Con dông (kỳ nhông) sống và làm tổ trên đất cát, từ khi còn nhỏ cho tới khi thành phẩm khoảng 8 - 10 tháng. Bản tính con dông rất nhút nhát, vừa thấy động là chúng đã hoảng hốt cảnh giác, lo báo động cho nhau. Ngoài tài chạy nhanh, dông cũng leo trèo rất giỏi. Chúng thích sống trong môi trường khô ráo không ẩm ướt, nhất là nơi không có nước tù đọng, chúng ít uống nước và thường không thích tắm rửa.
Nuôi dông trên cát giúp nhiều hộ nông dân làm giàu
Loài dông có biệt tài nhịn ăn, nhịn uống lâu ngày mà vẫn khỏe mạnh. Thức ăn chủ yếu của dông là thực vật, lá cây, rau, quả, nụ hoa quả và chồi cây, ngoài ra chúng còn ăn trứng bọ cánh cứng, bướm và các côn trùng khác như sâu, giun… Nguồn thức ăn bình dân này rất dễ kiếm, dễ đáp ứng, tạo điều kiện chăn nuôi cho người nông dân.
Hiện nay, thịt dông đang là món đặc sản được các nhà hàng, quán nhậu tiêu thụ rất mạnh. Thịt dông trắng, ăn có mùi thơm như thịt gà, thịt thỏ nhưng xương giòn hơn. Dông có thị trường tiêu thụ ổn định với mức giá hấp dẫn, người nông dân không cần lo đầu ra của dông thương phẩm.
Để tìm hướng thoát nghèo bằng cách biến khó khăn thành lợi thế, cuối năm 2012, ông Đinh Duy Nghĩa (Ninh Thuận) đã đưa ra ý tưởng về mô hình nuôi dông thương phẩm trên cát. Ngày đó, nhiều người cho rằng ông Nghĩa muốn chơi “ngông”, vì động cát đỏ nắng nóng quanh năm, cây cỏ tự nhiên còn không sống nổi huống gì vật nuôi.
Ông Nghĩa thành công khi quyết định nuôi dông
Ông Nghĩa lặng lẽ chọn 250m2 đất ở động cát và đầu tư 20 triệu đồng xây dựng chuồng trại, ông chở cát động ở nơi khác về đổ chồng lên đất cát đỏ vừa làm nền chuồng vừa đắp những đồi cát nhỏ nhân tạo, trồng cỏ, đào hang… tạo môi trường sinh thái tự nhiên rồi bỏ ra 3 triệu đồng, mua 10 kg dông giống về nuôi.
Qua 6 tháng, đàn dông sinh trưởng tốt, không bệnh. Lứa dông cái giống thả nuôi đã có nhiều con đẻ nhiều trứng trong hang. Khoảng 6 tuần, trứng nở ra đàn dông con, chúng tự tìm kiếm thức ăn trong chuồng, ông Nghĩa càng an tâm về ý tưởng của mình và đợi kết quả đem lại.
Dông con lớn rất nhanh. Nuôi từ khi mới nở cho đến lúc xuất chuồng từ 20 - 24 tháng, dông trống trưởng thành đạt trọng lượng từ 3 - 4 con/kg, dông mái từ 6 - 8 con/kg. Riêng giống dông cỏ nhỏ hơn thì khoảng 10 - 12 con/kg. Thương lái đến tận chuồng thu mua với giá xấp xỉ 750.000 đồng/kg.
Ngoài ra, ông Nghĩa cho biết thêm, hằng tháng, ông chỉ bắt “tỉa” vài kg dông trống lớn để bán, thu nhập cũng trên 10 triệu đồng. Ông Nghĩa đã gắn bó hơn 10 năm với nghề nuôi dông trên cát, doanh thu đạt hơn 800 triệu đồng/năm.
Trong khi đó, ông Nguyễn Văn Phụng (Bình Thuận) nuôi hơn 4.000 con dông trên rẫy đất cát khô cằn cách trung tâm xã chừng 3 km. Ông dùng tôn ngăn 4.000 m2 đất thành 4 chuồng nuôi vuông vức. Mỗi chuồng hơn 1.000 con cùng lứa tuổi, nhỏ lớn tách biệt, tránh việc dông nhỏ bị cắn khi tranh giành thức ăn.
Ông Phụng mạnh dạn đầu tư nuôi dông thương phẩm
Ông Phụng cho biết theo nghề nuôi dông hơn 10 năm qua. Lúc đầu, ông bắt những con dông tự nhiên sống trên các triền cát ven rừng phòng hộ về thả vào chuồng, dần dần chúng sinh sản làm giống cho đến bây giờ. Từ 1 chuồng nay đã phát triển thành 4 chuồng, cứ bán gối đầu liên tục.
Dông con mới nở nuôi đến 24 tháng mới xuất bán được. Lúc này, dông trống dài 40 cm, trọng lượng đạt khoảng 0,5 kg, còn con mái nhẹ một nửa. Mỗi năm ông Phụng xuất bán hơn 100 kg dông trưởng thành. Các nhà hàng ở khu du lịch Hàm Tiến – Mũi Né thường đến thu mua tại chuồng với giá 750.000 – 800.000 đồng/kg.
Theo ông Phụng, nghề này đầu tư chi phí thức ăn và công chăm sóc rất ít, mỗi ngày chỉ cho ăn vài bó rau hoặc một ít cám, nhưng lại cho thu nhập bền vững. Hiện nay, doanh thu nhà ông Phụng từ việc nuôi dông lên tới 700 triệu đồng/năm.
Cũng tại Bình Thuận, chị Lê Thị Thắm (Bình Thuận) sau khi được địa phương hướng dẫn kỹ thuật chăm sóc và giúp vốn, chị đã tận dụng hơn 3.000m2 bãi cát bỏ không nuôi 4.000 con dông, mỗi năm thu về từ 700 - 800 triệu đồng. Nhờ nuôi dông, vợ chồng chị Thắm không còn phải lo kiếm việc làm thuê như trước nữa.
Chị Thắm có thu nhập tốt từ nuôi dông
Để tránh con dông đào hang thoát ra ngoài, chuồng nuôi của gia đình được xây tường gạch cao gần một mét bao quanh. Trong chuồng nuôi đắp gò cát, trồng cây xanh tạo không gian cho con dông chạy nhảy, đào hang. Sau đó, người nuôi vừa bán dông thịt vừa tự nhân con giống để nuôi trong nhiều năm.
Chị Thắm cho biết, con dông dễ nuôi, nguồn thức ăn chủ yếu có sẵn ở địa phương, có thể tận dụng các loại phế phẩm nông nghiệp như rau, khoai lang, đu đủ…. Con dông nuôi trong chuồng sinh sản nhanh, mau lớn, tỉ lệ dông sống khi nuôi trong chuồng đạt 95%. Hiện tại, số dông lớn nhỏ của gia đình chị Thắm được bán với giá dao động từ 700.000 - 800.000 đồng/kg dông thịt.
Gia đình chị Thắm đang nghiên cứu tiếp tục mở rộng mô hình nuôi dông trên cát để có thêm thu nhập. Đồng thời, hướng dẫn bà con địa phương, cùng nhau làm giàu bằng nghề nuôi dông phù hợp với điều kiện tự nhiên tại quê nhà.