Theo lời giải thích của các già làng người thiểu số Ca Dong ở huyện miền núi Sơn Tây, Quảng Ngãi, do phần lá và rễ của sâm cau có hình dáng giống như cây cau, nhưng lại bổ như sâm nên được gọi là sâm cau.
Còn với nhiều cán bộ từ miền xuôi lên và đang công tác ở đây, thì gọi sâm cau là cây "nhớ vợ". Bởi lẽ theo họ, một khi đã uống sâm cau thì chỉ muốn về nhà "thăm" vợ.
 |
Rễ sâm cau.
|
Cách đây khá lâu có một số cán bộ lên Sơn Tây công tác. Chiều tối hôm đó, số cán bộ này được anh em trên huyện chiêu đãi rượu sâm cau. Khi cuộc nhậu vừa tàn, số cán bộ này khăng khăng yêu cầu lái xe ô tô đưa về nhà. Tờ mờ sáng hôm sau, tất cả lại phải vượt gần cả trăm cây số để lên tiếp tục làm việc, cùng với lời lẩm bẩm "chỉ tại ham uống rượu sâm cau".
Theo một số tài liệu thì sâm cau có tên khoa học là Curculigo orchioides Gaertn, thuộc họ tỏi voi lùn (Hypoxidaceae). Đây là loại cây mọc hoang ở vùng núi rừng tại Việt Nam, Ấn Độ, Malaysia, Thái Lan, Philippines...
Riêng ở Quảng Ngãi, sâm cau gần như chỉ có ở vùng núi huyện Sơn Tây. Cây sâm cau cao từ 30-100cm hoặc nhỉnh hơn. Lá sâm cau hình mũi mác xếp nếp tựa như lá cau. Thân rễ hình trụ cao, dạng củ, to bằng ngón chân người lớn, vỏ thô màu đỏ thẫm, bên trong màu vàng ngà. Sâm cau có thể thu hoạch quanh năm, nhưng tốt nhất vào mùa thu.
Bộ phận sử dụng của sâm cau gồm có rễ, thân. Tuy được giới thiệu có khá nhiều công dụng, như chữa thần kinh suy nhược, phong thấp, lưng gối lạnh đau, vận động khó khăn và đặc biệt là tăng khả năng sinh lý cho cánh mày râu... thế nhưng sâm cau được người Ca Dong thu hoạch về bán khá rẻ, với giá từ 80.000-100.000 đồng/kg rễ, thân tươi.
 |
| Rượu sâm cau. |
Việc chế biến sâm cau khá đơn giản, lấy phần rễ thân đem về rửa sạch sau đó phơi khô. Sâm cau khô có thể bỏ vào ấm nấu nước uống, nhưng phổ biến nhất là ngâm rượu.
Anh Bình, một chủ đại lý rượu sâm cau có tiếng ở trung tâm huyện Sơn Tây cho biết: 1kg rễ, thân sâm cau tươi sau khi phơi còn lại từ 0,7-0,8kg. Trước khi ngâm rượu cần phải sao khoảng 10 phút. Bình quân mỗi bình rượu có dung tích 10 lít được ngâm từ 2-2,5kg sâm khô đã sao. Sau khi ngâm khoảng 3 tháng trở lên thì có thể đem ra uống và càng để lâu thì càng ngon. Rượu sâm cau có màu vàng trong, mùi thơm như nhân sâm Hàn Quốc nhưng vị ngọt hơn.