Hơn nửa thế kỷ trước, nhờ bộ đội biên phòng, người Mã Liềng (một nhánh của dân tộc Chứt) ở xã Hương Liên, Hương Khê, tỉnh Hà Tĩnh bước ra khỏi hang đá, hòa nhập cộng đồng. Bộ đội đã giúp họ lập bản, dựng nhà bên suối Rào Tre. Rời xa núi rừng, hôm nay, những người con Mã Liềng - mang họ Bác Hồ đã biết cày, biết cấy, biết dành dụm khi mưa không thuận, gió không hòa.
Chúng tôi trở lại Rào Tre, một bản đồng bào Mã Liềng của xã Hương Liên, huyện Hương Khê, Hà Tĩnh, bên đại ngàn Trường Sơn hùng vỹ trong chiều xuân bạt ngàn hương sắc núi rừng. Cái lạnh của miền biên ải như thử thách lòng người. Đường đến Rào Tre quanh co, hun hút như ngày nào, song có một điều ai cũng cảm nhận được là cảnh vật và con người nơi đây đang thay đổi từng ngày.
Bên bếp lửa hồng ngày cuối năm, bà Hồ Thị Nam (đảng viên đầu tiên của bản) bùi ngùi nhớ lại những ngày “rau cháo trong rừng” khi người Mã Liềng lấy hang đá làm nhà. Rồi giọng bà hồ hởi hơn khi tự hào người dân trong bản nay đã biết chăn nuôi, cày cấy, chuẩn bị gạo thịt, trang hoàng nhà cửa tết đến xuân về.
“Ngày xưa ở trong rừng khổ lắm, không có quần áo mặc, không có cơm ăn. Bây giờ được về đây ở cuộc sống thay đổi nhiều, có cái để ăn hàng ngày. Ngày Tết ở đây cũng vui. Bà con ai cũng chuẩn bị gạo thịt để cúng, để đón Tết vui vẻ”- bà Nam kể.
Với đồng bào Mã Liềng, dù có vất vả bộn bề, cuối năm cũng phải chuẩn bị một cái Tết tươm tất. Ngoài Tết nguyên đán như miền xuôi - mâm cỗ cúng chiều 30, đêm giao thừa; người Mã Liềng còn có Tết Lấp Lỗ - Tết riêng của dân tộc mình vào ngày 15/3 dương lịch, sau mùa gieo hạt. Ngày Tết Lấp Lỗ, người Mã Liềng lên núi, cúng trời đất bằng những con lợn sống, gà sống rồi mổ lợn, làm gà ăn Tết ngay trên nương. Trong bữa cơm thiêng liêng ấy, người Mã Liềng thường tặng nhau bó đũa, mong mọi người biết đùm bọc, thương yêu nhau và ước nguyện một năm “mưa thuận gió hòa, cơm đầy nồi, thịt treo đầy gác bếp”. Chuẩn bị đón Tết, Trưởng bản Rào Tre Hồ Thị Kiên cũng như tất bật hơn khi đến từng nhà, vào từng bếp thăm hỏi, động viên bà con trong bản.
“Cuộc sống người dân chúng tôi bây giờ đã ổn định, nhà cửa ấm áp. Tôi rất vui vì người dân bản đã biết làm nông, hết mùa màng thì vào rừng lấy lá, đánh ong. Tết chúng tôi chuẩn bị chu đáo. Đêm giao thừa cả bản tập trung ở Trạm biên phòng để đón tết, chúc mừng năm mới, sau đó về nhà...”- bà Hồ Thị Kiên nói.
Còn nhớ, năm 1958, trong một chuyến băng rừng truy tìm thổ phỉ, bộ đội biên phòng Hà Tĩnh đã phát hiện tộc người Mã Liềng đang sống trong hang đá. Các anh đã vận động bà con rời bỏ cuộc sống nơi rừng sâu nước độc, ra lập bản bên dòng suối Rào Tre. Để bây giờ, dưới chân núi Ka Đay hùng vỹ, cuộc sống đã hiển hiện qua từng mái nhà, từng tiếng cười trẻ nhỏ. Để trong mỗi vui buồn của dân bản, luôn có các anh, người chiến sĩ biên phòng.
Thiếu tá Nguyễn Văn Thiên, Tổ công tác Biên phòng Rào Tre, Đồn Biên phòng Bản Giàng, Bộ đội Biên phòng Hà Tĩnh cho biết, đến dịp Tết nguyên đán, Bộ đội biên phòng phối hợp với chính quyền địa phương cung cấp các mặt hàng như lương thực, thực phẩm, hàng tiêu dùng để nhân dân đón Tết. “Đến ngày 30, đêm giao thừa chúng tôi đốt lửa ở Trạm để người dân đến chung vui, văn hóa văn nghệ chào mừng...”- Thiếu tá Nguyễn Văn Thiên cho biết.
Ý chí vượt khó, đánh thức đại ngàn đã giúp những người con Mã Liềng tìm đến cái chữ. Từ những lớp học của bộ đội Biên phòng, đến nay, người Mã Liềng đã biết đọc, biết viết, biết lo cho con cái học hành. Tự hào hơn, khi 2 em trong bản đã có 2 em đậu vào Đại học.
Chia tay Rào Tre khi làn khói lam chiều quyện dài trên đỉnh núi Ka Đay. Câu nói thật thà của trưởng bản Hồ Thị Kiên “Những gì người Mã Liềng có được hôm nay đều nhờ Bác Hồ, nhờ công bộ đội”, như nhớ về một quá khứ lam lũ không xa nơi rừng xanh, hang đá. Điều đó càng thôi thúc những người con Mã Liềng nung nấu khát vọng vươn lên - như ngọn núi Ka Đay sừng sững giữa đại ngàn.