Trong bối cảnh hoạt động đầu tư công được xác định là động lực quan trọng cho tăng trưởng kinh tế, vai trò và năng lực của các nhà thầu xây lắp càng trở nên trọng yếu. Mục tiêu của đấu thầu không chỉ là chọn được đơn vị thi công đảm bảo chất lượng, tiến độ mà còn phải tối ưu hóa hiệu quả kinh tế, tiết kiệm nguồn lực cho ngân sách nhà nước. Tuy nhiên, khảo sát thực tế hồ sơ của một số nhà thầu lớn cho thấy những vấn đề cần được mổ xẻ.

Một trong những tên tuổi đáng chú ý trên thị trường xây dựng hạ tầng, đặc biệt tại khu vực phía Nam, là Công ty Cổ phần Xây dựng Công trình Giao thông Thái Sơn (Công ty Thái Sơn). Dữ liệu đấu thầu của doanh nghiệp này cung cấp một lát cắt điển hình về mối quan hệ giữa quy mô trúng thầu và hiệu quả tiết kiệm.

Vị thế của một nhà thầu lớn

Công ty Thái Sơn (Mã số doanh nghiệp: 0303292859), có trụ sở tại 51 Lã Xuân Oai, Phường Long Trường, Thành phố Hồ Chí Minh, do ông Nguyễn Tất Hùng làm Tổng Giám đốc. Theo dữ liệu chúng tôi tổng hợp được tính đến tháng 8/2025, Công ty Thái Sơn sở hữu một lịch sử tham gia đấu thầu vô cùng sôi động và ấn tượng.

Doanh nghiệp này đã tham gia tổng cộng khoảng 150 gói thầu trên phạm vi toàn quốc, trong đó trúng 77 gói. Tỷ lệ thắng thầu đạt mức 51,3% – một con số phản ánh năng lực cạnh tranh và kinh nghiệm dày dặn trong việc chuẩn bị hồ sơ dự thầu.

Tổng giá trị của 77 gói thầu đã trúng (tính cả vai trò độc lập và liên danh) lên đến 4.229.013.300.956 đồng. Trong đó, tổng giá trị trúng thầu với vai trò độc lập là 558.829.076.869 đồng và với vai trò liên danh là 3.670.184.224.087 đồng. Quy mô này khẳng định Công ty Thái Sơn là một trong những nhà thầu có năng lực thực hiện các dự án hạ tầng quy mô lớn.

Chỉ tính riêng trong 8 tháng đầu năm 2025, Công ty Thái Sơn đã liên tiếp được công bố trúng ít nhất 9 gói thầu xây lắp quan trọng, cho thấy sự tăng tốc mạnh mẽ trong hoạt động kinh doanh.

Có thể điểm qua một số dự án lớn gần đây có sự tham gia của Thái Sơn (với vai trò thành viên liên danh). Đơn cử, Gói thầu số 22 (xây dựng và cung cấp hàng hóa) thuộc dự án Khu tái định cư tại phường Tam Phước, TP. Biên Hòa (Mã TBMT: IB2500192549), do Trung tâm Phát triển quỹ đất tỉnh Đồng Nai làm chủ đầu tư. Liên danh có Thái Sơn tham gia đã trúng thầu với giá 244.525.374.063 đồng, theo Quyết định phê duyệt ngày 26/06/2025.

Tại TP. Hồ Chí Minh, Gói thầu XL-4: Thi công xây dựng các tuyến đê bao nội đồng trên địa bàn Quận 12 (Mã TBMT: IB2500253672), do Ban Quản lý Dự án đầu tư xây dựng hạ tầng đô thị TP.HCM làm chủ đầu tư. Liên danh Thái Sơn – Đồng Mỹ trúng thầu với giá 82.358.522.554 đồng (Quyết định phê duyệt ngày 27/06/2025).

Với bề dày thành tích này, không thể phủ nhận vị thế và năng lực của Công ty Thái Sơn trên bản đồ các nhà thầu xây lắp Việt Nam.

Dấu hỏi về hiệu quả kinh tế và hiện tượng trúng thầu "sát giá"

Bên cạnh những con số ấn tượng về tỷ lệ và quy mô trúng thầu, khi phân tích sâu hơn về khía cạnh hiệu quả kinh tế - một trong những thước đo quan trọng nhất của công tác đấu thầu sử dụng vốn công - dữ liệu lại bộc lộ một mô hình đáng chú ý. Nhiều gói thầu mà Công ty Thái Sơn tham gia và trúng có tỷ lệ tiết kiệm cho ngân sách nhà nước ở mức rất thấp, hay còn gọi là hiện tượng trúng thầu "sát giá".

Điển hình là Gói thầu số 8: Thi công xây dựng và đảm bảo an toàn giao thông (Mã TBMT: IB2500292666) do Ban Quản lý dự án đầu tư xây dựng khu vực Quận 5 làm chủ đầu tư, Công ty TNHH Thiết kế Xây dựng Trung Long làm bên mời thầu. Gói thầu có dự toán được duyệt (tại thời điểm phê duyệt KHLCNT) là 25.289.453.656 đồng. Công ty Thái Sơn trúng thầu độc lập với giá 25.031.695.136 đồng (theo Quyết định phê duyệt số 303/QĐ-BQLKV5 ngày 28/07/2025). Tỷ lệ tiết kiệm cho ngân sách chỉ đạt khoảng 1,02%.

Tại Cần Thơ, trong hai gói thầu mà liên danh có Thái Sơn tham gia và được Ban Quản lý dự án đầu tư xây dựng khu vực Ninh Kiều phê duyệt kết quả lựa chọn nhà thầu trong cùng ngày 13/08/2025, tỷ lệ tiết kiệm cũng ở mức khiêm tốn.

Cụ thể, tại gói thầu Thi công xây dựng thuộc dự án Cải tạo, nâng cấp một số tuyến đường trong khu tái định cư Thới Nhựt 1 (Mã TBMT: IB2500288168). Giá dự toán gói thầu là 32.152.390.000 đồng. Liên danh ĐHH-TS (Công ty TNHH Xây dựng Đại Huy Hoàng và Công ty Thái Sơn) trúng thầu với giá 31.270.417.000 đồng (Quyết định số 17/QĐ-BQLDA). Tỷ lệ tiết kiệm đạt khoảng 2,74%.

Tại gói thầu Thi công xây dựng thuộc dự án Cải tạo, nâng cấp đường 30 Tháng 4 (Mã TBMT: IB2500261340). Giá dự toán gói thầu là 22.043.939.000 đồng. Liên danh (cũng gồm Đại Huy Hoàng và Thái Sơn) trúng thầu với giá 21.241.203.000 đồng (Quyết định số 15/QĐ-BQLDA). Tỷ lệ tiết kiệm đạt khoảng 3,64%.

Việc liên tiếp trúng các gói thầu với mức giá rất sát so với dự toán đặt ra câu hỏi về mức độ cạnh tranh thực tế trong các cuộc thầu này.

Góc nhìn chuyên gia: Cạnh tranh và hiệu quả kinh tế

Trao đổi với phóng viên Báo Tri thức & Cuộc sống về hiện tượng này, chuyên gia đấu thầu Đỗ Phạm Giang phân tích: “Tỷ lệ tiết kiệm là một chỉ số quan trọng phản ánh tính cạnh tranh và hiệu quả kinh tế của một cuộc thầu. Một tỷ lệ tiết kiệm thấp, đặc biệt là khi chỉ dao động quanh mức 1% đến 3%, thường cho thấy mức độ cạnh tranh không cao.”

Ông Giang lý giải: “Nguyên nhân có thể do ít nhà thầu thực sự quan tâm tham gia, hoặc do các nhà thầu tham gia không thực sự quyết liệt trong việc chào giá cạnh tranh. Nếu hiện tượng trúng thầu sát giá lặp lại thành một mô hình có hệ thống ở nhiều gói thầu khác nhau, thì đó là một dấu hiệu cần được xem xét kỹ lưỡng. Chúng ta cần phân tích cả về tiêu chuẩn của hồ sơ mời thầu có tạo điều kiện thuận lợi cho cạnh tranh hay không, và tính minh bạch, thực chất của quá trình lựa chọn nhà thầu.”

Dưới góc độ pháp lý, Luật sư Nguyễn Thị Hương (Đoàn Luật sư TP.HCM) chia sẻ: “Luật Đấu thầu năm 2023 đã quy định rất rõ các nguyên tắc cơ bản, trong đó nhấn mạnh đến ‘cạnh tranh’, ‘công bằng, minh bạch’ và đặc biệt là ‘hiệu quả kinh tế’. Hiệu quả kinh tế không chỉ dừng lại ở việc lựa chọn được nhà thầu đáp ứng yêu cầu kỹ thuật, mà còn là việc sử dụng nguồn lực nhà nước một cách tối ưu nhất.”

Luật sư Hương phân tích thêm: “Việc một gói thầu có tỷ lệ tiết kiệm thấp không mặc nhiên đồng nghĩa với việc có vi phạm pháp luật về đấu thầu. Tuy nhiên, một xu hướng trúng thầu sát giá có hệ thống là những chỉ dấu quan trọng đòi hỏi các cơ quan quản lý nhà nước về đầu tư công và các đơn vị giám sát cần quan tâm, phân tích sâu sắc để tìm ra nguyên nhân cốt lõi. Từ đó, có giải pháp phù hợp nhằm nâng cao hiệu quả sử dụng ngân sách, đảm bảo tính cạnh tranh của thị trường.”

Tỷ lệ thắng thầu cao phản ánh năng lực và kinh nghiệm của nhà thầu là điều đáng ghi nhận. Nhưng tỷ lệ tiết kiệm thấp lại đặt ra một dấu hỏi lớn về lợi ích kinh tế mà hoạt động đấu thầu mang lại cho chủ đầu tư và ngân sách nhà nước. Để có được những chiến thắng ấn tượng này, Công ty Thái Sơn đã xây dựng mạng lưới hoạt động như thế nào?

Để hiểu rõ hơn về chiến lược và các mối quan hệ của nhà thầu này, trong kỳ tiếp theo, chúng tôi sẽ đi sâu phân tích mạng lưới các "sân nhà" và những đối tác liên danh quen thuộc đã cùng Thái Sơn thắng nhiều gói thầu giá trị lớn.