hiện đang được diễn ra rất sôi nổi.
 |
Một buổi hầu đồng.
|
Trong quá trình giảng dạy, riêng nội dung liên quan đến thờ Mẫu được rất nhiều sinh viên quan tâm, tỏ ra háo hức khi được học môn học này, đặt biệt là nghi lễ lên đồng. Các bạn sinh viên rất muốn nghe nội dung này bởi lên đồng là nghi lễ rất đặc trưng của thờ Mẫu, trong khi đó ở những nơi các em sinh viên sinh sống (nhất là đa phần ở miền Bắc) nên rất nhiều các em biết về nghi lễ lên đồng, đã từng xem nhiều buổi lễ lên đồng, tuy nhiên, không phải em nào cũng hiểu hết về nghi lễ lên đồng, hầu đồng, không hiểu vì sao nó lại như thế.
Bên cạnh đó, các phương tiện thông tin đại chúng hiện nay nói về nghi lễ hầu đồng khá nhiều nên khi giảng đến nội dung này, tất cả các em sinh viên đều tỏ ra hào hứng, quan tâm tới hầu đồng. Chính vì vậy, chúng tôi đã đưa nội dung này vào giảng dạy cho các em hiểu vì sao lại phải đưa môn này vào giảng dạy, đi vào giới thiệu lịch sử hình thành và phát triển của thờ Mẫu, tại sao lại từ thờ nữ thần đến thờ Mẫu thần, thờ Mẫu tam phủ, tứ phủ...
Qua chương trình học, chúng tôi muốn cung cấp cho các em kiến thức để nhận diện được các vấn đề liên quan đến thờ Mẫu, hầu đồng để hiểu cho đúng.
 |
| Thạc sỹ Nguyễn Thị Thanh Mai. |
Môn học này được đánh giá rất quan trọng nên ngay từ năm thứ 2, các bạn sinh viên trường ĐH Văn hoá (trừ 2 khoa Thư viện và Phát hành) phải học những nội dung liên quan đến thờ Mẫu, hầu đồng.
“Riêng đối với nghi lễ hầu đồng, thông qua những giáo cụ trực quan như bằng hình ảnh, video clip, chúng tôi sẽ hướng dẫn, giảng dạy cho các em sinh viên biết thế nào là nghi lễ hầu đồng, diễn ra như thế nào, có những ai tham gia... Ví dụ như khi xem một buổi hầu đồng, các em sẽ phải biết mình đang xem cái gì, vì sao người ta lại làm như vậy...” – Thạc sỹ Mai chia sẻ.
Thậm chí, trong quá trình giảng dạy, đến tiết học về hầu đồng là một trong những nội dung sôi nổi nhất, được các bạn tham gia nhiệt tình. Một số bạn sinh viên có căn đồng, đã từng đi hầu đồng... khi đến phần này, các bạn đóng góp rất là hay, với nhiều nội dung mang tính thực tế rất cao dựa trên những gì các bạn sinh viên có căn đồng đã trải qua.
Các bạn này đã chia sẻ mình có căn đồng như nào, vì sao, nguyên cớ nào lại đến với điều đấy..., thậm chí các bạn còn hát hầu đồng ngay trên lớp, thể hiện được nghệ thuật diễn xướng.
Tuy nhiên, riêng đối với việc đưa hầu đồng vào giảng day, chúng tôi nhấn mạnh vào yếu tố và giá trị văn hoá; đồng thời chỉ ra những yếu tố tiêu cực trong thờ Mẫu, đặc biệt là trong nghi lễ hầu đồng hiện nay để cho sinh viên có cái nhìn hai chiều, chứ không phải là cái nhìn một chiều, phiến diện.
Nhìn chung sinh viên rất quan tâm đến nội dung này, có một số bạn thắc mắc băn khoăn về các nội dung hầu đồng, nhiều bạn đã làm hẳn công trình nghiên cứu khoa học liên quan đến hầu đồng...; nhiều bạn sinh viên cũng đã trực tiếp đến tôi để hỏi các vấn đề thắc mắc liên quan đến hầu đồng – điều này chứng tỏ nghi lễ hầu đồng không chỉ được những người già mới quan tâm mà ngay cả những bạn trẻ cũng không thờ ơ với nghi lễ văn hoá đặc sắc này.
Cũng theo Thạc sỹ Thanh Mai, trước đây, nhiều người nhìn nhận hầu đồng là mê tín dị đoan, là xằng bậy, nhưng hiện nay, rất nhiều người tỏ ra quan tâm, nghiên cứu, nhìn nhận ở khía cạnh tích cực, họ đón nhận và coi đây là một nét văn hoá dân gian.
Thậm chí, trong hội diễn văn nghệ ở trường, bên cạnh các tiết mục văn hoá dân gian như hát ở đào, chèo, tuồng... thì các em dành hơn nửa thời gian để tái hiện lại một nghi lễ hầu đồng và được đón nhận một cách tích cực từ phía các bạn sinh viên trong nhà trường.
Theo cá nhân tôi, cần phải nhìn nhận đây là một nét văn hoá cần được bảo tồn và phát huy, tìm hiểu và nhìn từ nhiều góc cạnh, tránh nhìn một cách phiến diện.