Nếu có dịp đặt chân tới Hà Giang, chắc hẳn bạn đã biết tới món bánh đá, một đặc sản đặc sắc của bà con nơi đây mà ai nghe tên cũng thấy tò mò. Chiếc bánh này lạ lùng từ tên gọi, cách chế biến đến cách bảo quản.
Theo đó, thời còn nghèo khó, bà con dân tộc ở Hà Giang có cách dự trữ lương thực vô cùng độc đáo khi không có tủ lạnh, không có điện và từ đó, món bánh đá ra đời.
Bánh đá "cứng như đá" nên phải dùng dao to để chặt nhỏ thành sợi
Làm bánh đá kỳ công và mất nhiều thời gian, bà con chọn gạo ngon nhất rồi đem trộn với gạo tẻ, ngâm xong rồi phơi khô. Chờ khi gạp ngâm đã khô, bà con sẽ mang đi nghiền. Sau đó đồ bột gạo lên, chín nhừ thì mang ra giã cho tới khi dẻo thì bắt đầu nặn thành chiếc bánh to như cục gạch. Nhưng thao tác nặn phải thật nhanh vì nếu để bột nguội thì chúng không dính quyện được vào nhau. Người nào khéo tay thì có chiếc bánh đẹp, vuông vức, nếu không thì bánh sẽ hụt trước, hụt sau. Mỗi chiếc bánh đá nặng khoảng 1kg.
Sau khi bánh đã thành khuôn thì để nguội rồi cho vào hộp (hoặc tải) ủ rơm 3 ngày. Khi nào ngửi thấy có mùi mốc thì bắt đầu mang bánh đá ra suối ngâm, đến khi gia đình có nhu cầu ăn thì ra suối mò về. Trước đây bà con thường mang xuống suối ngâm, nhưng nhiều lúc bị lấy trộm nên giờ người dân kéo nguồn nước về đến tận nhà để ngâm. Nếu không có nguồn nước suối thì ngâm nước tại nhà, khi nào ngửi thấy có mùi chua thì đổi nước, cứ liên tục như vậy, khoảng vài tháng, khi kho lương thực trong nhà cạn dần thì bắt đầu mang bánh đá ra ăn.
Từ bánh đá có thể nấu thành món ngon, một đặc trưng của vùng cao Hà Giang
Sau khi mang về, người dân dùng bàn chải để cạo rêu. Ngày xưa chưa có bàn chải thì bà con dùng xơ mướp để đánh rêu. Đánh cho đến khi bánh trắng tinh như gạo thì dừng lại, bắt đầu thái sợi như thái su hào xào. Sau đó mỗi người một cách ăn khác nhau, người thì ăn thay bún, người thì dùng nó như một món giải khát sau những giờ nhọc nhằn bên nương. Người vùng cao không có đồ ăn vặt nên bánh đá được xem như một nguyên liệu để làm một món ăn vặt.
Chị A Phia - một người dân vùng cao ở Hà Giang chia sẻ: "Bánh đá không chỉ gắn với những ngày còn nghèo khó mà giờ đây chúng vẫn là một đặc sản đặc trưng của người dân quê tôi. Khi ăn sẽ thái thành từng lát mỏng, gừng đập nát, cho vào nồi nước (đã có đường phên) đun sôi, sau đó thả từng miếng bánh đã được thái chỉ vào nồi, chờ nước sôi là múc ra bát ăn. Từng miếng bánh đá lúc này đã dẻo, quyện cùng mùi gừng và vị ngọt của đường phên khiến ai ăn cũng bị cuốn hút".
Bánh đá được bán trên chợ mạng và sàn thương mại điện tử với nhiều màu sắc bắt mắt, hấp dẫn
Giờ đây, trên các sàn thương mại điện tử và chợ mạng cũng xuất hiện món bánh đá khiến các chị em tò mò muốn một lần được thưởng thức. Theo khảo sát, bánh đá được bán loại nguyên cái, loại đã thái miếng hoặc thái sợi, giá khoảng 40-50 nghìn đồng/kg. Ngoài ra, bánh còn được chế tác thành nhiều màu bắt mắt, không phải chỉ có mỗi màu trắng như của bà con vùng cao trước đây. Vì lạ lẫm nên thứ đặc sản Hà Giang này vô cùng đắt khách.