Cẩn thận tiền mất, tật mang vì cả tin thuốc nam bán vỉa hè

Chỉ cần một tấm bạt nhỏ, vài cái thùng xốp, bà Trần Thị Lan bày ra la liệt các loại bột củ, lá, quả thái nhỏ phơi khô được cho là thuốc nam như nghệ đen, nghệ vàng (từ loại tán nhỏ đựng trong hộp, đến loại nguyên củ)..., hai miếng xốp được dựng lên làm bảng ghi mấy dòng chữ: “Nghệ đen Gia Lai trị bao tử, gan. Nghệ trắng trị hen suyễn, phổi. Khổ qua rừng, giảo cổ lam, cỏ ngọt trị tiểu đường, viêm gan A, B, C”…, mặc cho khói bụi xe máy, ô tô phả ra khét lẹt ngay tại vỉa hè góc ngã tư Phan Văn Trị (Q.Gò Vấp, TP. HCM).

Bà Lan giới thiệu: “Có hàng trăm vị thuốc nam, dùng ngâm rượu, sắc uống, cứ nói bệnh ra chị cắt cho, bệnh nào cũng chữa được!...”. Chỉ vào những hộp nhỏ, bà Lan cho hay: “Nghệ đen, nghệ vàng khô nguyên chất 50.000đ/lạng chữa viêm loét dạ dày, trà dây 250.000đ/kg uống mát gan, trùm bao 70.000đ/kg, chuối hột rừng, dứa rừng,…là hàng gia truyền từ tỉnh Gia Lai chuyển xuống, đã phơi khô để bao lâu cũng được”.

Những người bán hàng rong như bà Lan có thể dễ dàng bắt gặp trên vỉa hè nhiều tuyến đường nội thành như Cộng Hòa, Trường Chinh, CMT8 (quận Tân Bình).

Không chỉ bán ngoài vỉa hè mà tại một số chợ thuộc quận Gò Vấp (TPHCM) như chợ Căn cứ 26, chợ An Nhơn, chợ Gò Vấp, chợ Tân Sơn Nhất... một số người mặc quần áo dân tộc, giới thiệu bán thuốc nam theo thang, nguyên liệu thu hái từ rừng núi thiên nhiên. Họ không ngồi cố định ở chợ nào mà di chuyển thường xuyên trên khắp các chợ trên địa bàn thành phố.

Nói về chất lượng của những loại thuốc nam bán trên vỉa hè, chị Đỗ Thị Nương (ngụ Quận 12, TPHCM) phản ảnh: “Có lần người thân nhà tôi nghe mấy người bán thuốc nam tại chợ Căn cứ 26 (Q.Gò Vấp) quảng cáo thuốc nam chữa viêm loét dạ dày, tá tràng nên cả tin mua mấy thang về uống. Tuy nhiên, uống xong thuốc bệnh chẳng những không thuyên giảm mà còn bị tiêu chảy nặng phải điều trị một thời gian dài”.

Theo TS Võ Văn Năm, Phó trưởng Bộ môn Dược liệu, ĐH Y Dược TPHCM, dược liệu sau thu hoạch đều phải làm sạch, phơi nắng, sấy khô, nhưng bắt buộc phải đảm bảo vệ sinh. Bày bán lề đường đều có thể bị nhiễm vi sinh, khuẩn, bụi bẩn dù dược liệu được để trong các túi đựng bằng nilong.

Bộ môn Kiểm nghiệm Vi sinh, trường ĐH Y dược TPHCM từng thực hiện đề tài kiểm nghiệm nấm mốc, vi khuẩn trong dược liệu trên địa bàn thành phố, cho kết quả hơn 90% các loại dược liệu phơi sấy thủ công bán trên thị trường đều có độ ẩm không đạt, nhiễm loại nấm mốc sinh độc tố aflatoxin gây ung thư gan. Ngưỡng độ ẩm an toàn khi phơi sấy dược liệu phải đạt 13% trở xuống, nếu lớn hơn 13% dược liệu có nguy cơ nhiễm nấm, hư hỏng nhanh. Phơi không kỹ, bảo quản không đúng ngay tại nơi bán như quầy bán trật trội, bao bì không đảm bảo, dược liệu đều có thể bị hỏng, ông Năm chia sẻ.

Theo TS Võ Văn Năm, có nhiều nguyên nhân gây ngộ độc cho người sử dụng dược liệu trôi nổi, như: nguồn dược liệu không an toàn, không ai kiểm soát quy trình trồng, nguồn đất, nước tưới, chăm sóc dược liệu, quy trình chế biến dược liệu chưa đảm bảo. Không loại trừ dược liệu bị lạm dụng chất bảo quản độc hại, bị tẩy màu, hoặc tẩm màu, thêm hương liệu. Một số loại dược liệu quý như sâm, tam thất…từng bị chiết lấy bớt hoạt chất, chỉ còn lại bã của dễ, củ bán ra thị trường. Trường hợp củ sâm nhìn đúng là sâm, có mùi sâm, nhưng kiểm nghiệm hoạt chất của củ sâm lại không còn, được bán giá của sâm nguyên chất, người tiêu dùng bị lừa.

Cũng theo Phó trưởng Bộ môn Dược liệu, một trong những nhược điểm khó khắc phục nhất của dược liệu đó là hiện tượng nấm mốc, ký sinh trùng, tồn dư thuốc trừ sâu. Để đảm bảo nguồn dược liệu sạch, đạt chất lượng chữa bệnh, cơ sở phải thực hiện trồng theo tiêu chuẩn dược liệu sạch, an toàn là phải kiểm soát chặt từ khâu chọn giống cây, phân bón, nguồn đất, nước tưới, thuốc trừ sâu, tới khi thu hoạch, bảo quản và bán ra thị trường.