Thời gian gần đây, thị trường lan đột biến trở nên “sốt dẻo” sau khi dư luận xôn xao về các cuộc chuyển nhượng có giá chục tỉ thậm chí là trăm tỉ. Điển hình là hồi giữa tháng 6, giới chơi lan truyền tai nhau về giỏ phong lan phi điệp đột biến mang tên “Người đẹp Bình Dương” có giá gần 10 tỷ đồng. Hay đầu tháng 7, thương vụ bán một kie “Huyền thoại bướm đại ngàn” (mầm con phát triển từ mắt của cây lan mẹ) với giá 15 tỷ đồng và “kinh khủng” hơn nữa là hình ảnh chậu lan Juliet đột biến cao gần 30cm được định giá gần 90 tỷ đồng.
Vì sao lan đột biến có giá “trên trời”?
Nói về điều này, anh N.V.C một người sành chơi lan, sở hữu những kie lên đến hàng tỷ đồng đánh giá thị trường lan đột biến đang rất ‘sốt’. “Giá lan đột biến đang được đẩy lên rất nhanh, thị trường đang rất nóng, một phần là do người mới chơi vào nhiều, một phần bắt đầu xuất hiện nhiều giống hoa đẹp, huyền thoại, ai cũng muốn sở hữu chúng. Tôi nghĩ thị trường còn ‘sốt’ trong một thời gian dài nữa với giá cao như vậy”.
Trong khi đó, theo anh Hoàng Thanh Tuyến, một người chơi lan Phi Điệp Đột Biến ở Hà Nội thì lý do những giò lan phi điệp đột biến có giá đắt đỏ bởi: “Người ta phải mua cả tấn lan rừng mới sổ ra được vài mặt hoa đột biến, trong khi đó, cả ngàn bông hoa đột biến mới có 1 bông xuất sắc. Do vậy, những mặt hoa đột biến xuất sắc có giá cao bởi theo cách sưu tầm thông thường người ta phải bỏ rất nhiều tiền mới may mắn có được 1 mặt hoa đẹp. Ngoài ra, phi điệp đột biến đắt cũng có lý do của nó. Đó là mua 1 giò lan đột biến chuẩn mặt hoa đã khó, sau đó chăm sóc lan đột biến cũng khó hơn lan thường và giữ và bảo vệ được cây lan cũng phải tốn rất nhiều kinh phí.”
Vườn lan đột biến có giá tiền tỉ của anh H.T.T (Hà Nội).
Tuy nhiên, có thể thấy hiện nay trên thị trường xuất hiện khá nhiều lan hàng cấy ghép phôi có giá thành rất rẻ, được sản xuất tràn lan ở một số nước khu vực châu Á như Đài Loan (Trung Quốc), Thái Lan, Nhật Bản,... mà lan hàng var cũng cho ra mặt hoa tương tự như dòng lan đột biến ngoài tự nhiên. Nên nếu không phải là người am hiểu về lan thì khó có thể nhận ra được đâu là cây đột biến nhân tạo và thiên tạo.
Thậm chí TS Nguyễn Nam Tuấn, Giảng viên Học viện Nông nghiệp Việt Nam chuyên nghiên cứu về cấy mô thực vật cũng từng cho biết, việc cấy mô ở loài phong lan không khó và có thể nhân rộng. Phong lan cấy mô có sức sống cũng tương đương với lan ngoài thiên nhiên, chỉ cần người trồng tạo ra môi trường có độ ẩm vừa phải, thi thoảng bón phân là cây xanh tốt và cho ra hoa đều. Do đó có một số người cho rằng giá trị kinh tế của dòng lan đột biến không thể cao đến mức như báo chí và mạng xã hội đăng tải.
Mặt hoa lan 5 cánh trắng Phú Thọ trong vườn nhà anh H.T.T.
Nói về điều này, anh Tuyến bày tỏ “Tôi đã đọc một số thông tin liên quan đến vấn này, thậm chí nhiều người còn nói là sắp tới các loài lan đột biến ở mấy nước kể trên sẽ về Việt Nam làm thay đổi và bão hoà thị trường lan đột biến. Nhưng tôi khẳng định luôn là không phải sắp tới đâu vì nó đã về cách đây nhiều năm rồi và giá trị được tính theo kg, chứ không phải theo cm như phi điệp đột biến hiện tại , bởi những dòng lan này về hương, sắc còn không bằng lan rừng bình thường của nước ta thì làm sao có thể so sánh với dòng đột biến được.”
Đồng quan điểm với anh H.T. T, một người sở hữu vườn lan có nhiều dòng đột biến quý hiếm ở Vĩnh Phúc tên T.Q.H khẳng định: “Dòng lan đột biến nở mặt hoa rất ổn định chứ không giống như hàng cấy ghép phôi (var) trong nhà kính, hàng var đã được lai, nhân tạo sẽ bị thay đổi mặt hoa tùy vào điều kiện chăm sóc”.
Người chơi nói gì về các thương vụ mua bán lan đột biến tiền tỉ?
Đối với các thương vụ lan đột biến tiền tỉ được nhắc đến ở phần mở đầu, anh Tuyến cho rằng: “Theo cá nhân tôi, với sức ‘nóng’ của thị trường lan đột biến hiện tại thì giá trị thực tế của các vụ mua – bán cũng đạt xấp xỉ chứ không thể nói là giá ‘ảo’ như nhiều người suy diễn được. Cũng phải khẳng định rằng những dòng lan đột biến trong các thương vụ tiền tỉ cho ra mặt hoa thực sự đẹp, độc và hiếm, do đó nếu là người chơi lan, yêu lan thì việc quy đổi giá trị của hoa ra như vậy là chuyện bình thường.
Tuy nhiên có thể sẽ xuất hiện một số giao dịch mà giá trị thực chênh hơn một chút nhằm tạo hiệu ứng và tên tuổi cho dòng lan đột biến mới; còn đa phần thì lan đột biến bình ổn giá trên thị trường điển hình như “5 cánh trắng của Phú Thọ”, “5 cánh trắng Hòa Bình”,…
Theo tôi được biết thì một số giao dịch sẽ diễn ra dưới hình thức là đổi hàng, ví dụ tôi có 1 dòng lan đột biến và tôi ra giá cụ thể, nếu người nào thích dòng lan tôi đang sở hữu có thể thương lượng và đổi lại bằng một dòng lan đột biến có trị giá tương đương. Như vậy thương vụ sẽ diễn ra với mức giá mà mọi người biết.
Còn nếu bảo rằng đưa ra giao dịch bằng tiền mặt với con số ‘khủng’ như vậy thì sẽ rất khó, bởi với 1 người mới chơi lan thì không ai dám bỏ ra số tiền lớn như thế; và chỉ những người chơi lan lâu năm người ta phát hiện ra giá trị lâu dài của hoa thì mới dám đổi dòng lan của mình để lấy 1 dòng lan khác. Nghĩa là các thương vụ mang giá trị tương lai nhiều hơn”.
Một kie "Huyền thoại bướm đại ngàn" có giá 15 tỷ đồng (Ảnh: Dân trí)
Trong khi đó, anh T.Q.H cũng nhận định: “Tôi nghĩ rằng những giao dịch lan tiền tỉ này là thật và chỉ những người chơi lan mới tin còn ai ngoài cuộc sẽ cho rằng nó rất ảo. Có thể người mua và bán sẽ giao dịch bằng tiền mặt hoặc chuyển khoản và đây là giao dịch bằng tiền thật và cây thật.
Cái gì đã gọi là thú chơi thì không thể nói là ảo vì nó giống như việc bạn thích một chiếc siêu xe thì có thể bỏ ra 9 -10 tỉ đồng hoặc nhiều hơn để có thể sở hữu nó và chơi lan cũng như vậy. Đặc biệt dòng lan đột biến rất quý, hiếm nên các đại gia có thể chi tới vài chục tỉ chỉ để mua một kie (mầm con) về chăm 1 – 2 năm mới thành cây lan, thế mới thấy được giá trị kinh tế của lan đột biến rất ‘dữ’ ”.
Còn anh N.V.C cho biết giá lan cao do thị trường đang ‘sốt’ chứ không ảo. “Rất nhiều giao dịch tiền tỷ, trên thị trường trong thời gian gần đây. Việc rao báo một kie với giá lên đến chục tỷ có đúng giá trị của nó không thì tôi nghĩ đó là việc người sở hữu bông hoa xuất sắc ấy như “bướm đại ngàn”, “pleiku”, “Juliet”, họ định giá nếu người chơi chấp nhận bỏ số tiền đó ra thì sẽ có thương vụ, đây đơn giản là ‘thuận mua vừa bán’ giữa hai bên mà thôi”, anh C nói.
Mua – bán lan tiền tỉ có phải đóng thuế?
Trên thực tế, sau khi xuất hiện các thông tin về những thương vụ giao dịch lan đột biến có giá trị từ chục đến gần trăm tỉ, nhiều người đặt ra câu hỏi rằng liệu người bán trong những trường hợp này có phải đóng thuế thu nhập hay không?
Giải đáp về vấn đề này, luật sư Giang Hồng Thanh (Văn phòng luật sư Giang Thanh) cho biết: “Theo Điều 3 Luật thuế thu nhập cá nhân, người có thu nhập từ hoạt động sản xuất, kinh doanh hàng hoá, dịch vụ phải nộp thuế thu nhập cá nhân. Còn theo Điều 3 Luật thuế giá trị gia tăng, hàng hóa, dịch vụ sử dụng cho sản xuất, kinh doanh và tiêu dùng ở Việt Nam là đối tượng chịu thuế giá trị gia tăng.
Theo các quy định nêu trên, giao dịch mua bán lan đột biến hoàn toàn có thể là đối tượng phải chịu thuế giá trị gia tăng và người bán lan đột biến có thể phải nộp thuế thu nhập cá nhân.Tuy nhiên nếu cây lan được xác định là sản phẩm trồng trọt chưa chế biến thành các sản phẩm khác hoặc chỉ qua sơ chế thông thường, người bán lan là người trực tiếp sản xuất nông nghiệp, lâm nghiệp… thì giao dịch mua bán nêu trên lại không phải chịu thuế.
Vì vậy để xác định được việc mua bán, chuyển nhượng giò lan đột biến có thuộc đối tượng chịu thuế hay không, không phải chỉ căn cứ vào những hình ảnh, clip, lời trình bày của người tham gia mua bán. Trong trường hợp này, cơ quan thuế cần làm việc với các bên có liên quan, đồng thời có biện pháp xác minh, kiểm tra thông tin, từ đó mới kết luận được”.
Đồng quan điểm với luật sư Thanh, luật sư Trần Văn An (Trưởng đoàn Luật sư tỉnh Bắc Giang) giải thích thêm rằng: “Về mặt lý thuyết, theo Luật Thuế thu nhập cá nhân thì những trường hợp này phải nộp thuế, tuy nhiên trên thực tế có làm được hay không lại là một vấn đề khác.
Nghĩa là theo mục 2.1.3. thuộc điều II về các khoản thu nhập chịu thuế của Luật Thuế thu nhập cá nhân thì: “ Tiền thù lao nhận được dưới các hình thức như: tiền hoa hồng môi giới, tiền tham gia các đề tài nghiên cứu khoa học, kỹ thuật; tiền tham gia các dự án, đề án; tiền nhuận bút do viết sách, báo, dịch tài liệu,...; tiền tham gia các hoạt động giảng dạy; biểu diễn văn hoá, nghệ thuật, thể dục, thể thao,...; tiền thu được từ các dịch vụ quảng cáo và từ các dịch vụ khác” đều phải nộp thuế.
Các khoản thu nhập nêu trên làm căn cứ xác định thu nhập chịu thuế là thu nhập trước khi khấu trừ thuế thu nhập cá nhân (thu nhập trước thuế). Trường hợp thu nhập thực nhận không bao gồm thuế thu nhập cá nhân (thu nhập sau thuế) thì phải quy đổi thành thu nhập trước thuế theo phụ lục số 01/PL-TNCN ban hành kèm theo TT 84/2008/TT-BTC ngày 30/9/2008 của Bộ Tài chính hướng dẫn thi hành một số điều của Luật thu nhập cá nhân và hướng dẫn thi hành Nghị định số 100/2008/2NĐ-CP ngày 08/9/2008 của Chính phủ.
Do đó nếu người dân tự trồng lan mà phát sinh những khoản thu nhập bất thường thì phải nộp thuế. Tất nhiên là họ có thể chứng minh các khoản chi phí chăm sóc và chi phí đầu vào”.
Chậu Juliet được đồn thổi có giá 90 tỉ đồng.
Theo luật sư An thì bản chất của hoạt động chơi lan đột biến sẽ gồm hai dạng: Thứ nhất là hoạt động sản xuất, nghĩa là người dân lên rừng bắt gặp lan rồi mang về trồng và bán sản phẩm của mình; Thứ hai là hoạt động chuyên nghiệp, ở đây người dân trồng với mục đích thương mại, điển hình là việc nhiều người đăng tải hình ảnh lan trên mạng xã hội với những mức giá nhất định và đã có giao dịch.
Do đó nếu cơ quan chức năng không chứng minh được người bán lan đột biến trong các thương vụ tiền tỉ thuộc dạng kinh doanh thì có thể áp dụng Luật Thuế thu nhập cá nhân đối với khoản thu nhập bất thường. Tóm lại dưới góc độ pháp luật thì việc thu thuế là có cơ sở.
Cuối cùng, Trưởng đoàn Luật sư tỉnh Bắc Giang cho rằng: “Chúng ta nên quản lý hoạt động chơi lan đột biến về mặt thu nhập theo đúng quy định của pháp luật để tránh những trường hợp người chơi ‘thổi’ giá ảo hoặc số lượng ảo, thậm chí không có cũng nói đang sở hữu, điều này sẽ ít nhiều làm ảnh hưởng tới thị trường chung. Thu thuế để đảm bảo tính công bằng đối với ngành thuế và tạo ra một môi trường chơi cây cảnh lành mạnh hơn”.