Núi rừng Tây Bắc có nhiều loại cây mọc dại nhưng có thể trở thành nguyên liệu để chế biến các món ăn đặc sắc, có hương vị riêng, trong đó phải kể tới rau ngũ gia bì hương.
Ngũ gia bì hương thuộc dạng cây bụi nhỏ, mọc hoang dại ở những nơi có điều kiện khí hậu mát mẻ, nhiều nhất là ở Hà Giang, Lào Cai.
Theo tìm hiểu, ngũ gia bì hương còn có tên khác là rau gai, tế trụ ngũ gia bì… Cây có tên khoa học là Acanthopanax gracilistylus W.W. Smith, thuộc họ Araliaceae (Nhân sâm). Khá dễ để nhận biết loại cây này, là cây bụi mọc dựa, cao vài mét, thân và cành màu xám nhạt, có gai thưa. Cây có lá kép, chân vịt mọc so le, gồm 5 lá chét hình trứng đảo hoặc thuôn, dài 2 – 6cm, rộng 1 – 3cm. Thường vào mùa từ tháng 11 đến tháng 2 hằng năm cây sẽ cho hoa và quả.
Trước đây, ngũ gia bì hương mọc trong rừng, được người dân vùng cao đưa về trồng ở quanh bờ mương, bờ ao, hay trồng làm hàng rào. Đến mùa, nhất là những ngày trời mưa, ngọn và lá non của cây ngũ gia bì hương mọc lên tua tủa, người dân hái vào để chế biến món ăn.
Ngũ gia bì hương là đặc sản ở Tây Bắc
Chị Lan (ở Hà Giang) cho biết rau ngũ gia bì hương có thể ăn sống, ăn kèm món lẩu, làm món rau xào… tùy khẩu vị của mỗi người. Món hay được người dân vùng cao dùng nhất là ngũ gia bì hương xào với trứng. Rau này có hương vị rất đặc biệt, khi ăn sẽ thấy chúng ngọt thanh và hơi đắng nhẹ, mùi thơm rất riêng. Nếu ăn sống còn có thể cảm nhận vị đắng.
Nhiều du khách đến Hà Giang hoặc Sa Pa (Lào Cai) sau khi được thưởng thức món rau dại này đã vô cùng thích thú. Nhiều người đặt mua với hi vọng có thể đem về dưới xuôi biếu tặng người thân, bạn bè thưởng thức cùng. Hiện nay rau ngũ gia bì đã trở thành món ăn đặc sản của Hà Giang nói riêng và vùng núi phía Bắc nói chung.
"Ở chợ quê, rau ngũ gia bì hương được bán với giá rẻ. Nhưng khi lên chợ mạng, hay các sàn thương mại điện tử, giá rau ngũ gia bì hương có thể lên tới 70.000 đồng/kg. Nhiều người tò mò đặt mua rau rừng về đổi vị cho gia đình. Sau khi ăn thử, ai cũng thích mê cái hương vị của chúng nhưng không phải lúc nào cũng sẵn để mua", chị Lan nói thêm.
Nhiều tài liệu nghiên cứu ghi chép rằng, cây ngũ gia bì hương là cây thuốc họ nhân sâm có trong danh mục các bài thuốc y học cổ truyền được sử dụng rộng rãi. Cây có nhiều tác dụng như chống oxi hóa mạnh, chống lão hóa và mệt mỏi, làm thuốc bổ nâng cao sức khỏe, tăng cường trí nhớ, chữa các bệnh dạ dày, tê thấp.
Một số món được chế biến từ rau ngũ gia bì hương:
- Xào thịt bò, thịt trâu, thịt lợn…: Ngọn rau nọn dài 5 cm xào với các loại thịt ba chỉ để hòa cả nạc lẫn mỡ tạo ra hương vị đậm đà.
- Nấu canh thịt băm, canh cua, tôm... Nhưng ngon nhất vẫn là nấu suông, vừa ăn vừa nhai từ từ để cảm nhận vị thơm, vị ngọn trong cuống lưỡi khi thưởng thức món canh này.
- Xào với trứng gà vịt: Băm nhỏ rau rồi cho vào chảo. Xào rau thêm gia vị vừa đủ đến chín tái rồi bỏ trứng vào, đợi trứng chín thì bỏ ra và dùng ngay sẽ ngon hơn.