Tiêu chí nào đánh giá xe máy cũ?

- UBND TPHCM vừa giao cho Công an TPHCM chủ trì phối hợp với một số ban ngành xây dựng dự thảo về Quy chế tối thiểu cho lưu hành và niên hạn lưu hành xe mô tô hai, ba bánh, xe gắn máy (kể cả xe điện). Vậy tiêu chí nào đánh giá xe máy cũ?

[links()]

Minh bạch khái niệm xe cũ

Xe là phương tiện phục vụ cho sinh hoạt của con người. Ông bà xưa đã có câu: "Của bền tại người". Cùng một loại xe, nhưng  sau một thời gian lưu hành, tình trạng kỹ thuật của các xe có chủ khác nhau sẽ không giống nhau bởi tần suất sử dụng, điều kiện vận hành và kể cả thói quen lái xe, kỹ thuật lái xe cũng khác nhau. Vì vậy, khó đánh đồng về tốc độ suy thoái kỹ thuật của các loại xe dù cùng niên hạn sử dụng.

Theo tôi đã đến lúc cần minh bạch khái niệm xe cũ. Vì chỉ cần mang xe vừa mua ra khỏi cửa hàng, mang về nhà và qua mấy ngày, nếu muốn bán lại vì một lý do nào đó thì chiếc xe đã mang tiếng là "xe cũ" rồi, xe đã qua tay một đời chủ. Về tiêu chuẩn quy định thế nào là xe cũ phải là Cục Đăng kiểm cơ giới đường bộ Việt Nam đề xuất. Tuy nhiên, với mỗi người dân, cũng không khó để hiểu thế nào là xe cũ đích thực.

Xe cũ là xe không còn độ tin cậy trong sử dụng nữa. Trong thời gian qua đã không ít trường hợp xảy ra trên đường. Đó là khi xe đang vận hành bị chết máy đột ngột, nổ lốp, mất lái, mất phanh, bó phanh, có khi văng cả cầu xe ra xa lộ, thậm chí gãy cả khung sườn xe... Kết quả là không ít tai nạn giao thông xảy ra do độ tin cậy vận hành không còn. Làm sao "đo" được độ tin cậy này để đánh giá mức độ cũ của xe? Ai xác định? Đó chỉ có thể là Cục Đăng kiểm, cơ quan kiểm định kỹ thuật.

Ngoài "Độ tin cậy vận hành" của xe, một số chỉ tiêu khác cũng có giá trị dùng để xác định xe cũ hay chưa là chỉ tiêu ô nhiễm môi trường bao gồm việc xả khí độc như CO (gây ngạt), khí NOx (gây ảnh hưởng đến giác mạc, hệ thần kinh hô hấp và tiêu hoá), hơi xăng dầu cháy không hết hoặc không kịp cháy CnHm (gây ung thư nội tạng), khí SO2, SO3  (gây tổn hại đường hô hấp và xâm thực các vật kiến trúc, thậm chí ảnh hưởng đến sức khoẻ của nam giới). Việt Nam chúng ta chưa tự định ra được các chỉ tiêu này. Trước mắt, nước ta đang áp dụng các chỉ tiêu theo châu Âu quy định.

Xe cũ là xe không còn độ tin cậy trong sử dụng.

Cần phát huy "Công cụ kiểm định"

TPHCM mong muốn các cơ quan liên quan xây dựng dự thảo về quy chế tối thiểu cho lưu hành và niên hạn lưu hành cho xe mô tô 2, 3 bánh và xe gắn máy. Theo tôi  "Quy chế tối thiểu cho lưu hành" thì có lý, việc cần làm ngay.  Nhưng còn " Quy chế  về niên hạn sử dụng" đối với xe gắn máy, kể cả đối với mọi loại cơ giới thuộc sở hữu của cá nhân công dân trong xã hội thì nên gắn nó vào quy chế lưu hành là đã đủ đảm bảo cho an sinh xã hội.

"Quy chế tối thiểu cho lưu hành"  là có cơ sở khoa học và xã hội học. Cơ sở cho việc hình thành quy chế này đã có và đang tồn tại trong phạm vi toàn quốc. Đó chính là việc Nhà nước từ lâu đã triển khai việc định kỳ tiến hành kiểm định kỹ thuật đối với xe cơ giới đường bộ. Quy chế về việc kiểm tra thuộc về Bộ Giao thông Vận tải. Cục Đăng kiểm Việt Nam là đơn vị chính thức được giao việc kiểm định và chứng nhận chất lượng phương tiện cơ giới đường bộ bắt đầu từ ngày 1/8/1995 theo nghị định 36/CP cho tới nay vẫn còn hiệu lực.

Những năm qua, việc kiểm định mới chỉ tiến hành đối với xe ô tô mà chưa làm đối với xe gắn máy. Việc đề xuất tiến hành kiểm định đối với xe gắn máy cũng đã từng được đặt ra từ tháng 9/2006 ở TPHCM và tại Hà Nội ngay từ năm 2008.

Thực ra, ý tưởng này chúng ta đã có và cũng đã từng thực hiện. Có công cụ luật trong tay để đảm bảo cho an sinh xã hội, hạn chế, ngăn ngừa tai nạn giao thông bất ngờ, gây ô nhiễm môi trường về khí độc của khói thải,  tiếng ồn và hao tốn nhiên liệu bất thường do xe quá tã nát, tình trạng kỹ thuật không đảm bảo. Tuy nhiên, tại sao xã hội không khai thác triệt để công cụ này, các cơ quan chức năng khi đề ra chủ trương không làm gắt gao, giải quyết triệt để ngay từ khi ra quy chế? Nay UBND TPHCM lại đề cập lại vấn đề tưởng như mới?

Cái chính là Nhà nước cần phát huy tối đa công dụng của "Công cụ kiểm định" cho nghiêm thì mọi việc sẽ đâu vào đấy như mong ước của UBND TPHCM và mọi người dân trong cả nước.

PGS.TS Nguyễn Lê Ninh