Tìm đâu được cá sủ?
Huyện đảo Cát Hải chỉ cách thành phố Hải Phòng chừng 45 phút đi phà. Vị mặn mòi của muối biển quyện cùng với mùi tanh nồng đặc trưng đã khiến cho huyện đảo mang một nét riêng biệt, không pha trộn. Đi sâu vào trong đảo, tôi tìm đến làng chài của xã Hoàng Châu, ở đó những câu chuyện về cá sủ vàng và cá tụng vàng dần dần được hé mở.
 |
| Làng chài của xã Hoàng Châu. |
Đối với những người dân xã Hoàng Châu, khoảng vài chục năm trở về trước, chuyện bắt được cá sủ vàng dễ như trở bàn tay.
Ngày ấy, loại cá quý này còn chưa được nhiều người biết đến, dân chài lưới khi đánh được thường không bán mà đem chia nhau. Người lấy phần đầu, người lấy khúc giữa, còn bộ lòng thì chia đều. Có ai ngờ đâu có ngày giá cá sủ vàng lại vút lên bằng trời như bây giờ.
Chú Tiến, nhà ở xóm Giữa – một thợ săn cá với thâm niên hơn 40 năm khi nhắc tới cá sủ đã chẹp miệng tiếc rẻ rằng: “Ngày ấy mà biết cá sủ vàng đắt như bây giờ thì chắc có cho tiền cũng chả dám ăn. Có được cái bong bóng cá vứt đi thì tiếc mà chế biến chẳng biết làm thế nào nên chúng tôi đành đem nướng ăn thôi. Hiện nay, có một cái bóng cá sủ vàng thì đổi đời có gì khó!”.
Sủ vàng đã đi đâu? Khi mà ngày ấy, trong những nhà đi lưới không ít thì nhiều đều vài lần đánh bắt được cá, ấy vậy mà giờ, có đi lưới đều đặn thì nó lại chỉ mãi là cái bong bóng ở phía chân trời, góc bể. Giấc mơ đổi đời của biết bao nhiêu người giờ bỗng dưng vỡ tan.
Tụng vàng lên ngôi
Ngồi nói chuyện với chú Tiến, tò mò tôi có hỏi: “Nếu không đánh bắt được cá sủ vàng nữa thì giờ đây có loại cá nào có thể đem lại hiệu quả cao cho người dân quê mình không chú?”.
Chú chia sẻ: “Quả đúng là giấc mơ sủ vàng luôn là niềm khao khát của người dân miền biển nhưng ngày nay cũng có một loại cá khác thay thế là tụng vàng. Giá trị kinh tế của nó không “một nấc lên trời” được như cá sủ nhưng cũng không kém nhiều lắm nếu đón trúng một đàn”.
Cái tên cũng nói lên phần nào hình dáng của cá. Cá tụng vàng không to như cá chim hay cá thu mà trung bình mỗi con cá chỉ nặng khoảng hơn 7 hoa (chưa được 1 lạng). Thân cá có một lớp vảy óng ánh màu vàng.
 |
| Cá tụng vàng - hi vọng đổi đời mới của người dân đảo. |
Danh xưng tụng vàng có từ đó. Cũng chính bởi kích cỡ rất khiêm nhường của tụng vàng, mà ngày trước, mỗi khi bắt được dân chài thường vứt trả lại biển, hầu như không ai ăn.
Dù giá cá tụng vàng không cao ngất như cá sủ nhưng so với các loại cá khác nó cũng được xếp vào loại thượng hạng, có khi lên đến trên 700 nghìn đồng/kg đối với cá loại I (trên 7 hoa/con). Cá loại II, khoảng dưới 7 hoa/con thường vào khoảng 400-500 nghìn đồng/kg.
Nhưng nghề cá là vậy, cái gì cũng phải tùy duyên. Giá cá dù có cao đến mấy mà người đi đánh không chọn đúng vùng nước, không bắt đúng thời điểm cũng chỉ xách lưới về không.
Cá tụng vàng bắt đầu xuất hiện từ tháng Giêng khi vào mùa nam nhưng phải độ tháng 3-5 âm lịch mới quần tụ đông về đây. Có nhiều hộ gia đình ở Cát Hải chỉ một mùa cá tụng cũng thu được hàng trăm triệu. Nhưng ông trời làm gì có chịu cho không ai cái gì. Sóng càng lớn, gió càng mạnh thì tụng vàng mới theo vào còn sóng yên biển lặng tìm được một vài con đỏ cả mắt.
Cá tụng vàng xuất đi đâu?
Theo những người dân đi khơi tại xã Hoàng Châu thì cá tụng vàng ăn rất nhạt thịt nhưng bù lại có vị béo ngậy đặc trưng. Điều đặc biệt là loại cá này không bao giờ thấy bán tại thị trường Việt Nam. Bởi thế mà mọi người thường rỉ tai nhau: “Tụng vàng là cá dành cho người giàu chứ dân thường thì ăn làm sao được?”.
 |
| Một góc làng chài. |
Rất tò mò về loại cá đắt đỏ này, chúng tôi muốn biết tại sao giá nó lại cao đến như thế nhưng không một ai giải thích thuyết phục được. Ngay cả chú Hiển - một ngư dân ở xã Hoàng Châu quanh năm suốt tháng bám biển theo từng mùa cá tụng cũng bị bí: “Công dụng của cá thế nào chúng tôi cũng chẳng biết, cứ thấy có người đến thu mua với giá cao thì bán cũng không rõ họ xuất đi đâu”.
Tụng vàng được những đại lý đến thu mua với giá cả tùy vào ngày khan hàng hay nhiều hàng, sau đó đại lý sẽ bán lại cho các lái buôn Trung Quốc, còn họ làm gì, chế biến ra sao thì chẳng ai biết.
Cũng chỉ là những lời qua tiếng lại, suy đoán của những người dân chài: “Chắc là phải có công dụng gì to lắm giá cá mới cao như vậy? Ngay khi mua từ gốc đã 600 – 700 nghìn/kg thì khi xuất ra thị trường, giá cá sẽ còn tăng đến bao nhiêu? Phải chăng là các loại cá óng ánh màu vàng, từ cá sủ vàng, cá lanh vàng cho đến cá tụng vàng đều có công dụng đặc biệt gì đó cho sức khỏe của con người?”...
Ở thời điểm hiện tại, đó vẫn là những ẩn số.